Dit is waarom sommige mensen zich niet laten vaccineren tegen corona. Onderzoeker Daniëlle Jansen van het UMCG: 'Vaccin weigeren door geloof in onzinverhalen is falen gezondheidszorg'
Danielle Jansen, onderzoeker aan het UMCG en momenteel projectleider van een internationaal onderzoek naar vaccinatiebereidheid onder minderheden. Foto: Corné Sparidaens
Vaccins weigeren door een geloof in onzinverhalen ligt niet aan de weigeraars zelf. Het komt door het falen van de gezondheidszorg, vindt Danielle Jansen van het UMCG die een Europees onderzoek leidt naar migranten en andere achtergestelde groepen die geen prik nemen.
Onder sommige moslims gaat het spookverhaal rond dat er varkensgelei in het coronavaccin zit. Onder lager opgeleide jongeren worden onjuiste filmpjes gedeeld over dat je er onvruchtbaar van wordt. En er zijn mensen die simpelweg de uitnodiging niet kunnen lezen.
Negen op de tien inwoners van Noord-Nederland laat zich vaccineren tegen het coronavirus. Maar de prik gaat voorbij aan kleine groepen minderheden; vooral migranten en lager opgeleiden.
Dat ligt niet aan henzelf maar aan het gezondheidssysteem, dat deze groepen blijkbaar niet goed weet te bereiken met de juiste informatie. Ze worden in de woorden van socioloog Danielle Jansen van het UMC Groningen ,,onderbediend’’ door de gezondheidszorg.
In de steek laten vanwege onwetendheid
Jansen leidt een Europees consortium van wetenschappers die onderzoek doen naar hoe het aantal vaccinaties bij deze groepen omhoog kan. Los van het gevaar van lokale uitbraken van virussen is het lage aantal vaccins in die groepen vooral voor hen zelf riskant. ,,Je kan het als gezondheidszorg toch niet maken om die mensen in de steek te laten vanwege hun onwetendheid?’’, meent Jansen.
De overheden in heel Europa doen er niet genoeg aan, vindt ze. ,,Het probleem is dat de gemiddelde cijfers heel goed zijn. De opkomst onder alle leeftijdsgroepen is hoog. Dus waar zouden we ons druk om maken?’’, zegt ze.
,,Maar door die goede gemiddelde cijfers blijft onderbelicht dat er binnen bepaalde groepen grote aantallen mensen zijn die wel degelijk veel minder vaccins nemen. Je ziet datzelfde verschijnsel ook bij andere gezondheidsproblemen.
Nederlandse kinderen zijn over het algemeen heel gezond en gelukkig. Daardoor zien we niet goed dat weer dezelfde groepen kinderen ongezond leven, minder gelukkig zijn, en daardoor in hun verdere leven vaker ziek zijn en minder oud worden.’’
Uit onderzoek al voor de coronatijd bleek dat Turkse en Marokkaanse meisjes minder vaak vaccins nemen tegen meningokokken, hersenvliesontsteking. Bij de HPV-vaccinatie, tegen baarmoederhalskanker, neemt in bepaalde wijken zelfs maar 10 procent van deze meisjes de prik. ,,Dat zien we overal in Europa bij bepaalde minderheden.’’
Antivaccinatiebeweging volgens WHO ook ‘onderbediend’
Er is natuurlijk ook een kleine groep die zeer bewust kiest om geen vaccin te nemen. Streng-christelijke gelovigen en de oorspronkelijk uit antroposofische hoek afkomstige anti-vaccinatiebeweging. Daar richt het onderzoek van het consortium onder leiding van Jansen zich niet op.
,,Dat wilden we niet omdat dat toch een ander probleem zou zijn. Of dat echt zo is, is trouwens de vraag. De WHO ziet die groep bewuste vaccinweigeraars ook wel degelijk als mensen die onderbediend zijn door de gezondheidszorg.''
,,Je merkt ook dat mensen in die groepen na een uitgebreid gesprek soms alsnog beslissen om zich te laten vaccineren. Als je bijvoorbeeld vraagt waarom ze eigenlijk geen vaccin nemen omdat God dat niet zou willen, maar zich wel laten behandelen in het ziekenhuis als ze ernstig ziek worden.’’
Jansen en haar mede-onderzoekers in Maastricht, Amsterdam en universiteiten in Polen, Slowakije, Griekenland, Finland, het Verenigd Koninkrijk en Israël hebben een bedrag van 3,3 miljoen euro gekregen van de EU. Daarmee doen ze literatuuronderzoek en nemen ze interviews af onder een aantal groepen: Turkse en Marokkaanse meisjes in Nederland, Oekraïense immigranten in Polen, Roma in Slowakije en immigranten in Griekenland.
Daarnaast onderzoeken ze een aantal minderheidsgroepen die juist wél vaccinaties nemen. Somaliërs in Finland, Arabieren in Israël en Bangladezen in Engeland laten zich opmerkelijk genoeg juist wel vaak vaccineren. ,,Daar doen ze dus blijkbaar iets goed. We weten nog niet wat.’’
Serieus nemen en tijd maken voor gesprek
Het kan soms aan vrij simpele misverstanden liggen. ,,Zo blijkt uit onderzoek onder de Hongaarse populatie in Groot-Brittannië dat ze in Hongarije gewend zijn door artsen gevaccineerd te worden. In Engeland gebeurt dat meestal door verpleegkundigen. Dan kan het niet goed zijn, is dan het vooroordeel in die groep. Waardoor ze zich dus niet laten vaccineren.’’
Het kan ook komen door de taal of door de openingstijden. In wijken in steden als Rotterdam en Den Haag lopen voorlichtingsteams over markten en kunnen mensen zich daarnaast meteen laten vaccineren.
,,Waarschijnlijk gaat het er vooral om dat je de doelgroep beter in staat stelt een weloverwogen keuze te maken om zich wel of niet te laten vaccineren en dat je ze serieus neemt. Een korte uitnodiging in de brievenbus is dan vaak niet genoeg. Je moet veel meer tijd nemen om met mensen te praten.’’
