Jean-Etienne onthult de kunst van het snoeien in de Côtes du Rhône: 'Elke wijnrank is uniek'

Groen vocht welt op uit de wonde van de struik, de wijnrank weent. Maar de snoeischaar van Jean-Etienne Alary is onverbiddelijk. Op twee of drie ‘ogen’ snoeit hij de takken weg van de wijnranken. Om te voorkomen dat er te veel groeikracht gaat naar de takken en het gebladerte, in plaats van naar de druiventrossen die er straks aan de nieuwe loten zullen hangen.

Snoei- en bladmanagement zijn van wezenlijk belang voor de Alary’s: elke individuele struik krijgt zijn eigen behandeling, er is geen rank hetzelfde. Zoals alles hier op het domaine een individuele behandeling krijgt van de Alary’s, die hier in Cairanne in de Vaucluse al sinds 1692 hun druiven telen. Tegenwoordig als biologische wijnboeren met maximale aandacht voor de wijnstok en beperkte ingrepen in de wijnkelder. Het levert eigenzinnige, vooral rode wijnen op.

Niets doet eind maart denken aan een zonovergoten voorjaar in de Provence, laat staan aan een genoeglijk glas wijn. Regen hamert op onze hoofden, een straffe wind waait kou naar de gezichten. Zo erg als 2021, toen zelfs in april vorst over Zuid-Frankrijk schoof en een deel van de oogst zou vernietigen, is het nu niet. Maar genoeglijk is het niet vandaag in de wijngaard van de familie Alary in de zuidelijke Côtes du Rhône, waar we met snoeischaar in de hand staan.

De Alary’s maken wijnen waarvan sommige onder de appelatie Cairanne vallen, en weer anderen onder de AOC Côtes du Rhône. Want dat kan nu eenmaal in Frankrijk: al naar gelang de eisen van een bepaalde streek zijn er voorschriften op schrift gesteld over bijvoorbeeld productiehoeveelheden per hectare, de toegestane druivensoorten, enzovoort. Zo mag je gerust merlot aanplanten, maar omdat die in geen enkele appelatie in de voorschriften is toegestaan, mag deze uitsluitend de povere aanduiding Vin de Pays dragen, landwijn. Die op zich overigens fantastische wijnen kunnen opleveren.

Côtes du Rhône is de wijnstreek die zich historisch gezien langs de oevers van de Rhône-rivier uitstrekte vanaf Vienne tot Avignon. Sinds enige tijd vallen daar ook wat zuidelijke gebieden als Ventoux, Luberon of Costières de Nîmes onder. Waar in het noordelijk deel van de streek appelaties als Condrieu (wit) of Hermitage (rood) wereldfaam genieten, is het zuidelijk deel het gebied van prestigieuze AOC’s als Châteauneuf-du-Pape, Gigondas of Vacqueyras. Dat zijn de cru’s, de belangrijkste wijngebieden. Zeg maar de topkwaliteit. Maar in de grotere, zo men wil omvattender AOC Côtes du Rhône en Côtes du Rhône Villages, worden ook behoorlijke kwalitatieve wijnen gemaakt, blijkt uit een rondtocht langs een aantal domaines.

De regio behoort tot de oudste wijngebieden van Frankrijk. De oude Grieken legden al voor onze jaartelling wijngaarden aan bij de kust van Marseille, aan de monding vande Rhône, de Romeinen schoven de wijngaarden in de eerste eeuw na Chr. verder naar het noorden in het dal. En het was de katholieke kerk die in de Middeleeuwen de wijnstreek een fikse impuls gaf: in de veertiende eeuw verhuisde namelijk de zetel van de paus gedurende een periode van zo’n zeventig jaar van Rome naar Avignon – de naam Chateauneuf-du-Pape (‘Het nieuwe kasteel van de paus’) herinnert daaraan.

De Franse pausen, zeven opeenvolgende stuks, lieten wijngaarden aanleggen en staken veel energie in de ontwikkeling van kwalitatieve wijnen. Wat niet zo heel moeilijk was, want de Rhône-vallei, ontstaan door een botsing tussen het Centraal Massief en de Alpen, biedt een fantastisch en gevarieerd terroir voor uiteenlopende druivensoorten en wijntypen. Graniet en gravel in het noordelijk deel, en naar het zuiden toe steeds meer klei en platte keien voor de rijke rode bewaarwijnen, leisteen voor de lichtere, ronde en fruitige wijnen en zandvlakten voor frisse lichte wijnen die elegant zijn.

In het algemeen geldt dat voor de noordelijke Côtes du Rhône de syrah-druif de belangrijkste rode druif is en in het zuidelijk deel de grenache noir. Voor de witte geldt voor het hele gebied dat er tenminste 80 procent grenache blanc, clairette, viognier, marsanne, roussanne en bourboulenc (in verschillende samenstellingen) in zit. Het levert wijnen op die al honderden jaren over de wereldbol uitzwerven door hun constante hoge kwaliteit.

Lopend door de wijngaarden pakken zich donkere wolken samen boven de Dentelles de Montmirail en de Mont Ventoux, bergpieken die de streek domineren. De wolken zijn niet alleen letterlijk donker, ook figuurlijk. Verschillende wijnboeren maken zich zorgen over de klimaatverandering in de streek. ,,We krijgen steeds meer te maken met extremen’’, zegt Alary. ,,De late vorstperiodes van de afgelopen jaren, de enorme droogtes gedurende de zomer, het trekt een wissel op de bestaande wijnbouw. Het snoeibeheer met late vorst is lastig, ik kan niet in een maand tijd handmatig mijn 30 hectare snoeien.’’

Andere wijnmakers zien ook kansen. Bij de coöperatie Maison Sinnae in Laudun, met meer dan 2300 hectare een van de grootste producenten in de Rhône, vertelt Emanuelle Rapetti dat er bij de aangesloten boeren een grote bereidheid is de dreiging aan te pakken. ,,We hebben sinds bijna honderd jaar onze 140 coöperatieleden zien meegroeien met de moderne tijd. Nu teelt nog 10 procent van de aangesloten boeren biologisch, in 2035 willen we naar 50 procent gaan. Van de traditionele rode wijn uit onze streken willen we deels overstappen naar wit, dat zou een kwart moeten gaan worden.’’

,,De jonge boeren zetten in op die langetermijnvisie, waarbij ook het verhogen van de export een doel is. Wit en bio doen het goed op de internationale markt. En bovendien zien we een grote toekomst met het veranderende klimaat voor een witte druif als de clairette die het goed doet op arme, kalkrijke gronden en die een mooie lichte wijn kan opleveren die geurt naar appel, witte bloemen en grapefruit.’’ De clairette wordt overigens meestal gebruikt als ruggengraat van blends of cuvées – en is zelfs toegestaan in een rode Châteauneuf-du-Pape –, en is het paradepaardje van de mousserende wijn Clairette de Die uit de Drôme.

Een andere trend in de streek is de opkomst van biodynamische wijnbouw. Bij Domaine La Cabotte op het Massif d’Uchaux heeft Marie-Pierre Plumet, wier vader in 1981 vanaf een wijngaard in de Bourgogne hier neerstreek, haar 30 hectare wijngaard volledig naar de antroposofische leer van Rudolf Steiner ingericht. Inclusief het gebruik van begraven koehoorns waarin koeienpoep wordt gefermenteerd en later opgegraven om later al roerend ‘gedynamiseerd’ te worden in water en over de wijnranken wordt gespoten.

De goedlachse Marie-Pierre haalt haar schouders op over mogelijke scepsis over die biodynamische benadering. En als we haar wijnen proeven, twijfelen we geen moment aan haar keuzes. De Côtes du Rhône blanc van 2023 levert een prachtige frisse witte wijn op, de rode Côtes du Rhône Villages Massif d’Uchaux van 2022 is geconcentreerd en robuust.

Haar enige probleem: ,,We krijgen te maken met een tekort aan koehoorns.’’ En dat heeft niet zozeer te maken met een inkrimpende veestapel, maar met een fikse toename van de biodynamische wijnbouw. Zo maakt ook Jean-Frédéric Bistange, een voormalig computerexpert, op Domaine Maravilhas in Laudun mooie dikke rode wijnen die toch elegant zijn. ,,Hier kun je gemakkelijk biodynamisch werken, want we zitten hier op de top van een heuvel, dus de mistral veegt al de wijngaarden schoon van schimmels en ander ongerief.’’

Precies, de wind giert er om onze oren in deze maartse kou, dus trekken we ons graag terug bij de open haard van ons onderkomen met een fles rode Côtes du Rhône.

Mail: jacqueshermus@gmail.com

Instagram: @jacqueshermus