Hoe voorkom je een burnout? Psychiater Carl uit Groningen: ‘De mens is net een viool’

Vakbondsvoorman Piet Fortuin van het CNV maakt zich grote zorgen, vertelt hij vrijdag in de Telegraaf. Het aantal mensen dat wordt afgekeurd voor hun werk rijst de pan uit. In april waren het er al 820.000, zo’n 7000 meer dan een jaar eerder. Fortuin vreest dat over een paar jaar een op de tien mensen arbeidsongeschikt is.

De betrokken werknemers raken verzeild in het ingewikkelde uitkeringsstelsel en de kosten voor de staat lopen fors op. Dit jaar gaat er volgens het UWV in de WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) jaarlijks een slordige 11,7 miljard euro om, 12 procent meer dan vorig jaar.

Liefst 42 procent van de arbeidsongeschiktheid komt door psychische klachten, zegt het CBS. Bij jongere werknemers gaat het om 60 procent. Dikwijls is een burnout of iets dergelijks het euvel. Voorkomen is beter dan genezen, dus wat kun je daaraan doen? We vroegen het psychiater Carl Blijd uit Groningen.

In het verleden gaf hij mentale steun aan spelers van FC Groningen, nu werkt hij deels op Sint Maarten, waar hij het ministerie van Volksgezondheid adviseert op het gebied van Mental Health . Ook werkt hij bij Psychiatrie Noord, waar hij met name internationale studenten en adolescenten behandelt voor hun psychische en mentale problemen.

„Stress hoort bij het leven, maar wordt een probleem als je er constant door overspoeld wordt”, vertelt hij. „Maar als je onderprikkeld raakt, is het ook niet goed. De mens is eigenlijk net een viool. Als je de snaren niet strak genoeg aanspant, klinkt het nergens naar als je er overheen strijkt. Span je ze te strak aan, dan knappen ze. Het gaat om het evenwicht.”

Verder is het belangrijk werk te doen dat bij je past. „Als je hard werkt voor iets wat je leuk vindt, ervaar je passie, maar zo niet, dan gaat het al gauw drukken.”

Vroeger was werk voor de meeste mensen gewoon een manier om je brood te verdienen, tegenwoordig ontleent een toenemend aantal mensen een groot deel van hun identiteit aan hun baan. Daarnaast heeft praktisch iedereen een smartphone, waarmee je voortdurend bereikbaar bent en waarmee je ook thuis de e-mails van je werk kunt checken. En als je dan net een vervelende mail leest, kan dat een lelijke domper zijn op een leuke avond met je gezin.

„Het is heel belangrijk dat je in je vrije tijd even loskomt van je werk. In Frankrijk is het droit de la déconnexion die werknemers het recht geeft om in hun vrije tijd niet naar hun mail te kijken. Het kan er toe leiden dat mensen zich onmisbaar gaan voelen. Als je dan ook nog allerlei problemen hebt in je privéleven, zoals kinderen die op een wachtlijst staan of ouders die mantelzorg nodig hebben, dan kan de emmer snel vol raken en ligt een burnout op de loer.”

Regelmatig pauzeren, tussen de middag een wandeling maken, het zijn allemaal zaken die kunnen helpen de balans te vinden tussen inspanning en ontspanning. De natuur opzoeken is ook heel belangrijk om mentaal gezond te blijven, zegt Blijd. „Je hormoonhuishouding reguleert je stemming. Een wandeling in het bos of park activeert je gelukshormonen. Dat herstelt het evenwicht.”

Er ligt echter ook een belangrijke taak bij werkgevers en managers bij de preventie. „Mensen willen zingeving en autonomie in hun werk. Dat wordt lastig als je steeds aan allerlei targets moet voldoen. Jonge mensen zijn vaak heel idealistisch, ze voelen zich bijvoorbeeld een Florence Nightingale als ze de zorg in gaan. Als ze dat idealisme niet kwijt kunnen, raken ze gedesillusioneerd.”

Nu de vakantie begint, hebben veel medewerkers een bedrijfsuitje achter de rug, of een barbecue. „Dat is prima, maar je moet als bedrijf het hele jaar door je waardering aan je werknemers laten blijken. En het is belangrijk om regelmatig tijdens teamvergaderingen stil te staan bij de vraag: hoe gaan we in dit bedrijf met elkaar om, wat zijn de mores, en dat je data verzamelt over het welzijn van de werknemers.”

Tenslotte ziet het er sterk naar uit dat de corona-epidemie vooral bij de jongere generatie het mentale welzijn heeft ondermijnd, zegt Blijd. „Er vindt nog veel onderzoek plaats naar hoe dat precies in zijn werk ging. Maar je moet bedenken dat het feestvieren, uitgaan en dansen van jongeren een belangrijke functie heeft voor hun socialisatie, het vinden van een plek in deze samenleving. Door de lockdowns hebben veel jongeren die fase niet goed kunnen doormaken en dat heeft nog steeds gevolgen. Daarmee wil ik niet zeggen dat de ministers het destijds allemaal verkeerd deden. Ze deden wat op dat moment het beste leek. Maar we weten nu wat de gevolgen voor jongeren zijn geweest en daarmee moeten we bij een volgende gelegenheid wel rekening houden.”