Kiezer in Groningen zoekt het in de uitersten. BoerBurgerBeweging én Partij voor de Dieren winnen, maar de einduitslag laat nog tot donderdag op zich wachten
Verkiezingsavond in het atrium van het provinciehuis in Groningen. Foto: Corné Sparidaens
Ook in Groningen zoekt de kiezer de extremen op. Met BBB en de Partij voor de Dieren zijn de grootste winnaars ook de grootste tegenpolen. De gevestigde orde krijgt klappen en links veert licht op.
Dat leek woensdagavond omstreeks middernacht de belangrijkste trend bij de Groninger Statenverkiezingen. Hoe de zetels precies worden verdeeld, wordt pas in de loop van de nacht duidelijk als alle stemmen zijn geteld, maar ook in Groningen lijkt één conclusie onontkoombaar: debutant BBB is in één klap de grootste.
Opkomst piekt naar 77 procent, tegenover 56 procent van vier jaar geleden
Dat stemmen tellen nam deze keer meer tijd dan bij de vorige Statenverkiezingen. Dat was te danken aan het feit dat de opkomst bij de Groningse stembureaus woensdag een stuk hoger was dan vier jaar geleden. Toen lag het op 56 procent, nu piekte zelfs het doorgaans niet heel stemlustige Pekela naar 77 procent.
De traag binnendruppelende uitslagen zorgden ervoor dat pas in de loop van donderdag een voorlopige uitslag bekend kan worden gemaakt. Rond 2 uur waren er pas vier van de tien gemeenten afgekomen met hun telling, waaronder Stad. Daarmee was ruim de helft van de stemmen gesteld.
Oldambt was om middernacht als eerste klaar met tellen. Daar was de BBB meteen veruit de grootste, met liefst 32,5 procent van de stemmen, pas op grote afstand gevolgd door de PvdA die bijna 4 procent zakte naar 9,3 procent en de PVV die het verlies beperkt hield en eindigde op 7,7 procent (-1,8 procent).
Daarna was het wachten tot bijna 1 uur tot Stadskanaal zich als tweede meldde. Ook daar kwam BBB met afstand als grootste uit de bus, met 32,6 procent van de stemmen. De ChristenUnie van gedeputeerde en oud-Stadskanaalster wethouder volgde met 12,8 procent (-4 procent) en de PVV, met 7,6 procent (-1,8 procent).
‘Zelfs’ in Stad eindigt BBB als derde; GroenLinks en PvdA houden schade beperkt
Nadat de BBB ook in Westerwolde een nóg grotere zege boekte, met bijna 40 procent van de stemmen, volgde iets voor 2 uur de gemeente Groningen, goed voor bijna de helft van alle kiezers in de provincie. Daar blijft GroenLinks de grootste partij, hoewel ze 4,5 procent zakte naar 16,1 procent, voor de PvdA dat miniem verlies (0,7 procent) boekte en eindigde op 11,9 procent.
De BBB eindigt ‘zelfs’ in de stad als derde partij, met 10,7 procent van de stemmen. Ook de Partij voor Dieren deed het goed, en boekte met bijna 8 procent van de stemmen 2 procent winst. Opvallend is ook Volt, dat in een klap naar 7,7 procent schiet. Een andere nieuwkomer JA21 kwam tot bijna 2 procent. De SP verloor terrein en blijft net onder de 6 procent steken, een verlies van 1,7 procent. Dat is net zoveel als D66 inleverde maar die houdt nog 9,2 procent over.
Pas na reeks klinkende winstcijfers durven de BBB’ers voluit te juichen
Pas toen bij de NOS op televisie het ene na het andere daverende winstcijfer voor BBB uit andere provincies binnenrolden, durfden de Groningse partijgenoten van BBB-aanvoerster Caroline van der Plas echt voluit te juichen. Al leed het voor de Groninger lijsttrekker Gouke Moes geen twijfel dat het op een overwinning zou uitdraaien.
,,Ik heb mijn collega-lijsttrekkers al bij de start van de verkiezingscampagne gewaarschuwd: Wij worden de grootste. Daar werd toen nog wat lacherig over gedaan. Maar voor mij is het niet de vraag óf we de grootste worden, maar met hoeveel verschil. In die zin is het spannend, maar ik ben niet zenuwachtig.’’
De eclatante overwinning van de BBB woelt het politieke landschap in Groningen volledig om. De coalitie van zes partijen die de provincie de afgelopen vier jaar regeerde, raakt vrijwel zeker zijn meerderheid kwijt en kan in de huidige samenstelling niet verder. De PvdA lijkt met lichte stemmenwinst te profiteren van de alliantie met GroenLinks, maar die verloor op zijn beurt terrein. Voor collegepartners D66, VVD en vooral het CDA geldt dat nog iets sterker.
‘Wij sluiten in ieder geval niemand bij voorbaat uit’
Aan de andere kant van het politieke spectrum lijkt ook de Partij voor de Dieren af te stevenen op winst, zij het aanzienlijk bescheidener dan BBB. Dat maakt het niet gemakkelijker om een nieuw college te smeden. Als grootste partij mag BBB nu het voortouw nemen in de formatie van een nieuw college.
Het wordt nog een hele klus het stikstofstandpunt van de partij te verenigen met dat van PvdA, GroenLinks of D66. En met alleen VVD en CDA die wat ‘rekkelijker’ zijn over de stikstofdoelen halen Moes en co geen meerderheid.
De BBB-aanvoerder is optimistisch. In een dubbelinterview met D66-collega Sander Claassen in Dagblad van het Noorden zagen beide lijstaanvoerders vorige week kansen de kloof te overbruggen.
Moes maakte woensdagnacht al meteen de eerste afspraken voor gesprekken met zijn collega-partijleiders. ,,Of we linksom of rechtsom gaan? In zulke termen denken wij niet’’, zegt Moes. ,,Wij sluiten in ieder geval niemand bij voorbaat uit. We gaan het zien.’’
