Marij (54) uit Groningen duikt in maritieme geschiedenis van de Veenkoloniën. ‘Het begint met een tijdreis'

,,Na het overlijden van mijn moeder zeiden mijn kinderen: er moet een boek komen. Een familiekookboekje met wat mooie verhalen en gewoon wat lekkere recepten, iets over slasaus of zo. Gewoon een leuk boekje met familierecepten. Op een gegeven moment weet je: dit gaat een heel ander boek worden, een boek dat zeker niet alleen maar voor de familie waarde kan hebben.’’

Tijdens haar familie-onderzoek ontdekte schrijfster Marij Thiecke uit Groningen zo veel nieuwe verhalen en zijpaden dat het project een heel andere wending kreeg. ,,Over de rol van mijn voorouders in de ontwikkeling van de veenkoloniën, prachtige verhalen over de scheepsbouw en de katholieke middenstand in Sappemeer en Hoogezand. En geef toe: die spreken meer aan dan een receptje over slasaus.’’

Het boek, met veel foto’s, kaarten, krantenknipsels en illustraties, opent met een tijdreis. Haar voorvader Johannes Thiecke vertrekt eind 19de eeuw vanuit Rhede, net over de grens bij Bourtange, naar Kleinemeer bij Sappemeer. ,,Nu een ritje van vijftig kilometer, een dik half uur met de auto, maar voor hem was het een grote stap”, vertelt Thiecke. ,,Hij verlaat de familieboerderij en vestigt zich als timmerman in een streek waar scheepsbouw en handel bloeien. Zijn keuze bepaalt het pad van de familie.’’

In de 19de eeuw waren Sappemeer, Veendam, Wildervank en de Pekela’s centra van scheepsbouw en zeevaart. Alleen al in Sappemeer stonden elf scheepswerven. Relatief gezien woonden er in de Veenkoloniën meer schippers en kapiteins dan in Amsterdam en Rotterdam. ,,Scheepvaart en scheepsbouw waren hier geen bijzaak, maar belangrijke economische pijlers”, leerde Thiecke. ,,Ik heb ongelooflijk veel geleerd. Ik houd van feiten.’’ Ze kwam van alles tegen. ,,Soms moest ik dingen herzien als ik ongelijk had en mezelf begrenzen. Al kan ik ook ongelooflijk doorzeiken over onderwerpen die ik leuk vind.’’

Die historische context vormt de kapstok van haar boek. Elk hoofdstuk begint met een korte geschiedenisles waarin thema’s als turfwinning, strokarton, aardappelzetmeel en verzuiling aan bod komen. Daarna zoomt ze in op familieverhalen die laten zien hoe grote ontwikkelingen doorwerken in het dagelijks leven, soms generaties lang. ,,Ik volg mijn familie door de tijd heen. En om context te geven, vlieg ik aan het begin van ieder hoofdstuk eerst hoog over in een geschiedenisles.’’

Het katholieke geloof, de strijd om vrouwenrechten, oorlogen en crises, alles komt voorbij. Maar steeds keert Thiecke terug naar de persoonlijke invalshoek. ,,Juist door die kleine verhalen gaat de geschiedenis leven. Het nodigt lezers hopelijk uit om ook hun eigen familieherinneringen op te halen.”

Het boek is geen droge opsomming van feiten, maar een levendig portret vol anekdotes en uitweidingen. ,,Van huis uit ben ik tekstschrijver, dus ik wil dat het lekker leest.’’ Tijdens haar zoektocht bezoekt Thiecke verre familieleden. ,,Als ik langskwam, lagen er schoenendozen vol foto’s en pareltjes klaar. Steeds meer mensen wezen me op anderen: ‘Ken jij die en die?’ Zo kwamen er verhalen boven water die anders verloren waren gegaan. Het boek ging zichzelf schrijven.”

,,Het is een flinke puzzel om mensen van vroeger in hun historische context tot leven te brengen. Dit is in je eentje niet te doen. Je wilt niet zitten liegen. Je wilt dat het klopt. Er zijn dus allemaal historische feiten en ontwikkelingen die zich op een bepaalde manier verhouden tot de persoonlijke verhalen die ik op een integere manier wilde vertellen.’’

Thiecke kreeg hulp van onder andere cartograaf Tjeerd Tichelaar, bekend van de Bosatlas, die twee kaarten maakte en de feiten controleerde. Daarnaast leverde een klein leger proeflezers gevraagd en ongevraagd kritiek op het uitdijende manuscript.

De boekpresentatie vond onlangs plaats op de Historische Scheepswerf Wolthuis in Sappemeer, waar de Nomadisch wordt onderhouden, het enige schip dat nog bestaat van scheepswerf H.P.J. Thiecke v.h. J.W. Boerma. ,,Op de werf ervaar je een aanstekelijk soort enthousiasme. Je voelt de geschiedenis bijna door je heen stromen.”

Naast de maritieme geschiedenis komen ook stille verhalen aan bod. ,,In die tijd werd er over sommige dingen gewoon niet gepraat: ziekte, de mores binnen de katholieke kerk, kindersterfte. Door interviews te combineren met archiefmateriaal kon ik die verhalen toch naar boven halen. Het bijzondere zit vaak in de kleine dingen. Als je er niet naar vraagt, verdwijnen ze voor altijd.”

Het boek, uitgegeven voor Uitgeverij Profiel, is onder meer te koop bij boekhandel Riemer in Groningen en bij het Veenkoloniaal Museum in Veendam.