Het plan voor een doorstroomlocatie voor statushouders in Doezum is geschrapt na protesten van bewoners. Foto: Corné Sparidaens
Na protesten in Doezum schrapt de gemeente Westerkwartier de doorstroomlocatie voor statushouders. Problemen met draagvlak spelen ook bij asielopvang in Vries en Zuidwolde. Krijgen schreeuwers vaker hun zin? Of moeten gemeenten beter luisteren?
„Opgeluchter kun je niet zijn.” Doezum is blij met het besluit van de gemeente Westerkwartier om toch geen doorstroomlocatie voor 75 tot 100 statushouders in het dorp te vestigen. „Ik zal de spandoeken maar eens weg gaan halen”, zegt een positief verraste inwoner.
Het is de nachtmerrie van de gemeentebestuurder: een dorp vol spandoeken met woedende teksten. Wethouder Hans Haze van VZ Westerkwartier dacht de oplossing te hebben gevonden voor de huisvesting van statushouders, maar verkeek zich op de weerstand van de dorpsgemeenschap.
Twintig plannen gingen niet door na protesten
Haze is niet de eerste lokale bestuurder die vanwege gebrek aan draagvlak plannen voor de opvang van asielzoekers of statushouders (vluchtelingen met een verblijfsvergunning) schrapt of aanpast. Volgens inventarisatie van de Telegraaf zijn de afgelopen maanden in twintig gemeenten plannen voor asielzoekerscentra vertraagd of weer ingetrokken na protesten.
In het Noorden gingen recent de aangekondigde azc’s in Heerenveen en Vries (gemeente Tynaarlo) niet door. In beide gemeenten waren protesten van bewoners, al speelden ook andere factoren mee. Besluitvorming over opvang van minderjarige alleenstaande vreemdelingen in Zuidwolde is vanwege ‘grote zorgen’ bij omwonenden voorlopig uitgesteld.
Dit soort protesten zijn er altijd geweest
Neemt het protest toe, en het draagvlak af? Laten bestuurders sneller hun oren hangen naar schreeuwers? „Dat een luidruchtige groep protesteert, betekent niet direct dat er geen draagvlak is” zegt bestuurskundige Heinrich Winter van de Rijksuniversiteit Groningen. „Er zijn ook groepen die er wel achter staan, maar die gaan niet de straat op. Dit soort protesten zijn er altijd geweest, al lijken ze de laatste tijd wel feller en grimmiger.”
In de vluchtelingencrisis van 2015 en 2016 onderzocht EenVandaag de samenhang tussen verzet tegen azc’s en de uiteindelijke besluitvorming. In die periode werden veel nieuwe plannen gemaakt voor opvang, en was er ook protest. Tegen 88 plannen waren demonstraties, in slecht vier gevallen gaven gemeenten daaraan toe.
Dat was wel een tijd waarin een ander politiek klimaat heerste rondom vluchtelingen en asielzoekers. Winter: „De PVV en ook andere partijen voeden nu het negatieve maatschappelijk sentiment. Je ziet veel angst, twijfel en tegenstand. Bestuurders durven hier steeds minder hun vingers aan te branden.”
Neemt weerstand echt toe, of zijn er vooral meer plannen?
Romy Santpoort van kennisinstituut Movisie zou graag onderzoeken wat de gevolgen zijn van die nieuwe politieke wind. Ze onderzocht een jaar geleden draagvlak voor de opvang van statushouders, onder meer in de gemeente Het Hogeland. „Toen bleek de weerstand, als die er al was, meestal licht van aard. Nu lees je veel meer over protesten, en lijken ze ook meer maatschappelijk geaccepteerd.”
Of de weerstand echt toeneemt is dus moeilijk te zeggen. Voorbeelden als Doezum en Vries geven geen volledig beeld. Santpoort: „Om te voldoen aan de spreidingswet worden er in het hele land ongeveer tweehonderd nieuwe plannen gemaakt voor asielopvang. Van alle 342 gemeenten heeft 85 procent een azc of plannen voor een azc. Als er dan twintig niet doorgaan of worden vertraagd door protesten is dat ook weer niet zo veel.”
Had Haze de rug recht moeten houden?
Is het een slecht teken dat een gemeente zwicht voor protest? Had Hans Haze de rug recht moeten houden? Winter begrijpt dat de gemeente zoekt naar draagvlak, en snapt ook dat zo’ grote groep onbekenden in een kleine dorpsgemeenschap onrust geeft, maar hij vindt ook dat bestuurders is dit dossier richting moeten geven. „Laten we wel wezen, Westerkwartier loopt al een paar jaar achter met huisvesting voor statushouders.”
Santpoort vindt het juist belangrijk dat de gemeente luistert naar inwoners. „Alleen als je duidelijk en eerlijk bent, en mensen betrekt, krijg je draagvlak. Je hebt altijd schreeuwers, maar je hebt ook een grijs stil midden. Idealiter was de gemeente deze onrust voor geweest, maar het is mooi dat het gesprek met bewoners nu wordt aangegaan.”
Al zijn zorgen misschien onterecht, neem ze serieus
Ook als de vrees die het protest voedt niet reëel is, moet een gemeente bewoners daarin wel serieus nemen, stelt zij. Het verzet tegen asielzoekerscentra en opvanglocaties komt vaak voort uit angst voor het onbekende en voor overlast. In de praktijk blijkt dat reuze mee te vallen. Weerstand neemt snel af als de nieuwe bewoners zich netjes blijken te gedragen. Soms protesteren omwonenden zelfs weer als zo’n locatie dreigt te verdwijnen.
In Doezum gaat het bovendien om statushouders. Winter: „Zij hebben al een verblijfsvergunning. Dit zijn mensen die een toekomst willen opbouwen, die aan het werk kunnen gaan.” De vergelijking die dorpelingen in Doezum trokken met de situatie in Ter Apel, een aanmeldcentrum waar iedere vreemdeling die net Nederland binnenkomt zich moet melden, gaat mank.
Alsnog moet de gemeente dit soort zorgen meewegen, volgens Santpoort. „Anders schaadt je het vertrouwen in de overheid. Hoe belangrijk dat is, zagen we bij ons onderzoek in de gemeente het Hogeland. Daar was het vertrouwen vanwege de gaswinning al laag. Als mensen zich niet gehoord voelen, groeit de afstand tussen inwoners en overheid”
