Windmolenpark langs N33. Een duurzame oplossing, maar ook eentje die klachten en frustratie oproept bij bewoners. Corné Sparidaens
Klimaat: het achterbankkindje van het vorige kabinet. Zelden werd de ‘gekkigheid’ benoemd en qua oplossingen voor natuur, landbouw en CO2-reductie boerden we niet vooruit.
39 procent in het Noorden noemt klimaat een van de belangrijkste thema’s van de verkiezingen. Dat blijkt uit onderzoek onder 1063 respondenten door onderzoeksbureau Enigma in opdracht van Dagblad van het Noorden. Het is daarmee niet een van de belangrijkste thema’s. Dat zijn wonen (54 procent), zorg (53 procent) en migratie (41 procent).
Klimaatmaatregelen worden gemiddeld belangrijker gevonden door jongere stemmers dan oudere.
Maar de grootste onderlinge verschillen zie je tussen linkse en rechtse kiezers. Van de Groningers en Drenten die links hebben gestemd in 2023 hecht maar liefst 62 procent de meeste waarde aan klimaat en milieu. 88 procent van de linkse kiezer vindt het (zeer) belangrijk dat het kabinet komende periode bezig gaat met maatregelen tegen klimaatverandering.
Van personen die in 2023 rechts stemden, vond slechts 14 procent klimaat een van de belangrijkste thema’s. 29 procent noemt het (zeer) belangrijk dat het kabinet komende periode klimaatverandering tegengaat. Het politieke midden vindt klimaat een stuk belangrijker. 73 procent wil (zeer) graag actie na de verkiezingen.
Het Centraal Planbureau maakte een doorrekening van de verkiezingsprogramma’s. De plannen van rechtse partijen zorgen niet voor vooruitgang op het stikstofdossier of in het tegengaan van klimaatverandering.
VVD, NSC en SGP zorgen voor stilstand op het klimaatdossier, de plannen van JA21 en BBB zorgen juist voor meer uitstoot van broeikasgassen. D66, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Volt zetten juist veel in op het terugdringen van die uitstoot. Het CDA scoort een klein plusje.
Als het gaat om stikstof, dan valt op dat GroenLinks-PvdA, D66, ChristenUnie en Volt de problemen in stikstofbeleid oplossen. De plannen van VVD en CDA zijn minder verstrekkend, maar leveren ook een verbetering op. De verkiezingsprogramma’s van NSC, BBB, SGP en JA21 zorgen voor amper minder stikstof, dat heeft tot gevolg dat er minder woningbouw mogelijk is.
Floris Boogaard, lector klimaatadaptatie aan de Hanzehogeschool Groningen. Foto: DvhN
Deskundige – Floris Boogaard, lector klimaatadaptatie aan hogeschool Hanze
Meer aandacht voor klimaatverandering is hard nodig. Dat sommige partijen klimaatverandering ontkennen of bagatelliseren vind ik zorgelijk. Ik zie de urgentie want ik kom op veel plekken: in New Orleans, Nepal en Oost-Timor waar overstromingen, orkanen en hitte het land teisteren, in Indonesië waar huizen in zee verdwijnen. In Enschede waar de ramen dichtgetimmerd zijn en 66 gezinnen nooit meer terug kunnen naar hun oude huis door een hoosbui vorig jaar.
Wateroverlast, hitte en droogte zijn de belangrijkste thema’s in Nederland. Boeren hebben te natte grond, huizen komen onder water, oogsten mislukken door droogte, ouderen en zieken hebben het zwaar tijdens hitte. Ook op gebied van waterkwaliteit en biodiversiteitsafname lopen we niet bepaald voorop in Europa.
We moeten vaart maken en innoveren. Bijvoorbeeld door waterbergingen op particuliere terreinen in te richten net als in onze buurlanden of gebruik te maken van gezuiverd afvalwater bij droogte. Het kabinet moet zorgen voor nieuwe wetgeving met minder complexe procedures.
Een hogere temperatuur heeft meer gevolgen dan mensen doorhebben. We krijgen ook tijgermuggen, wist je dat? Volgende week ga ik naar Zuid-Frankrijk, daar onderzoek ik groene maatregelen om te implementeren.
We moeten ook CO2 terugdringen. Dat gaat al best goed: vorige week produceerden hernieuwbare bronnen voldoende stroom voor 55 procent van de Nederlandse stroomvraag. Maar we lijken te verslappen: willen geen zonnepanelen en windmolens op water of landbouwgrond en geen waterberging in onze achtertuin. Maar we moeten gaan beseffen dat klimaatverandering ons leven beïnvloedt en dat iedereen zijn steentje moet bijdragen.”
Bort Hartog (48) uit Kolderveen. Eigen foto
Stemmer - Bort Hartog (48) uit Kolderveen, muziekprogrammeur De Vegafabriek en werkzaam bij een zorginstelling in Emmen, stemt GroenLinks-PvdA
„Ik maak me erg zorgen over het klimaat. Ik was deze zomer bij het concert van Neil Young in Groningen, en daar zong hij als tweede nummer Be the rain: ‘We got a job to do. We got to save Mother Earth’.
Ik herken me daarin. Onze aarde staat onder hoogspanning door ons eigen gedrag. De krachten om dat te keren zijn er wel, maar nog te zwak. Dat ultrarechts populisme hand in hand gaat met klimaatontkenning, bij leiders als Trump en Wilders vind ik een explosieve combinatie. De macht ligt bovendien bij grote internationale bedrijven: fossiele industrie en big tech. Die willen winst op korte termijn.
Dat moet anders. De marktwerking moet uit branches als de zorg en energietransitie. De waarden van de burgers moeten gaan meetellen, niet alleen de winst van directeuren en aandeelhouders. Laat bewoners zelf eigenaar zijn van de oplossing en delen in de winst van lokaal opgewekte energie.
Ik ben daarnaast benieuwd naar de uitkomsten van het landelijke burgerberaad over klimaat. Een grote meerderheid in Nederland vindt dat we beter moeten zorgen voor de planeet. Het is geen thema van links of rechts, dus het is vervelend dat het in de politieke context zo’n strijd is geworden.”
Peter Timmerman (30) uit Assen. Foto: eigen beeld
Stemmer 2 - Peter Timmerman (30) uit Assen, werkt bij een groothandel, stemde vorige keer BBB, nu PVV
„Ik stem op PVV. Het is een keer klaar, vol is vol. Wat er een aantal weken geleden met Lisa in Abcoude is gebeurd, dat zint mij niet. Als ik Opsporing Verzocht kijk, zie ik veel mensen van kleur.
Klimaatverandering vind ik geen belangrijk thema. Opwarming van de aarde, wat is dat? Veranderingen zijn er altijd geweest. Hitte of overstromingen, tja… Ik ervaar wel dat het soms steviger regent, en dat het warmer is in de winter en herfst. Maar ik maak me daar nog geen zorgen over. Er moet vast wel iets aan gedaan worden, maar je moet niet de verkeerde groepen aanpakken.
Zo moeten ze niet de boeren steeds maar pakken. Stikstof, daar moeten ze gauw over ophouden. Ze willen toch bouwen? Ze werken zichzelf tegen door zo’n probleem te maken van dat stikstof.
Daarover gesproken: als je de veestapel halveert, wordt straks alle melk en vlees duurder omdat je het moet importeren. Willen we dat? En dat invoeren met zeecontainers kost toch ook stikstof? Ondertussen hebben we het ‘probleem’ naar een ander land verplaatst om hier te vertellen hoe goed we bezig zijn…”
Theresia Bos (68) uit Groningen. Foto: DVHN/Wouter Hoving
Stemmer 3 - Theresia Bos (68) uit Groningen, eigenaar van een kapsalon, stemt D66
„Ik heb mijn eigen kapsalon. In mijn familie en klantenkring stemt bijna iedereen links. Dat praat prettiger, je begrijpt elkaar. De meeste PVV-klanten ben ik een beetje kwijt. Niet dat ik er veel tegenin ga hoor, ik wil geen ruzie. Ik probeer altijd te verbinden.
Ik heb veel hoop door de nieuwe verkiezingen. Het kan alleen maar beter worden. Het was echt een schok, het vorige kabinet. Dat is ook gebleken, ze bakten er niks van.
Ik stem op D66 en hoop op maatregelen voor het klimaat. Ik maak me daar zorgen om, wie niet? De natuur gaat wereldwijd onderuit.
Mijn zorg zit ook bij de boeren in Nederland: de massale veehouderij. Met de megastallen moeten we echt gauw stoppen, dat is heel slecht voor de natuur en ik heb erg medelijden met dieren die in zulke stallen staan. Daarnaast is het de hoogste tijd om eindelijk het stikstofprobleem aan te pakken. Dat duurt veel te lang. Veel partijen zijn het wel eens over de oplossing, daar komen ze wel uit.
Wat ik leuk vind: de huidige partijen die verstandig klinken, zijn stiekem ook al een beetje aan het formeren in aanloop naar de verkiezingen. Dat geeft hoop dat we snel een goed bestuur hebben.”
Sjoukje van Oosterhout, kandidaat-Kamerlid namens GroenLinks-PvdA op plaats 10. Foto: Cor Lasker
Sjoukje van Oosterhout (32), opgegroeid in Borgercompagnie, staat op nummer 10 van de kieslijst GroenLinks-PvdA
„De kans dat we klimaatdoelen halen is minder dan 5 procent. We hebben afgelopen twee jaar stappen achteruit gezet. De gevolgen – overstromingen en hitte – zijn merkbaar, ook in Nederland. We moeten nu echt aan de slag. Dat is precies de reden dat ik de Tweede Kamer in wil.
Elke euro die we nu steken in het voorkomen van gevaarlijke klimaatverandering, krijgen we tienvoudig terug. De kosten van schade zullen alleen maar stijgen.
Als GroenLinks-PvdA gaat regeren, moeten we zo gauw mogelijk de fossiele subsidies afschaffen. Het vertraagt alleen maar het halen van de klimaatdoelen en ik vind het niet uit te leggen dat daar miljarden naartoe gaan, terwijl mensen hun energierekening niet kunnen betalen.
Daarnaast zou ik graag beginnen met een ‘isolatie-offensief’, met name in huurwoningen. En we moeten ons nog harder inzetten voor duurzame energie uit wind en zon om minder afhankelijk te zijn van oliestaten en leiders als Poetin.
Ik snap best dat niet iedereen klimaatbeleid als hoogste prioriteit ziet. Het is iets abstracts en lijkt onbelangrijk als je geen huis hebt of moeilijk kan rondkomen. Maar klimaatbeleid gaat ook om een betaalbare energierekening, schone lucht en gezondheid. Wie is daarop tegen? Die aspecten moeten we veel meer belichten.”
Hilde Wendel (VVD). Foto: Roan Smeets
Hilde Wendel (29) uit Norg, staat op nummer 21 van de kieslijst VVD
„Klimaatverandering is een groot vraagstuk dat we serieus moeten nemen. We willen bij de VVD kiezen voor realisme. Nederland moet voldoen aan Europese afspraken, maar niet strenger zijn dan Europa. Groei, verduurzaming en energiezekerheid gaan voor ons hand in hand. Dat betekent dat we het bestaande klimaat- en energiebeleid voortzetten en de uitvoering daarvan willen verbeteren. Op die manier pakken we problemen met de netcongestie en energie-infrastructuur aan.
We willen zorgen voor stabiel beleid en duidelijkheid, waarbij we inzetten om knelpunten zoals netcongestie op te lossen, en starten met de bouw van kerncentrales. Ik vind dat de VVD afgelopen periode met minister Sophie Hermans van Groene Groei goede stappen heeft gezet. Daarmee bedoel ik: ze heeft haar werk uitgevoerd met realisme in het klimaatbeleid én oog voor onze economie.
Er blijft altijd een groep die moeite heeft met klimaatmaatregelen. Volgens mij moet je die bewoners serieus nemen door goed naar ze te luisteren, níét door ze gelijk te willen overtuigen. Natuurlijk mag iemand kritisch zijn op klimaatbeleid, dat hoort bij onze democratie. Ik wil die bewoners tegelijkertijd wel graag laten zien dat verduurzamen geen straf is, maar juist een kans: voor meer banen, minder afhankelijkheid van het buitenland en een lagere energierekening. Bedrijven zien dat zelf ook.”
