De politie-inval in Bovensmilde. Foto: Persbureau Meter
Een jaar geleden vielen tientallen agenten panden in Drenthe, Friesland en Groningen binnen en rolden een criminele organisatie op die her en der drugslabs opzette en handelde in harddrugs en zwaar illegaal vuurwerk. Een verhaal over georganiseerde criminaliteit. Met een link naar Colombia, Canada en de harde kern van FC Groningen.
Ze zijn verrast. Het observatieteam van de politie is de man die uit Zuid-Amerika komt, gevolgd tot in een Gronings dorpje. Ze weten via gekraakte versleutelde berichten dat de man in Noord-Nederland is om locaties te spotten.
Locaties waar koks en laboranten synthetische drugs kunnen maken. Kennelijk is in het dorpje met 560 inwoners hem zo’n plek aangeboden door een voor de politie dan nog onbekende man.
En nu zien de agenten de Colombiaan op een persoon aflopen die staat te wachten op de oprit van een wit huis aan de Hoofdweg in Hellum. De Zuid-Amerikaan en de Groninger schudden elkaars hand, op deze dag in maart 2023.
De twee lopen gezamenlijk richting de blauwgroene loods. Bij justitie beginnen de radertjes te werken: is die man die samen met de Colombiaan die loods naar binnen is gegaan niet de eerder veroordeelde Sam S.? De man die laatst met andere hooligans het veld van FC Groningen bestormde? En nog geen half jaar geleden is opgepakt in Nieuw-Beerta bij die grote cocaïnewasserij?
STAR05
Politie en justitie hebben vorig jaar naar alle waarschijnlijkheid een grote klapper gemaakt waarbij een internationaal opererende criminele organisatie is opgerold. Een organisatie die verschillende drugslabs opzette in het Noorden, handelde in diverse soorten harddrugs zoals cocaïne, MDMA en speed. Een samenwerkingsverband dat daarnaast handelde in zwaar, illegaal en levensgevaarlijk vuurwerk. En grote hoeveelheden hennep uit het buitenland via de haven van Rotterdam naar Groningen vervoerde.
Met hoofdverdachten uit Groningen en Friesland.
De afgelopen maanden volgde deze krant deze ogenschijnlijk omvangrijke ondermijningszaak. Waarbij meerdere onderzoeken uiteindelijk leiden en terug te brengen zijn tot een groot politieonderzoek: Star05.
20 november 2022, cocaïnewasserij Nieuw-Beerta
Justitie is geïntrigeerd door het opduiken van Sam S. aan de Hoofdweg in Hellum. De man uit Noord-Groningen werd in 2022 al eens veroordeeld voor de handel in zwaar en illegaal vuurwerk en de 26-jarige Groninger staat bekend om zijn rol binnen de fanatieke aanhang van FC Groningen.
Wat het interessant maakt voor justitie: nog geen half jaar voor de ontmoeting met de Colombiaan, is Sam S. samen met zijn 67-jarige vader opgepakt. En wel voor betrokkenheid bij het opzetten van een cocaïnewasserij bij Nieuw-Beerta.
Na een tip van een buitenlandse inlichtingendienst valt een politieteam van de Dienst Speciale Interventies (DSI) in de nachtelijke uren van 19 op 20 november 2022 een boerderij aan de Hoofdweg in het Oost-Groningse dorp binnen.
Achter de ietwat vervallen, maar rustig gelegen woonboerderij vindt het DSI-arrestatieteam de wasserij die gebruikt werd om cocaïne in bijvoorbeeld shampoo of kleding te verwerken. Om het op die manier makkelijker de grens over te kunnen smokkelen. Via chemicaliën wordt het witte drugspoeder weer uit de materialen gehaald om de drugs uiteindelijk voor forse prijzen op straat te verkopen.
S. is de architect van de wasserij: er zijn tekeningen van hem gevonden hoe het drugslab in de schuur eruit zou moeten zien. De DSI-leden treffen er grote hoeveelheden chemische stoffen aan, vinden een perstafel, een vacuümsealmachine en een droogkast, gemaakt van terrasverwarmers. In caravans en een paardentrailer worden douches, wc’s en bedden aangetroffen voor ‘het verblijf van een of meer koks of laboranten’, die de coke in de goederen moeten wassen.
In documenten van het zogeheten politieonderzoek Koolzaad komt naar voren dat de verdenking is dat er zeker 550 kilo cocaïne is verwerkt. Met een straatprijs van 50 euro per gram is er al gauw sprake van grote opbrengsten. Op locatie treffen de gemaskerde agenten ook nog 3,5 kilogram basecoke aan. Sec is dat bewerkte cocaïne dat gerookt kan worden (crack).
Het oprollen van de cocaïnewasserij is een klapper. Maar niemand die op dat moment kan bevroeden dat Koolzaad eigenlijk de start is van iets veel groters.
26 januari 2023, hooligans op het veld Euroborg
Ze zijn het zat. Vanaf de fanatieke Noordtribune klimt een groepje volwassen mannen in de 80ste minuut over de reclameborden van de Euroborg. Met woeste rode koppen en blikken bestormen ze het veld. De rest van het publiek fluit hen uit. Maar dat lijkt hen niks uit te maken: zij wanen zich de baas van veld en stadion. FC Groningen staat met 0-1 achter tegen directe concurrent SC Cambuur en dreigt te degraderen.
De fanatieke Z-siders willen met hun onbesuisde actie een statement maken.
Sam S. is een van de veldbestormers. Met een zwarte muts op en handschoenen aan loopt hij met rood gezicht over de middenstip, terwijl de 22 spelers van Groningen en Leeuwarden snel richting de spelerstunnel rennen. Die wordt afgeblokt door beveiligers. S. is nog niet zo lang geleden vrijgelaten voor zijn rol bij de cocaïnewasserij in Oost-Groningen. Hij wordt geflankeerd door enkele notoire relschoppers van de Noordtribune die naar eigen zeggen onder meer het veld betreden na te zijn uitgedaagd door beveiligers.
Het is in deze periode dat er zorgen zijn over een smaldeel van de harde kern van FC Groningen. Met het gros van de supporters is niks mis, maar enkele tientallen verstieren het voor de rest, vinden politie, FC Groningen en de gemeente Groningen.
Het is dit relatief kleine groepje raddraaiers dat politieagenten en hun familie intimideert en bedreigt. Dat zwaar vuurwerk afsteekt tijdens wedstrijden, wedstrijden kaapt met hun gedrag.
De veldbestormers krijgen uiteindelijk stadionverboden opgelegd van de KNVB. De meesten mogen zich vijf jaar lang niet vertonen in welk Nederlands voetbalstadion dan ook. Burgemeester Koen Schuiling zegt rond diezelfde tijd de signalen te herkennen dat de hooligans van Groningen zich onaantastbaar voelen in de Euroborg en daarbuiten. ,,De misdragingen in het stadion hebben onderhand een ondermijnend karakter.”
24 mei 2023, drugslab Hellum
Slechts enkele weken na de veldbestorming zien de observanten van de politie Sam S. de hand schudden van de Colombiaan bij de woning met de blauwgroene loods in Hellum. Ook daarna rijdt S. af en aan met een busje naar het Groningse dorpje. De politie weet dan al bijna zeker: hier wordt drugs geproduceerd.
En S. is erbij betrokken.
Op 24 mei 2023 valt de politie in het begin van de avond met een gespecialiseerd team de schuur binnen. Ze treffen naast een hoeveelheid speed bijna 26 kilo aan MDMA-kristallen aan die gebruikers kunnen oplikken.
In Nieuw-Beerta werd een cocaïnewasserij opgerold
Volgens Jellinek doet 1 gram MDMA zo’n 23 euro. Jellinek is de expertorganisatie op het gebied van verslaving. Een snelle rekensom leert dat er dus voor ruim een half miljoen euro aan drugs klaarligt in de blauwgroene loods naast het witte huis. En het lab draait nog volop. De bewoner wordt opgepakt.
Vreemd genoeg, zo blijkt uit het onderzoeksdossier met de naam Berk, is dat niet S..
Telefoontap
Het blijkt een bewuste actie. De recherche wil kijken hoe S. reageert als hij hoort dat ‘Hellum’ is opgerold. Want S. wordt dan al geruime tijd afgeluisterd en gevolgd, zonder dat hij het weet.
Justitie heeft het idee dat er namelijk veel meer speelt. Want wie is Sam S.? Biedt hij alleen panden aan, zoals hij zelf later zal verklaren? Of is hij juist de spil binnen een grotere criminele organisatie? En als dat zo is, met wie werkt hij dan samen?
,,Wat er ook gebeurt: er moet altijd een van ons buiten blijven”, horen rechercheurs de hoofdverdachten via de telefoontap tegen elkaar zeggen. Volgens justitie moet dat worden vertaald in: we moeten als organisatie niet allemaal tegelijk in de gevangenis belanden, de business moet gaande blijven. Het criminele geld moet binnen blijven komen.
S. is deze 24ste mei dan wel niet opgepakt, hij is wel in paniek. En in zijn paniek belt hij de mannen met wie hij klaarblijkelijk intensief samenwerkt. Zijn 67-jarige pa, die wordt gezien als de financier van de organisatie, krijgt een telefoontje. Twee andere mannen komen ook nadrukkelijk in beeld: Alfred H. uit Groningen en Simon van der B. uit Surhuisterveen.
S. rijdt voor de zekerheid nog eens langs het witte huis in Hellum. Maar de politie deed niets, klinkt het opgelucht in de richting van H. en Van der B.. Zijn auto wordt kennelijk niet in de gaten gehouden. Het oprollen van het lab is „zwaar klote”. Maar ze kunnen in ieder geval door.
Alfred H. krijgt wel de opdracht om met spoed 120.000 euro aan contant geld uit een woning aan ‘t Zandt op te halen. Het geld moet worden verplaatst voordat de politie het in beslag neemt. In een geleend busje rijdt H. naar de woning om volgens justitie het grote bedrag op te halen. En te verstoppen.
31 mei 2023, hennep uit Canada
H. blijkt vaker in dat busje te rijden. Het voertuig staat op naam van een 48-jarige man, die net als de Colombiaan en zeker tien anderen wordt opgeroepen als getuige.
De hoofdverdachten van Star05 blijken in het voorjaar van ’23 niet alleen maar druk te zijn met het lab in Hellum. Maar ook bijvoorbeeld met het importeren van grote hoeveelheden hennep. Opnieuw wordt er een apart onderzoek – de zaak Vlas – gestart. De organisatie van Sam S. blijkt al maanden hennep uit Noord-Amerika te importeren via Rotterdam naar Groningen. Om het uiteindelijk in Duitsland te kunnen verkopen, blijkt uit documenten.
Het is eind mei ‘23 wanneer de politie daar bewijs voor lijkt te vinden, als er in een zeecontainer uit Canada 81 kilo hennep wordt gevonden, verstopt tussen de meubels. De meubels en hennep blijken via de haven van Rotterdam naar een loods aan de Aarhusweg in Groningen te zijn verscheept. De loods staat op naam van de 48-jarige Groninger.
10 oktober 2023, crystal meth-lab Bovensmilde
De 70-jarige woningeigenaar ligt met handboeien om op de grond. De bejaarde bewoner had Sam S., Simon van der B. en Alfred H. toestemming gegeven om gebruik te maken van de twee schuren, vertelt hij uiteindelijk aan de agenten. Als wederdienst zouden zij de boerderij, die in slechte staat verkeert, wat opknappen. Af en toe kwam ook de 54-jarige Erwin B. uit Groningen langs. Hij wordt gezien als ,,de klusjesman” van de organisatie. Die ook vuurwerk uit Duitsland en drugs smokkelt voor de organisatie.
De politie-inval in Bovensmilde. Foto: Persbureau Meter
De boerderij aan de Hoofdweg in Bovensmilde ligt aan een onverhard pad. De grote weg is een kilometer verderop. Een perfecte plek buiten het oog van pottenkijkers.
Toch zwerven er deze dinsdagochtend tientallen agenten over het erf. Doorzoeken de schuren naast de boerderij. In een van de lage ruimtes van een schuur staan al vier bedden. Er is een keukentje en een douchecabine. Op de vier matrassen liggen volle blauwe vuilniszakken. In de andere schuur wordt een aparte ruimte gevonden die dienst zou moeten doen als drugslab. De wanden zijn afgetimmerd met spaanplaat. Isolatiemateriaal is tussen de platen gepropt, gaten en kieren zijn dichtgepurd.
In het Drentse drugslab in aanbouw worden grondstoffen voor de uiterst verslavende drugs chrystal meth, onder meer bekend van de Netflix-blockbuster Breaking Bad, gevonden. Er zijn kookplaten, centrifuges en chemicaliën. Ook timmeren de hoofdverdachten ruimtes in de oude boerderij waar de koks die de drugs moesten gaan maken konden slapen en wonen.
Op diezelfde ‘klapdag’ op 10 oktober vorig jaar worden jerrycans gevuld met 480 liter formamide en 300 liter zoutzuur (om synthetische drugs mee te brouwen) gevonden in meerdere garageboxen, op naam van Alfred H., aan de Van Stolberglaan in Veendam. In de woning van Van der B. wordt zo’n 365 gram cocaïne (,,een gebruikershoeveelheid”, volgens zijn advocaat) aangetroffen. Net zoals een rugzak vol contanten: ruim 17.000 euro.
Cobra’s en vlinderbommen
Een paar kilometer verderop vinden andere agenten 1654 kilo aan zwaar en illegaal vuurwerk in een bedrijfspand aan de Wasaweg in Groningen. In Surhuisterveen wordt drugs gevonden. Volgens justitie allemaal te linken aan de criminele organisatie van S. en consorten. In een persbericht rept het OM over aangetroffen wapens bij de verschillende invallen: pepperspray, ploertendoders, maar ook pistolen.
Het aangetroffen vuurwerk, dat Van der B. onder meer verkoopt via sociale media als Snapchat, is volgens een deskundige genoeg om het dak van het pand aan de Wasaweg volledig weg te blazen. Met alle gevolgen van dien.
Tussen het aangetroffen vuurwerk ligt ook 165 kilo aan zogeheten cobra’s. Dit zware vuurwerk wordt al een tijdje in verband gebracht met verschillende aanslagen door heel het land. Een ontploffende cobra kan met gemak staal doorboren. In de afgelopen negen maanden alleen al vonden er in Drenthe, Friesland en Groningen zeker 29 aanslagen plaats op panden en huizen met dergelijk vuurwerk, vertelde politiebaas voor Noord-Nederland Martin Sitalsing onlangs nog.
Cocaïnewasserij aangetroffen achter woonhuis in Nieuw Beerta Foto: Noordernieuws
Drugsgeld witwassen
Daags na de invallen geven zowel de noordelijke politie als justitie aan dat er sprake is van een zeer groot ondermijningsonderzoek. Eentje waarbij diverse onderzoeken samenkomen, naar wat nu het onderzoek Star05 blijkt te zijn.
Sam S., zijn vader, Simon van der B. en Alfred H. worden op deze dag allemaal gearresteerd. Het OM noemt Star05 ,,een van de grootste ondermijnings-onderzoeken van het afgelopen jaar”.
Ondermijning is sowieso een belangrijk thema voor de overheid. Hoofdofficier Diederik Greive, politiebaas Martin Sitalsing, burgemeester Eric van Oosterhout van de gemeente Emmen en onderzoeker Edward van der Torre leggen tijdens Newsnight in een zaaltje in de binnenstad van Groningen uit hoe diep de tentakels reiken van de criminele onderwereld in de zogeheten bovenwereld. Hoe criminelen grote sommen geld verdienen met de handel in vooral drugs. En die opbrengsten weer investeren. In panden. Mensen. Auto’s.
Burgemeester Van Oosterhout vertelt hoe boeren in Zuidoost-Drenthe en Oost-Groningen worden benaderd om een stal beschikbaar te stellen. ,,Voor 10.000 euro. Als er verder geen vragen worden gesteld.” Die stallen fungeren dan bijvoorbeeld als locatie om drugs te produceren. Zoals in Nieuw-Beerta. Onderzoeker en bestuurskundige Van der Torre geeft aan dat juist het platteland van Groningen en Zuidoost-Drenthe enorme risico’s lopen. Mensen kijken er weg, de overheid wordt lang niet altijd vertrouwd. En er is te weinig mankracht bij politie en gemeenten om hier adequaat tegen op te treden.
Iets wat ook in het rapport ‘Ondermijning in het Ommeland’ wordt beschreven: gemeenten rondom de stad Groningen blijken een voedingsbodem te zijn voor drugscriminelen, zoals bij Star05. Criminelen die elkaar in wisselende samenstellingen makkelijk kunnen vinden, weet politiebaas Sitalsing. ,,Ze hebben allemaal specialisaties. De een is goed in hennep. De ander in het opzetten van labs. En weer een ander doet er ook vuurwerk bij.”
3 september 2024, rechtbank Groningen
Sam S., Simon van der B. en Alfred H. zitten bijna een jaar in voorarrest. Van der B. heeft weliswaar een maand verlof gekregen vanwege de geboorte van zijn kind, maar moest zich in de zomer weer melden bij de gevangenis in Leeuwarden. Bijna lieten ze hem niet meer binnen. Er is te weinig plek, vertelde zijn advocaat. ,,Hij moest hemel en aarde bewegen om er weer in te mogen”. Van der B. is eind mei, tijdens zijn detentie , een klusbedrijf begonnen in Friesland. Daar wil hij graag mee aan de slag.
En sowieso: het voorarrest duurt nu wel erg lang, betogen de advocaten. De mannen willen in afwachting van de strafzaak wel op vrije voeten, klinkt het weer. Vader S. is vanwege zijn gezondheid na zijn arrestatie al wel vrij snel vrijgelaten. Klusjesman B.’s rol is kleiner dan die van de anderen. Ook hij is weer vrij.
Maar S. van der B. en H. niet.
De mannen beroepen zich grotendeels op hun zwijgrecht. Hoewel Alfred H. nu wel aangeeft een verklaring af te willen leggen. Dat hij al zo lang in de gevangenis van Zutphen zit, valt hem zwaar. Zijn moeder is op hoge leeftijd, vertelt hij. H. ziet haar achteruitgaan en dat hij haar niet kan bezoeken doet hem veel. Hij dreigt daarnaast zijn huurhuis langs het spoor van Groningen te verliezen. Vrienden zijn het afgelopen jaar met de pet rondgegaan. Daardoor kan hij de huur nog net betalen. Zijn ex-vrouw assisteert ook. Maar het valt niet mee.
Datzelfde geldt voor S.. Hij is al eens veroordeeld voor handel in illegaal vuurwerk. Die voorwaardelijke straf bungelt nu boven zijn hoofd. En maakt ook dat hij niet heel snel de cel in Arnhem mag verlaten. Maar S. blijft er bij: de rol die hem wordt toebedeeld, klopt niet. Hij ,,bemiddelde” slechts voor anderen, zoals de Colombiaan, om ,,schuren te kunnen huren”. De enorme bedragen waarover wordt gerept, zijn in elk geval nooit bij S. terechtgekomen, zei zijn advocaat al deze zomer. ,,Omdat de zaak pas over enkele maanden inhoudelijk wordt behandeld, vragen wij om schorsing van de detentie.”
Maar de rechters gaan er weer niet in mee. De kans op herhaling is te groot.
Dit verhaal is gemaakt op basis van documenten uit de tenlastelegging, verslagen van de kantonrechter, overheidsdocumenten, gepubliceerde artikelen, persberichten van politie, justitie en gemeenten, info uit een rondetafelgesprek tijdens Newsnight in het Grand Theatre over ondermijning en de (regie-)zittingen die dit jaar op 23 januari, 21 juni en 3 september in de rechtbank van Groningen zijn gehouden.
Reactie Openbaar Ministerie
Het Openbaar Ministerie Noord-Nederland wil nog niet veel zeggen over het ondermijnings-onderzoek. ,,Buiten de zitting om kunnen wij niet ingaan op namen en expliciete vragen. Wat we wel kunnen zeggen is dat dit in voor ons gebied een vrij grote zaak is.” Het OM wil vanwege de privacy niet ingaan op vragen over ‘de persoon of personen die op foto’s staan terwijl ze het veld bestormen van FC Groningen’. ,,Zeker als deze niet in het strafdossier zitten en/of nog niet zijn besproken op zitting.”
Hoe nu verder?
Eind van dit jaar worden zo’n elf tot vijftien getuigen gehoord. Zo willen de advocaten dolgraag de Colombiaan spreken, maar het is zeer de vraag of dat lukt. De man verblijft waarschijnlijk in Zuid-Amerika. Ook willen de hoofdverdachten begin dit jaar gaan verklaren bij de rechter-commissaris. De inhoudelijke behandeling staat vooralsnog gepland voor maart 2025 bij de rechtbank Groningen.
Reactie advocaten
Advocaat Mark Nillesen van KNAdvocaten staat Sam S. bij. Hij kan nog niet veel inhoudelijks zeggen, omdat S. begin volgend jaar bij de rechter-commissaris tekst en uitleg wil geven over zijn rol. ,,Dan zullen de feiten kenbaar worden.” Volgens Nillesen is het duidelijk dat de rol van S. heel anders is dan justitie schetst. ,,Het wordt heel dik aangezet allemaal door het OM. Alsof mijn cliënt zou zijn ingebed in een grote criminele organisatie en als een van de regisseurs acteerde. Wij zien dat anders.”
Ook advocaat Jan Zevenboom, die Alfred H. bijstaat, zit op die lijn. De rol die H. wordt aangemeten is niet juist, betoogt Zevenboom. Volgens de raadsman is het kantelpunt – ,,gezien de vermeende betrokkenheid van cliënt” – om H. op vrije voeten te zetten wel bereikt. Helemaal omdat de inhoudelijke behandeling van de zaak nog maanden op zich laat wachten en H. zijn huis dreigt te verliezen.
Advocate Serra van de Kamp van KNAdvocaten staat de vader van hoofdverdachte S. bij, maar kan ook nog weinig inhoudelijks zeggen over de zaak of de rol die haar cliënt wordt toegedicht door justitie. ,,Eind dit jaar zijn er getuigenverhoren. Dan weten we meer.” Advocaat Jan-Hein Kuijpers van KNAdvocaten staat Simon van der B. bij, maar hebben we ondanks herhaalde pogingen niet kunnen bereiken voor een reactie. Tijdens de zittingen gaven Kuijpers en Nillesen wel aan de Colombiaan die in Hellum was gezien te willen horen: ,,Misschien is hij wel degene die het heeft aangestuurd.”
