Met een sommatiebrief zet de gemeente Westerwolde druk op de ketel bij COA. Voor 1 september moet de opvangorganisatie zich aan de gemaakte afspraken houden, anders wordt er een nieuwe rechtszaak aangespannen.
Het lijkt inmiddels haast de norm. Iedere dag slapen zo’n tweehonderd mensen te veel in het aanmeldcentrum. Nog eens ongeveer tweehonderd vertrekken ‘s avonds laat naar een speciale noodlocatie in Nieuwe Pekela. ‘s Ochtends worden ze weer teruggebracht naar Ter Apel.
Dat Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) belooft dat in september écht niet meer dan tweeduizend mensen op het azc in Ter Apel zullen zijn, zal sceptische reacties oproepen in het dorp. Die belofte is bij herhaling gedaan, recent nog door voormalig staatssecretaris Eric van der Burg. In juli moesten er minder dan tweeduizend asielzoekers zijn. Ondanks de lagere instroom, was dit niet het geval. En niet voor het eerst. Een eerdere uitspraak van de rechtbank die de gemeente dwong om zich aan de afspraak te houden, leidde tot de maximale dwangsom van 1,5 miljoen euro.
60.000 nieuwe plekken nodig
Als de gemeente Westerwolde naar de horizon kijkt, ziet die de bui al wel hangen. Als er geen druk op COA wordt gelegd, is de kans groot dat de situatie in Ter Apel niet verbetert, mogelijk wordt die zelfs erger.
Dat zit als volgt. In juli becijferde COA dat in de zomer van 2025 ongeveer 115.000 opvangplekken nodig zijn. Ter vergelijking: dat zijn er nu 70.000. Tot die tijd moeten er nog 60.000 nieuwe opvangplekken worden geregeld. Dan wel met nieuwe opvanglocaties, dan wel door verlenging van de huidige (nood)plekken.
Plekken bovendien die COA de afgelopen jaren al voor de hellepoort moest wegslepen. Het gros ervan is een noodlocatie, vaak voor één of enkele jaren. Slechts de helft van de opvangplekken geldt als ‘normale’ opvang. Het resultaat is een crisis die zich nu al jaren voortsleept. Al in 2021 slaakte COA een noodkreet die met veel kunst en vliegwerk getracht wordt te beteugelen.
Zolang er hoge druk is, geen pbl
Inwoners van Ter Apel zijn de dupe van de hoge druk. Eén van de consequenties is dat het asielzoekerscentrum in Ter Apel overvol is. En dat al tijden lang. Binnen het azc zijn veel spanningen en (gewelds)incidenten. De inspectie Justitie en Veiligheid trok aan de bel, vooralsnog zonder zichtbaar resultaat.
De gedroomde oplossing voor overlast veroorzakende asielzoekers is de procesbeschikbaarheidslocatie (pbl) waar vluchtelingen uit veilige landen in een versnelde procedure komen, zonder dat ze veel van het terrein af kunnen. Maar zolang de druk zo hoog is, kan de pbl niet worden opgetuigd.
Signaal
Tel daarbij op dat het huidige kabinet de Spreidingwet wil intrekken. Die wet moet ervoor zorgen dat er een eerlijke spreiding over Nederland is voor asielzoekers, waarbij iedere regio zijn steentje bijdraagt. Na deze bekendmaking kwamen veel projecten op de handrem te staan.
Momenteel wonen zo’n 20.000 statushouders in azc’s (meer dan een kwart van de totale bewoning), terwijl deze erkende vluchtelingen eigenlijk door gemeenten geholpen moeten worden om in een gewone woning te komen. Het huidige kabinet wil de voorrangspositie van statushouders op de woningmarkt inperken, waardoor zij minder snel aan een woning komen. Wat de druk niet minder maakt.
Westerwolde is er dus alles aan gelegen om een uitspraak van de rechtbank te hebben die een stevige stok achter de deur is. Van de rechter wordt straks gevraagd de dwangsom (was 15.000 euro per dag) te verhogen. Een extra aanmoediging voor COA om het probleem op te lossen. En voor politiek Den Haag, waar COA uiteindelijk zijn uitgaven – en dus boetes – moet verantwoorden, een signaal dat het na verschillende alarmerende rapporten, rechterlijke uitspraken en noodkreten nog steeds fout dreigt te gaan.
