Straks miljoen werkenden ziek langs de kant. ’We moeten dit drama voorkomen’

Fortuin maakt zich ongerust over de razendsnelle toename van het aantal Nederlanders dat een beroep doet op de WIA. Die letters staan voor de Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen, de opvolger van de WAO. Dit jaar loopt het aantal tijdelijk en volledig arbeidsongeschikten op naar 853.000, voorspelt uitkeringsinstantie UWV. Alleen vorig jaar al kwamen er ruim 60.000 bij.

De meeste mensen die uitvallen zijn jonge vrouwen. Ze bezwijken onder de combinatie van een baan, hun drukke privéleven en soms ook de zorg voor hun ouders. Ook onder jonge mannen neemt het aantal burn-outs en andere stress gerelateerde klachten toe. ,,Mensen komen tegenwoordig voor hun veertigste op hun werk al knel te zitten. Maatschappelijk is dat een drama”, aldus Fortuin.

Ook hij hoort werkgevers klagen over veeleisende jongeren, en werknemers ’die niets meer kunnen hebben’. Tegelijkertijd is de werkdruk in veel organisaties sinds corona hard opgelopen. ,,Vergeet ook niet dat de wereld de afgelopen twintig jaar een stuk ingewikkelder is geworden”, voegt Fortuin daaraan toe. ,,Het is geen wonder dat mensen regie op hun werk zo belangrijk vinden. Dat staat bij de arbeidsvoorwaarden met stip bovenaan.”

De vakbondsvoorzitter noemt de situatie rond de WIA onhoudbaar. ,,We schrijven een grote groep mensen voortijdig af. Terwijl ik vind dat iedereen op de arbeidsmarkt moet kunnen meedoen. Dat vind ik ook mijn verantwoordelijkheid. Al is het maar voor vijf of tien uur per week.”

Ook financieel is de groei van het aantal arbeidsongeschikten niet vol te houden. Fortuin: ,,We pompen inmiddels bijna 20 miljard euro per jaar rond in dit WIA-systeem. Straks komt er een regering die daar hardhandig het mes in zet. Die heeft ook geld nodig voor bijvoorbeeld defensie of de aanpak van het stikstofprobleem en zegt dan dat er aan een ingreep in de sociale zekerheid niet valt te ontkomen. Ik hou mijn hart vast.”

Fortuin heeft geen uitgewerkt plan hoe het rondom arbeidsongeschiktheid anders moet. Wat hem betreft moeten sociale partners én politiek ’met een blanco stuk papier voor hun neus’ iets nieuws zien te bedenken. ,,De huidige WIA veranderen werkt niet. Door er nog meer knopjes aan toe te voegen maak je het alleen maar complexer. Zelfs het UWV zegt als uitvoerder dat het niet meer te doen is.”

Voor de CNV-voorzitter zijn ook ’heilige huisjes’ zoals levenslang een WIA-uitkering krijgen, bespreekbaar, al zullen collega-bonden daar niet blij mee zijn. ,,Als je met je WIA-uitkering weer aan het werk gaat, loop je het risico dat je uitkering omlaag gaat als die nieuwe baan toch niet lukt. Dat zorgt ervoor dat mensen niet aan een nieuwe baan durven te beginnen”, zegt Fortuin. ,,Tegelijkertijd durven veel werkgevers iemand die een burn-out heeft gehad daardoor niet aan te nemen.”

Fortuin oppert ook om het UVW op te splitsen. Die uitvoeringsinstantie is nu zowel verantwoordelijk voor het regelen van alle uitkeringen als voor het vinden van passend werk. ,,Misschien is dat ook wel te veel gevraagd. Het UWV zakt op dit moment volstrekt door zijn hoeven. Laat ze die uitkeringen goed regelen. Dan kunnen andere professionals mensen naar ander werk begeleiden.”