De mogelijkheden voor de nieuwe spoorlijn door Groningen en Drenthe worden uitgewerkt. Foto: ANP, bewerking DVHN
November wordt de maand van de waarheid voor de Nedersaksenlijn en Lelylijn. Het kabinet zegt niet genoeg geld te hebben. Het Noorden zegt: ‘Duur? Nee, het levert juist miljarden op.’
Wat staat er deze maand te gebeuren?
Dinsdag 5 november biedt de Stichting Nedersaksenlijn een petitie met het ‘Bidbook 2.0’ aan aan de Tweede Kamer. Woensdag is er een bestuurlijk overleg tussen de drie noordelijke provincies en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Op 25 november volgt een commissievergadering van de Tweede Kamer. Tussendoor worden nog enkele adviesrapporten gepubliceerd.
Uit onderzoeken bleek eind september dat de spoorlijnen van Lelystad naar Groningen en van Twente via Emmen naar Groningen kansrijk zijn maar wel kostbaar; 13,8 miljard euro voor de Lelylijn en 1,7 miljard euro voor de Nedersaksenlijn.
Staatssecretaris Chris Jansen (PVV) houdt sindsdien vol dat het kabinet daar niet genoeg geld voor heeft. Hij zegt dat er een vuistregel is dat er zicht moet zijn op 75 procent van de kosten. Een meerderheid van de Tweede Kamer stelt daar tegenover in diverse moties dat het kabinet zijn beloftes moet nakomen en dat het geld niet allemaal van te voren op tafel hoeft te liggen.
De drie noordelijke provincies laten het ministerie woensdag weten dat ze eensgezind volhouden: eerst moet het spoorknooppunt bij Meppel worden opgeknapt, daar ligt al 75 miljoen euro voor klaar. Dan moeten de verkenningsonderzoeken naar de Nedersaksenlijn en Lelylijn worden gestart. Het Noorden wil daar de helft aan bijdragen, zeker 15 miljoen euro.
De aanleg van de Nedersaksenlijn van Veendam naar Stadskanaal kan het eerst beginnen, de Lelylijn zou later van start kunnen gaan.
Waarom de lobby van het Noorden de Lelylijn helemaal niet te duur vindt
Agnes Mulder, directeur van werkgeversvereniging VNO NCW MKB Noord, stelt dat de geschatte kosten van 13,8 miljard euro voor de Lelylijn niet onoverkomelijk hoeven te zijn. ,,De staatsschuld in Nederland is nog nooit zo laag geweest als nu, met 43,2 procent’’, betoogt Mulder. ,,Er is al 3,4 miljard euro apart gelegd en het kost nog minstens tien jaar voor de aanleg kan beginnen. Dus we hebben nog tijd om te sparen. Het moet toch haalbaar zijn de komende tien jaar 10 miljard euro bij elkaar te krijgen?’’
De Lelylijn ligt er bovendien zeker 40 tot 60 jaar. ,,Die kosten kun je dus afschrijven in een jaar of vijftig. Het hoeft niet allemaal meteen’’, vindt Mulder. ,,Nederland heeft een solide financiële basis en kan goedkoop geld lenen.’’
Bovendien leveren beide spoorlijnen ook veel geld op, stelt het Noorden. Zo ontstaan er door de Lelylijn 50.000 banen, dat levert jaarlijks een miljard euro op; iedere werkende levert de schatkist 20.000 euro op aan premies en belasting. Dan is de woningbouw langs de lijnen nog niet eens meegerekend.
Nedersaksenlijn levert 6 miljard op en verdubbeling van dorp Ter Apel?
De Stichting Nedersaksenlijn geeft dinsdag een ambitieus plan aan de Tweede Kamer. In dit ‘Bidbook 2.0’ staat dat er maarliefst 50.000 woningen gebouwd kunnen worden langs de spoorlijn, in het hele gebied vanaf Veendam via Stadskanaal, Ter Apel en Emmen naar Twente.
Zo zou het dorp Ter Apel vierduizend woningen er bij moeten krijgen in een nieuwe woonwijk ten zuiden van het huidige asielzoekerscentrum, waar ook het station Ter Apel is bedacht. Dat komt neer op bijna een verdubbeling van het huidige dorp. Andere bouwlocaties zijn Nieuw-Buinen in de gemeente Borger-Odoorn, aan de andere kant van de Gronings-Drentse provinciegrens bij Stadskanaal.
Verder zouden er tienduizenden woningen komen in Emmen, Hardenberg en verder in Twente. Die plannen zijn allemaal door verschillende gemeenten in voorbereiding. Bij elkaar zijn alle gemeenten en de drie provincies langs de lijn al van plan minstens 1,7 miljard euro te investeren in stations, onderwijs, woningbouw en andere infrastructuur. Eenzelfde bedrag dus als de spoorlijn zou gaan kosten.
De stichting becijfert ook een enorme opbrengst van alle investeringen in de regio voor de betrokken ministeries. De woningen zouden 4,76 miljard euro kunnen opleveren aan btw, overdrachtsbelasting, loonbelasting en vennootschapsbelasting. Het ministerie van Volkshuisvesting zou van die woningbouw nog eens kunnen rekenen op tussen de 1,3 miljard en 1,7 miljard aan extra belasting, grondverkoop en besparing op sociale uitgaven.
Al die plannen komen van de Stichting Nedersaksenlijn, een stichting van vrijwilligers, ondernemers, burgers en vertegenwoordigers van instellingen in de regio. De plannen zijn wel gebaseerd op de MIRT-onderzoeken die het projectteam van de overheid heeft opgesteld.
Noorden zegt: regio verdient meer dan karrespoor
Beide spoorlijnen zijn volgens de noordelijke lobby hard nodig om de regio aan te laten haken bij de rest van het land. ,,Het zijn ontbrekende lege stukken op de spoorlijn van Nederland’’, zegt Agnes Mulder. ,,Het Noorden is een kwart van het Nederlandse oppervlak. Dat hele gebied wordt nu alleen ontsloten via het karrespoor bij Meppel.’’
In de rapporten van Elke Regio Telt bleek dat de regio jarenlang onderbedeeld is geweest. De politiek heeft plechtig beloofd dat te veranderen. Tot nu toe is er in praktijk nog weinig veranderd, daarom zou het kabinet nu eens boter bij de vis moeten doen.
En wat als het mislukt?
Als deze maand toch niet het besluit valt dat de MIRT-verkenningen van start gaan, zal het Noorden boos en teleurgesteld reageren. De lobby is alleen nog lang niet voorbij. er liggen nu tal van onderzoeken die nut en noodzaak aantonen en politiek is de geest uit de fles.
De ervaring leert ook dat de wens voor deze nieuwe lijnen toch wel blijft leven. Er wordt al zeker tachtig jaar gesproken over een Zuiderzeelijn of Lelylijn. Mocht het deze keer niet lukken, dan staan er wel weer nieuwe lobbygroepen op.
Bocht bij Bareveld en stoomtrein naar Gasselte
Volgens de stichting Nedersaksenlijn loopt een realistisch tracé vanaf Veendam naar Stadskanaal deels niet over de huidige museumspoorlijn van de stoomtrein van STAR. Bij Bareveld maakt de museumlijn nu een scherpe bocht over de autoweg N33. Die bocht zou volgens de stichting afgesneden kunnen worden, een stukje landinwaarts waardoor de snelheid op een groot deel van het traject tussen Stadskanaal en Veendam aanzienlijk omhoog kan.
Bij de bebouwde kom van Stadskanaal en Musselkanaal zou de spoorlijn volgens de stichting een stukje meer landinwaarts op Drentse grond moeten komen. Het huidige station Stadskanaal van de STAR zou de Nedersaksenlijn dan links laten liggen en er zou op het Philips-terrein in Stadskanaal, de zogenoemde Dideldom-locatie, een nieuw station moeten komen.
De stichting gaat ook telkens uit van een station in Ter Apel ten zuiden van het huidige asielzoekerscentrum, waar ook een woonwijk van vierduizend woningen is gepland. Er zijn ook twee andere mogelijke tracés vanaf Stadskanaal naar Emmen die Ter Apel links laten liggen.
Die andere tracés zijn volgens de stichting minder realistisch omdat ze de rechte lijnen van de Veenkoloniën schuin zouden doorsnijden en omdat ze dan te dicht langs het landschappelijk aantrekkelijke Weerdinge komen te lopen. Bovenal leveren deze tracés een stuk minder reizigers en woningen op.
Voor de huidige museumlijn van STAR biedt het plan ook een nieuw tracé. De stoomtrein van STAR rijdt nu nog op zondagen en in vakanties met een slakkengangetje van Veendam naar Stadskanaal. Voor die trein is geen plek meer op de nieuwe Nedersaksenlijn. Daarom zou STAR dan een nieuw stuk rails krijgen van Stadskanaal naar Gasselte. Dat is toeristisch ook een meer aantrekkelijke route. De kosten voor die nieuwe STAR-trein zijn nog niet meegenomen in de 1,7 miljard voor de Nedersaksenlijn.
