Wachtlijsten en willekeur bij IND drijven deze vaders uit Syrië en Jemen tot wanhoop. 'Onze vrouwen en kinderen denken dat we ze in de steek hebben gelaten'
Mohammed Saleh uit Jemen: 'Mijn vrouw en kinderen hadden nog geld voor ongeveer 5 maanden. Ik kan ze niets sturen' Foto: DUNCAN WIJTING
Niet alleen het lange wachten, vooral ook de ongelijkheid in de IND-procedures drijft asielzoekers tot wanhoop. De een wacht een jaar, de ander is na een paar weken al aan de beurt. ,,Onze gezinnen geloven ons niet meer”, vertellen drie radeloze vaders in de noodopvang in Zuidbroek. Een van hen gaat in hongerstaking.
,,Papa’’, zegt zijn jongste zoon van 12 als hij hem aan de telefoon heeft. ,,Wanneer haal je ons naar Nederland? Je hebt het beloofd.” Mohammed Saleh (61) zit op een plastic tuinstoel buiten bij de Eurohal in Zuidbroek. Hij kijkt naar de grond. ,,Wat kan ik hem vertellen?”, verzucht hij.
Mohammed kwam op 6 oktober 2022 aan in Nederland. Op 10 oktober is hij geregistreerd en geïdentificeerd in Ter Apel. Zijn vingerafdrukken zijn afgenomen. Sindsdien verblijft hij in de noodopvang in Zuidbroek en heeft hij niets meer van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) gehoord.
Hij heeft geen idee waarom. Hij ziet dat anderen, die soms later aankwamen dan hij, wél aan de beurt zijn. Sommigen hebben niet alleen hun aanmeldgehoor (eerste gesprek met IND-medewerker over reden asielaanvraag) gehad, maar ook al het nader gehoor waarna de beslissing over de aanvraag wordt genomen. Sommigen hebben al een verblijfsvergunning of zelfs een huis.
Mohammed dacht dat de procedure vier tot zes maanden zou duren, liet zijn gezin achter met geld voor ongeveer een half jaar. Nu kan hij ze niets sturen, is bang dat ze zonder middelen van bestaan in handen vallen van terroristische groeperingen.
,,Mijn familie denkt dat ik een leugenaar ben. Zij horen ook de verhalen van Jemenieten die later kwamen en al een huis hebben. ‘Jij bent daar veilig’, zeggen ze. ‘Je hebt ons in de steek gelaten’. Dat doet pijn.”
‘Al mijn vrienden hebben al verblijfsvergunning’
Dat de IND het werk niet aankan, is bekend. De dienst heeft te weinig personeel, het aantal asielaanvragen neemt toe en de beoordeling is juridisch steeds complexer geworden. Ook de wachtende asielzoekers weten dat en begrijpen dat het daarom lang duurt. Wat ze niet begrijpen is dat de een aankomt en binnen een paar weken gehoord wordt, terwijl de ander maandenlang geen enkel bericht krijgt.
,,Al mijn vrienden, de mensen waarmee ik tegelijk aankwam, zijn gehoord en hebben een verblijfsvergunning. Twee van hen hebben al een huis in Sneek”, vertelt Syriër Asa’ad Al-Hamid (38). Hij kwam op 26 mei 2022 aan in Nederland en wacht al een jaar. In juli had hij zijn eerste gesprek, pas in januari 2023 volgde een tweede afspraak. Asa’ad is een van de Syriërs die zijn asielaanvraag via de nieuwe ‘papier- en inktprocedure’ kon indienen. In plaats van een gehoor met een IND-medewerker, zette hij zijn verhaal op papier.
Met deze procedure, alleen ingezet voor asielzoekers die een grote kans hebben om asiel te krijgen, zoals Syriërs, probeert de IND wachttijden te verkorten. In de Tweede Kamer is deze schriftelijke afhandeling omstreden, uit vrees voor onterechte asielverlening. Voor Asa’ad heeft het nog niet geleid tot snellere behandeling. ,,Na drie maanden kreeg ik bericht dat er iets niet goed was gegaan. Het moet overnieuw. Ik heb nog geen idee wanneer.”
Asa’ad Al-Hamid uit Syrië. Foto: Duncan Wijting
Ook Asa’ad heeft een vrouw en vijf kinderen achtergelaten en hoopt hen naar Nederland te kunnen halen. ,,Ik ben hier voor mijn familie, niet voor mezelf. Voor hen is dit het moeilijkst, zij zijn niet veilig.”
De ongelijkheid in de behandeling van de aanvragen komt niet alleen door drukte maar ook door de chaos in de asielopvang. Mensen verhuizen van de ene noodopvang naar de andere. Ook na een winter waarin de instroom lager was en meer rust in de opvang, zijn COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) en IND er niet in geslaagd om iedereen goed in beeld te krijgen. Zo komen asielzoekers regelmatig niet opdagen voor gehoren omdat de IND-oproep hen niet op de juiste locatie bereikt.
Bang dat mensen zichzelf iets aandoen
,,Ik ben sinds december in Zuidbroek”, zegt Zakaria Abdalhady Aljumaa (47) uit Syrië. ,,In maart moest ik een keer naar de dokter, bleek in het systeem van COA te staan dat ik nog in Enschede zat.”
Zakaria kwam in augustus naar Nederland, sliep nachtenlang buiten in de chaos van Ter Apel. Daarna ging hij naar noodopvang. Pas in januari, vertelt hij, is hij terug geweest in Ter Apel, maar alleen voor registratie. ,,Duurde twee minuten. Ze hebben niet eens met me gepraat.” Sindsdien is het stil. ,,Ook onze advocaten krijgen geen antwoord.”
Hij maakt zich grote zorgen. Om zijn achtergebleven gezin, om zijn eigen depressie, om de wanhoop die hij ziet bij anderen. ,,Ik ben bang dat iemand zichzelf iets gaat aandoen.” Ook al mogen ze naar buiten, de noodopvang voelt als een gevangenis. Of erger: in een gevangenis weet je tenminste hoe lang het duurt.
Zakaria Abdalhady Aljumaa uit Syrië: 'De wanhoop is zo groot dat ik bang ben dat mensen zichzelf iets gaan aandoen' Foto: DUNCAN WIJTING
Het is niet meer uit te leggen. Zij die hier in Nederland zijn begrijpen het al niet, laat staan de vrouwen en kinderen die achter zijn gebleven. ,,Zij geloven ons niet meer”, zegt Zakaria, vader van zes.
Hij pakt zijn telefoon en staat op om een post op social media te laten zien van zijn 18-jarige zoon. ‘Ze laten ons achter in het bos’, schrijft de jongen, doelend op zijn vader. ‘En dan durven ze nog te vragen hoe het met ons gaat’. Zakaria breekt en barst in tranen uit. De andere mannen huilen met hem mee.
Kort na dit gesprek besluit Zakaria in hongerstaking te gaan. Het enige middel dat hij ziet om iets gedaan te krijgen bij de onbereikbare autoriteiten in Nederland.
Hongerstakingen
Vluchtelingenwerk Nederland ziet het aantal hongerstakingen van asielzoekers de laatste maanden toenemen. Exacte cijfers zijn er niet, maar de stijging is duidelijk, aldus de woordvoerder. ,,Het tekent de wanhoop.” Oorzaken zijn de lange wachttijden, grote onzekerheid, slechte leefomstandigheden in noodopvanglocaties. Met de hongerstakingen proberen asielzoekers beweging in de procedure te forceren. Vluchtelingenwerk bevestigt dat een man in Zuidbroek in hongerstaking is gegaan, maar gaat verder niet in op details. Vanwege privacy, en omdat de organisatie vreest dat aandacht voor dit soort zaken anderen aanmoedigt hetzelfde te doen.
