Gemeenten willen landelijke regels over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Hoe zit dat precies?

Nee. Er bestaat momenteel geen eenduidige landelijke regelgeving specifiek voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Nederland. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) in Ede toetst in feite welke stoffen en middelen mogen worden gebruikt in bijvoorbeeld de lelieteelt.

Het Ctgb doet dat in Europees verband, al mag er per land wel afgeweken worden als het gaat om bijvoorbeeld gebruiksvoorschriften. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) ziet toe op de juiste toepassing van de middelen en de gebruiksaanwijzingen en moet bij misstanden ook handhaven.

Wettelijk vastgelegde regels met betrekking tot afstand van de lelieteelt zijn er niet. Gedeputeerde Staten van Drenthe voerden in een rechtszaak aan dat een afstand van 250 meter voldoende zou zijn om negatieve effecten van gewasbeschermingsmiddelen op Natura 2000-gebieden uit te sluiten. De Raad van State (RvS) was het daar echter niet mee eens. De RvS oordeelde dat er geen wetenschappelijke onderbouwing is dat 250 meter voldoende bescherming biedt.

Gemeenten hanteren soms een spuitvrije zone van 50 meter bij nieuwbouwprojecten, maar dit is niet wettelijk vastgelegd en gebeurt op basis van jurisprudentie en maatwerk. Uit onderzoek van het televisieprogramma Pointer blijkt dat slechts 14 van de 61 ondervraagde gemeenten een dergelijke afstand overwegen bij nieuwbouwprojecten als de gezondheid van mensen mogelijk in het geding is.

We beperken ons maar even tot de provincie Drenthe. Om de groeiende onrust in Drenthe te beteugelen werden in het verleden onder leiding van commissaris van de Koning Jetta Klijnsma gesprekken gevoerd met telers, natuurorganisaties en bezorgde burgers.

Dit leidde uiteindelijk tot een dialoogprogramma en het initiatief Drentse Lelie, gericht op verduurzaming van de sector. Uiteindelijk werd de provincie tot meer actie en snelheid gemaand door burgerinitiatief Meten=Weten, dat tal van juridische procedures aanspande tegen de provincie.

De Raad van State oordeelde op 2 april dat lelietelers voortaan vergunningplichtig zijn. Met ingang van 1 januari 2026 moeten de lelietelers in het bezit zijn van een natuurvergunning. Die krijgen ze alleen als ze kunnen aantonen dat hun activiteiten op het land geen schade toebrengen aan kwetsbare natuur.

Jazeker wel. Gemeenten hebben enkele beleidsmatige en juridische middelen in hun gereedschapskist, zoals voorschriften in bestemmingsplannen, lokale verboden, de genoemde spuitzones bij nieuwbouw of handhavingsverzoeken van belanghebbenden. Maar het is juridisch vaak complex.

Gemeenten vrezen taaie en kostbare bezwaarprocedures. Bovendien is het voor gemeenten als bijvoorbeeld Westerveld en Midden-Drenthe al vaak balanceren op een wiebelig koord. Zij staan voor de belangen van hun inwoners. Maar dat zijn naast omwonenden net zo goed de lelietelers zelf.

Dat zou je wel denken, maar volgens een artikel in de Leeuwarder Courant was dat allerminst het geval. ‘Lelieteelt is in Opsterland verboden, maar de lelies schieten nog ieder jaar uit de grond. Hoe kan dat?’, kopte de krant nog in april van dit jaar.

Een akkerbouwer uit Hoornsterzwaag, die al 20 jaar de lelies teelt voor zijn collega’s in Noord-Holland, bevond zich in een stevig, juridisch conflict met burgemeester en wethouders. De rechter stelde de gemeente uiteindelijk in het gelijk.

De gemeente Opsterland heeft de teler nu een last onder dwangsom opgelegd om hem te bewegen te stoppen met de teelt van lelies. Bij een overtreding is de dwangsom 10.000 euro per week tot een maximum van 100.000 euro.