Het vervallen sprookjespaleis van Usquert. Door vergrijzing ligt leegstand op de loer

Amateurhistoricus Jan Zuidema (75), die zelf ook aan de Wadwerderweg woont, vertelt dat schrijver Peter Suidman actie wilde ondernemen om het pand zelf op te knappen. „Omdat het particulier bezit is, lijkt dat me onmogelijk.”

Als ik aanbel verschijnt een man in de deuropening met een stevige bos grijzend haar. Hij stelt zich voor als Jeroen de Jonge (52) en zegt dat hij hier al zestien jaar verblijft in een ‘vleugeltje’. Het huis is al decennia in eigendom van zijn vader, die in Den Bosch woont.

Hij mag de verslaggever niet naar binnen laten. Wel wil hij iets prijsgeven over het interieur. „Ken je de hal van het jugendstilpand van Elly van de Vondervoort? Nou, die in dit huis is twee keer zo groot. Er zit zo’n trap in die je weleens ziet in Amerikaanse films waar filmsterren van afdalen.”

Elly van de Vondervoort heeft er weleens een voet over de drempel gezet. „Van buiten ziet het er niet uit, maar van binnen oogt het nog veel verschrikkelijker. Het is doodzonde. Dat is bij villa Langeheerd ook al een beetje aan de hand. Die heeft lang leeggestaan en is al die tijd niet verwarmd. Als panden niet worden onderhouden, gaan ze net zo hard achteruit als villa Wadwerda. De vraag is in hoeverre je een eigenaar kunt verplichten een pand goed te onderhouden, ook al is het een rijksmonument. Als een eigenaar geen geld heeft, begin je niet veel.”

De reden waarom het huis zo lang is verwaarloosd, blijft schimmig. De Jonge beweert dat het te wijten is aan aardbevingsschade die niet wordt erkend door de NCG. Omwonenden zeggen dat dit niet het hele verhaal is. Toch is hij er persoonlijk ook mee begaan. „Het is wel jammer van zo’n mooi pand.”

Het is een van de bedreigingen van Usquert. Gelukkig wordt villa Kona weer bewoond door een gezin. Zo’n bestemming gun je elke villa. Dat kan ook, want Usquert mag afgelegen liggen, het heeft wel een treinstation. Bovendien heeft het volgens Van de Vondervoort nog steeds ‘een bepaalde charme’. „Er is een actief verenigingsleven. Je kunt je bij van alles aansluiten. Dat vonden mijn man en ik heel prettig.”

Ze vindt ook dat de overheid eigenaren van rijksmonumenten moet tegemoetkomen met het verduurzamen ervan. Niet alleen met geld, ook met kennis en expertise. Zelf heeft ze bijna overal voorzetramen in haar villa laten plaatsen, zodat ook het glas-in-lood is geïsoleerd. Usquert valt net buiten het versterkingsgebied, dus de bewoners hebben recht op slechts 20.0000 euro verduurzamingssubsidie. „Dat is veel te weinig voor zulke enorme panden.”

Toch is de situatie heel anders dan twintig jaar geleden, toen er over de hele linie veel meer leegstand was. Nu worden ook kleinere huizen betrekkelijk snel verkocht. Leegstand is op dit moment niet echt aan de orde.

Zuidema ziet het evenmin somber in voor Usquert. „Vroeger was alleen het uiterlijk bepalend voor de verkoopprijs, nu spelen ook de locatie en duurzaamheid mee. Voor noorderlingen zijn vraagprijzen rond een miljoen euro torenhoog, maar in andere delen van het land zijn die niet ongewoon. Als de prijzen hier naar beneden gaan, zullen er vanzelf gegadigden op afkomen.”