Degradatievoetbal tot schrik van de FC Groningenfans. Brian Plat duelleert namens FC Volendam met Isak Määttä en Ramon Pascal Lundqvist van FC Groningen. Foto: ROY LAZET
FC Emmen 16e, SC Cambuur 17e, FC Groningen 18e. Het doet de noordelijke voetballiefhebber zeer aan de ogen. Het degradatiespook klopt nadrukkelijk en met de week luider op de deur. Is de droeve afgang naar de Keuken Kampioen Divisie nog te voorkomen? Een paar ontsnappingen uit het nabije verleden.
Opmerkelijke ontsnapping
Mark-Jan Fledderus is als technisch directeur momenteel de gebeten hond bij FC Groningen. Als voetballer hield hij zijn toenmalige club Roda JC in het seizoen 2012/2013 hoogstpersoonlijk in de eredivisie. In de 89e minuut van de tweede nacompetitiewedstrijd mag Fledderus een vrije trap nemen bij een 1-1 stand. Er rust dus veel druk op de vrije trap. Fledderus schiet raak en viert de goal met ontbloot bovenlijf. Roda verlengt het verblijf in de eredivisie. Met slechts een jaartje weliswaar want in het seizoen 2013/2014 eindigt de club als laatste in de competitie.
Opmerkelijke ontsnapping in Italië
In de Italiaanse serie A was Salernitana in het seizoen 2021/2022 vanaf de tweede speelronde degradatiekandidaat numero uno. Halverwege het seizoen gaf niemand nog iets voor de overlevingskansen van de club. In een en hetzelfde seizoen werden liefst twee trainers ontslagen. In het voorjaar begon Salernitana ineens punten te pakken en wist de club zich drie wedstrijden voor het einde van de competitie te ontworstelen aan de degradatiezone.
De corona ontknoping
RKC Waalwijk, sinds hun entree in het betaalde voetbal gepokt en gemazeld in de omgang met het degradatiespook, staat in het seizoen 2019/2020 stijf onderaan. Degradatie lijkt onafwendbaar. Maar dan in het voorjaar wordt de competitie vanwege corona geheel en al stilgelegd. Ajax wordt op basis van de ranglijst - tot woede en verbijstering van alles wat AZ is - aangewezen als kampioen. De gedoodverfde degradant RKC ontsnapt. De voetbalbond besluit in dit coronaseizoen af te zien van degradatie. In de hier opvolgende seizoenen krabbelen de Waalwijkers weer langzaam op met FC Emmen als meest recent lijdend voorwerp.
De salonremise
FC Groningen heeft in 2002/2003 een matig seizoen. Wat heet. De club staat onder leiding van trainer Ron Jans op de rand van degradatie. En dan volgt eind mei in het Oosterparkstadion de allesbeslissende wedstrijd tegen PSV. De club uit Eindhoven heeft een punt nodig om kampioen te worden. FC Groningen heeft een punt nodig om degradatie te ontlopen.
Hoewel trainers Jans en Guus Hiddink van PSV vooraf plechtig beloven er een echte wedstrijd van te maken, verzandt het duel na twintig minuten in oeverloos heen en weer getik van de bal.
In de tweede helft wordt dat zelfs zo erg, dat wisselspeler Martin Drent een kwartier langs de kant staat te wachten voor de bal over de lijn is en hij het veld mag betreden. De wedstrijd eindigt in 0-0. FC Groningen blijft in de eredivisie en PSV is kampioen. Iedereen blij, behalve KNVB-bondsvoorzitter Henk Kessler. Hij reikt de kampioensschaal aan PSV uit met de veelzeggende woorden: ,,Een slaapverwekkende vertoning.”
Meer salonremises
FC Groningen en PSV zijn niet de enige clubs die zich aan een salonremise bezondigen. In 1988 is AZ het slachtoffer van een kennelijke deal die FC Volendam en PEC Zwolle hebben gemaakt. Beide clubs hebben in een rechtstreeks duel genoeg aan één punt om degradatie te voorkomen. De punten worden in een bijzonder saai duel gedeeld. De krant Het Parool spreekt van een ‘staande receptie’.
In 1990 delen Ajax en NEC in Nijmegen de punten. NEC weet zich zo verzekerd van nog een jaartje eredivisie en Ajax neemt de kampioensschaal in ontvangst. In 2014 herhaalt deze geschiedenis zich. De Amsterdammers hebben aan een punt genoeg om zich te verzekeren van de titel. Tegenstander Heracles heeft een punt nodig voor lijfsbehoud. Het wordt een gelijkspel. Daley Blind verklaarde na afloop doodleuk dat de wedstrijd vanaf de 77ste minuut beslist was.
Van degradatiekandidaat naar bekerwinnaar
Het gaat slecht met Feyenoord in het seizoen 1990/1991. Het geld is op, de sponsor failliet. Naarmate het seizoen vordert, lijkt degradatie bijkans onafwendbaar. Op 3 maart, na een kansloze 6-0 nederlaag tegen PSV, worden de trainers Gunder Bengtson en Pim Verbeek de laan uitgestuurd. Wim Jansen neemt het roer over en weet de ploeg de weg naar boven te wijzen. Het seizoen wordt gered met de bekerwinst (1-0 na een tumultueus verlopen finale tegen eerstedivisionist FC Den Bosch).
De afdeling ‘heen en weer’
FC Volendam heeft de bijnaam om per seizoen heen en weer te verkassen tussen eredivisie en Keuken Kampioen Divisie. Meer ploegen zitten of hebben in dat schuitje gezeten. Denk aan PEC Zwolle, NAC en Sparta. Maar ook VVV-Venlo, Excedsior en - dichterbij huis - SC Cambuur en FC Emmen kunnen tot deze afdeling gerekend worden.
Het schijnt één van de moeilijkste opgaves in het betaalde voetbal te zijn: degraderen uit de eredivisie en binnen een seizoen terugkeren op het hoogste niveau. Toch zijn er clubs die het geflikt hebben. Meest recente voorbeeld: FC Emmen. De club werd kampioen in de Keuken Kampioen Divisie een seizoen nadat de Drenten ondanks een indrukwekkende inhaalrace toch een divisie lager moesten spelen. In de huidige Keuken Kampioen Divisie lijken degradanten PEC Zwolle en Heracles hard op weg terug naar het hoogste voetbalniveau.
Degraderen en beter terugkeren
FC Twente wordt nu gezien als een outsider in de titelstrijd. Toch is het nog geen vijf jaar geleden dat de club uit Enschede rechtstreeks degradeerde na een 5-0 nederlaag bij Vitesse. In de eerste divisie verging het Twente aanvankelijk maar matig, maar in de winter begon het team te draaien en legde met een reeks van 15 overwinningen de basis voor de titel en de terugkeer naar de eredivisie. Sindsdien wordt de weg omhoog geleidelijk bewandeld.
Degraderen en dan?
Het lukt helaas niet elke club om na een degradatie weer vlot op te krabbelen. Degradatie betekent voor een club in vrijwel alle gevallen veel minder inkomsten en een uittocht van dure spelers die het elders (sportief of financieel) beter menen te vinden. De bakens dienen dus verzet te worden, ook al omdat het spel in de KeukenKampioen divisie toch iets anders wordt gespeeld dan in de Eredivisie. Soms gaat de terugkeer snel (zie FC Twente, FC Emmen), soms is de weg terug omhoog lang en hobbelig. Neem bijvoorbeeld Go Ahead Eagles. En in een enkel geval blijft een voormalige eredivisionist heel lang in de op een na hoogste voetbalklasse, neem MVV.
'Salonremise? Er is niets bedisseld'
Joop Gall zat in het seizoen 2002/2003 als assistent van trainer Ron Jans op de bank toen FC Groningen aan degradatie ontsnapte door gelijk te spelen tegen PSV. De Eindhovenaren hadden aan het punt genoeg om landskampioen te worden. Het duel is de geschiedenisboekjes ingegaan als ‘salonremise’. Gall zegt bijna twintig jaar na dat duel dat van een vooropgezet plan geen sprake was.
Joop Gall toen hij als trainer actief was in China. Archief DVHN
,,Er is niets bedisseld. Zoiets ontstaat gewoon.” Gall ziet het overal gebeuren in binnen- en buitenland. ,,Uit sportief en financieel oogpunt is het heel logisch. PSV kon kampioen worden, we streden voor lijfsbehoud. Romario kon namens PSV nog topscorer van Europa worden. Iedereen is dan doodsbenauwd voor de eigen doelstelling. Stel je valt wel aan en het gaat toch mis, dat risico wil niemand nemen. Dan kost het de club klauwen met geld. In het veld heeft dan geen van beide ploegen het lef om aan te vallen.”
Gall maakte het in een ander seizoen mee in een slotwedstrijd tegen Vitesse. Groningen had een punt nodig om inde eredivisie te blijven en Vitesse had aan een punt genoeg om Europees voetbal te halen. ,,Vitesse schoot zelfs nog op de paal.” Met het uiteindelijke gelijkspel ‘wonnen’ beide ploegen, vindt Gall. ,,Er zat geen voorbedachte rade bij.”
De huidige laatste plek van FC Groningen doet Gall pijn. ,,Het is heel moeilijk om zomaar ineens drie, vier wedstrijden op rij te gaan winnen. FC Groningen krijgt alle sterke clubs nog als tegenstander. Wil je niet degraderen dan heb je zeker 33 punten nodig. Dan heb je los van FC Twente, Feyenoord, AZ, Ajax en PSV nog tien wedstrijden over. Dan heb je acht zeges nodig uit negen wedstrijden. Of er moeten twee ploegen zijn die nog erger in verval raken. Laten we dat maar hopen. Groenwit zit in mijn bloed’’
