We spenderen 2 uur en 18 minuten per dag aan piekeren: zo kom je ervan af

De 138 minuten piekermomenten per dag is de conclusie van een onderzoek uitgevoerd door het Amerikaanse Talker Research. Vooral bij Generatie Z en millennials slaat piekeren om in angst en depressie.

Een derde van de respondenten voelt zich het meest angstig wanneer ze alleen zijn, terwijl 30 procent geplaagd wordt door zorgen tijdens het in slaap vallen. Geld is de belangrijkste bron van angst (53 procent). Gevolgd door zorgen over familie en dierbaren (42 procent). Hetzelfde percentage maakt zich zorgen over taken en to-do-lijstjes die nog moeten worden afgewerkt.

Piekeren is van alle tijden maar de huidige piekertijd is wel veranderd, zegt Lotte Cloostermans. „Je hebt alle opties: welke studie kies je uit de honderd? In welk land wil je wonen? De thema’s zijn veranderd. Vroeger leefde je in een dorp met weinig opties en vergelijkingsmateriaal. Nu moet je niet succesvoller zijn dan dat meisje uit jouw klas, maar vergelijk je jezelf met een cryptomiljonair of Doutzen Kroes. Er is meer vrijheid maar ook meer onduidelijkheid. Dan ligt piekeren op de loer.”

„We denken dat piekeren nuttig is, maar het tegendeel is waar, benadrukt Cloostermans. Ze schreef daarom het boek Stoppen met piekeren, want ’het is een teken dat je je hoofd niet inzet waar het evolutionair gezien voor bedoeld is’. En het is volgens de auteur makkelijk oplosbaar, al denk je zelf van niet. „Door je hoofd spoken grote dingen, zoals: blijft mijn kindje wel gezond? Maar dat soort grote vragen liggen buiten jouw invloed. Je moet de vraag ombuigen in wat je wél kunt oplossen. Wat kan ik vandaag doen om mijn kind gezond te houden? Je hoofd komt dan meteen met antwoorden. Door bijvoorbeeld samen te wandelen, gezond te eten.”

Het is volgens Cloostermans onbewust dat we onszelf die onoplosbare vragen stellen. ’Vinden mensen mij wel aardig’, is volgens haar ook zo’n onoplosbare vraag. „Jouw hoofd kan zonder dat je er iets aan kunt doen, iemand tegenstaan. Je kunt wel bedenken: hoe wil ik zijn als persoon? Dat kan door bijvoorbeeld niet te liegen, verjaardagen niet te vergeten, dat soort concrete zaken.” Of je denkt ’waar gaat het heen met de politiek en de wereld. „Zo maak je jezelf gek. Kijk waar je wel invloed op kunt hebben. Ga stemmen, word politiek actief.

Ander veelvoorkomend piekermoment: ’Ik zou moeten sporten maar ik ben weer niet gegaan’. „Hoezo moet je sporten? Zegt Cloostermans. Het is jouw leven. Het is een keuze, tegenover wie zou je je schuldig moeten voelen? Ga jezelf niet veroordelen omdat je in je eigen ogen zwak bent. Dan voel je je nog slechter.” De eerste stap is volgens de auteur acceptatie. Daarna pas bekijk je: wil ik het anders doen? Van daaruit kun je zoeken naar dingen die de stap makkelijker maken. In het geval van de sportschool: Doe je sportkleding aan. Wil je echt niet? Dan ga je niet. Zet enkel een eerste stap van drie minuten. Je zult zien dat je dan toch makkelijk gaat.”

Cloostermans: „Ons hoofd probeert ons veilig te houden en scant de wereld voor mogelijk gevaar. Problemen oplossen kan het daarom als de beste. Wanneer je het echter een onoplosbare vraag stelt, blijft het zoeken naar een antwoord en ga je piekeren. Net als een computer die vastloopt.”

Om angsten te verdoven kun je jezelf onderdompelen met drugs of alcohol, je gevoelens wegrationaliseren, afleiding zoeken, je problemen op een ander projecteren, je kop in het zand steken, controleren en nog veel meer. Het zijn oplossingen met bijwerkingen, zegt Cloostermans. „Je drinkt om dat vervelende gevoel weg te nemen. Maar dat levert uiteindelijk ook weer schuldgevoel op. Als de bijwerkingen je niet bevallen, dan is het nuttig om te kijken of je de onderliggende pijnpunten op kunt lossen.”

’s Avonds in bed heb je weinig afleiding, je bent alleen met je gedachten zonder werk of telefoon. Het lijkt alsof alle problemen erger worden. „Dan piekeren de mensen ook nog over dat ze niet kunnen slapen. „Accepteer dat je niet slaapt, dat ligt buiten jouw invloed. Wat je wel kunt doen is een ontspannen sfeer creëren, door beeldschermen uit te zetten of een kop thee te drinken. „ Als je ’s nachts wakker ligt van het piekeren omdat je nog mails moet beantwoorden, gaat het volgens Cloostermans niet om de mail an sich. „Er kan een mail tussen zitten waarvan je denkt dat jouw baas boos gaat worden. Wat als je straks geen baan meer hebt? En geen inkomen? Dat ligt ver buiten jouw invloed.”

Volgens het RIVM heeft 19 procent van de werknemers burn-out klachten, volgens Cloostermans ligt piekeren voor een groot deel hieraan ter grondslag. De maatschappelijke kosten worden door TNO geschat op 3,1 miljard euro per jaar, oftewel 172 euro per Nederlander. Een gigantisch kostenplaatje, dat volgens Cloostermans door preventie voorkomen had kunnen worden.

Cloostermans: „Hoe lekker zou het zijn om je niet meer druk te hoeven maken over wat anderen over je denken, nooit meer wakker te liggen over steeds langer wordende to-do-lijstjes en met vertrouwen en een rustig hoofd de toekomst tegemoet te kunnen treden?”

Piekeren kan leiden tot angst of depressie, zegt Cloostermans. In 2023 rapporteerde het CBS dat 42 procent van de Nederlandse bevolking van twaalf jaar of ouder last had van angst-of depressiegevoelens over een periode van vier weken. „We creëren het in ons hoofd. Zo kun je op een comfortabele stoel zitten met een lekker kopje koffie in je hand en nog steeds de hel op aarde ervaren.”

Piekeren is volgens de van oorsprong econoom goed op te lossen. „Je moet weten aan welke knoppen je moet draaien. Piekeren is een teken dat je aandacht weg is van de realiteit. Je vergelijkt dan het plaatje in je hoofd met de realiteit en verzet je tegen het verschil. Het is alsof je buiten loopt en boos bent dat het regent. Dat mag, maar maakt niet dat het minder regent. Je kunt leren je aandacht bewust te richten op de realiteit.”

Als concrete tip geeft ze: ’Vraag jezelf wanneer je piekert steeds af of het probleem dat je probeert op te lossen volledig binnen je cirkel van invloed ligt: kan ik nú wat doen, heb ik alle benodigde informatie en kan ik dit onafhankelijk van anderen beantwoorden? Zo niet, kijk dan of je je vraag kunt vertalen naar een vraag waar je wel invloed op hebt. Je zult merken dat je hoofd meteen met oplossingen komt en het piekeren stopt. Je vraagt je misschien af of mensen je een goede leidinggevende vinden. Dit gaat over de mening van anderen en ligt buiten jouw invloed. Denk aan wat je wel kunt doen: goed met werknemers omgaan.”