Toen Westerwolde massaal in opstand kwam: de strijd tegen het beruchte Plan-Kikkert. 'We moeten van ons laten horen, zoals we toen ook deden'

Ruim een halve eeuw geleden hadden Westerwolders het namelijk ook al aan de stok met Den Haag en brak er een enorm oproer uit. De aanleiding toen: het Plan-Kikkert. Het plan om in Westerwolde een immens militair oefenterrein aan te leggen.

Het kwam uit de koker van Henk Kikkert, lid van de Tweede Kamer namens de Christelijk-Historische Unie (CHU). Hij kwam er mee in 1969. Een oefenterrein van 4000 hectare ten noorden van Ter Apel, dat was de bedoeling.

Het was de tijd van de Koude Oorlog waarin zo’n oefenterrein wenselijk werd geacht. En Kikkert liet zijn oog vallen op Oost-Groningen omdat dat gebied het economisch moeilijk had. Strokartonfabrieken bijvoorbeeld waren er dicht gegaan, veel mensen hadden hun baan verloren. Het oefenterrein zou de werkgelegenheid een enorme oppepper geven.

Het plan had voorstanders in Westerwolde. Burgemeester Gauke Loopstra en de wethouders van wat toen de gemeente Vlagtwedde was, zagen het wel zitten. Vanwege die extra banen, met name. Middenstanders in Ter Apel voelden er vanwege de economische voordelen ook wel voor.

Maar de tegenstand was veel massaler. Enkele honderden boerenbedrijven opofferen voor een oefenterrein? Veel natuur verloren zien gaan? Veel Westerwolders wilden daar niets van weten. Er werd een actiecomité opgericht dat in 1969 een grote demonstratie opzette. Honderden auto’s reden, al dan niet voorzien van spandoeken, door het beoogde oefenterrein-gebied. Enkele demonstranten hadden het voorzien op de woning van burgemeester Loopstra, de politie moest ingrijpen.

De kwestie hield Westerwolde meer dan een jaar in de greep. Gemeenteraadsvergaderingen over het plan werden bezocht door media uit de rest van het land. Tegenstanders bezochten die bijeenkomsten ook, daarom was zelfs eens de Mobiele Eenheid ter plekke, wat tot veel spanning leidde.

Die spanning bereikte een nieuw kookpunt toen bekend werd dat er in Den Haag zelfs een scenario op tafel lag voor een oefenterrein van 8000 hectare. Een nieuwe grote demonstratie werd opgezet door het actiecomité. In maart 1971 was er dan de beslissende vergadering van de gemeenteraad. Beslissend, want Kikkert had gezegd dat het oordeel van de lokale politiek doorslaggevend zou zijn.

Vijf leden van de gemeenteraad stemden voor de komst van het oefenterrein, tien stemden tegen. De zorgen van de tegenstanders waren daarmee niet voorbij, want het was afwachten wat Den Haag zou doen. Maar in het begin van 1974, nu bijna een halve eeuw geleden, ging het plan definitief de prullenbak in.

Hendrik Klap, oud-wethouder van Vlagtwedde, was een kind in die tijd maar herinnert zich nog goed de spanningen die het Plan-Kikkert veroorzaakte. ,,Van een dorp als Jipsingboertange zou door het plan niets overblijven, daar was het verzet massaal. Geert Landlust, lokaal politicus, was ook fel tegen. De kwestie heeft er uiteindelijk ook toe geleid dat hij mede de partij Gemeentebelangen oprichtte, waarvan ik ook lid werd. De demonstraties van toen hebben Den Haag duidelijk gemaakt hoe de stemming hier was.’’

Daarom is hij een van de Westerwolders die nu een protest tegen het asielbeleid toejuicht. Een protest dat er aan moet bijdragen dat asielzoekers meer over het land worden verspreid, dat de druk op het asielcentrum en het dorp Ter Apel minder groot wordt. Oud-waterschapsman Jan Willem Kok is een andere. Hij kwam vorige week als eerste met de oproep (Dagblad van het Noorden berichtte hierover) en zegt namens veel meer Westerwolders te spreken.

Kok wijst in zijn oproep ook op de ervaring met massaal protesteren die werd opgedaan in de strijd tegen het Plan-Kikkert. Volledig vergelijkbaar zijn dat plan en de huidige asielproblematiek natuurlijk niet. Nu is het bijvoorbeeld juist de burgemeester, Jaap Velema, die met de gemeenteraadsleden achter zich iets aan dat Haags beleid wil doen. ,,En moet een groot protest juist hem een duw in de rug geven’’, zegt Kok. ,,Maar we moeten vooral van ons laten horen, zoals we toen ook deden.’’