Een groep amateur-archeologen zoekt onder leiding van Marcel Niekus op de akker bij Peest. Foto: Frans de Vries
De provincie Drenthe heeft de akker aangekocht waar sinds 2007 zo’n 650 door neanderthalers bewerkte stenen zijn gevonden. Op termijn wordt de akker omgevormd tot natuur, maar eerst wordt er geboord en gegraven, op zoek naar meer sporen van neanderthalers.
Leden van deze verdwenen mensensoort bivakkeerden zo’n 50.000 jaar geleden op de akker, die ligt naast Natuurplaats Noordsche Veld en grenst aan de weg tussen Donderen en Peest. Op deze plek, die onder archeologen bekend staat als vindplaats ‘Peest’, slachtten neanderthalers ooit mammoeten en herten.
Althans, dat denken we. De opmerkelijke hoeveelheid vuistbijlen die op de akker gevonden zijn, zo’n 40 stuks, lijkt erop te wijzen dat neanderthalers er een jachtkamp hadden opgeslagen. De vuistbijl wordt wel het Zwitserse zakmes van de neanderthaler genoemd. Het werktuig werd gebruikt voor de jacht, snijden en het bewerken van huiden en hout.
Botresten en pollen
Elders op de akker zijn vondsten gedaan die lijken te wijzen op de aanwezigheid van een atelier voor vuursteenbewerking. Daar werden ruwe brokken vuursteen verzameld die ter plekke een eerste bewerking ondergingen.
Tot nu toe zijn er op de akker alleen vuurstenen artefacten gevonden. Gehoopt wordt dat het nieuwe onderzoek ook organisch materiaal oplevert, zoals hout, botresten, pollen en/of andere plantenresten. Dat zou de kennis over de leefwijze en het leefgebied van de Drentse neanderthalers enorm vergroten.
Archeologisch onderzoeksbureau De Steekproef voerde begin 2025 proefboringen uit op de akker bij Peest. Daarbij kwam een neanderthalerafslag naar boven. Foto: Jelke Take
Organisch materiaal maakt bovendien meer precieze dateringen mogelijk, zeker als er in de betreffende bodemlagen ook vuurstenen artefacten in situ worden aangetroffen, dat wil zeggen: exact op de plek waar ze zo’n 50.000 jaar geleden zijn achtergelaten.
Het onderzoek wordt gedaan in opdracht van de provincie Drenthe. ,,We willen graag meer weten over de aanwezigheid van neanderthalers in Drenthe”, zegt provinciaal archeoloog Priscilla Verplanke. ,,Alle nieuwe kennis die het oplevert is meegenomen.”
Met dank aan amateurarcheologen
Het onderzoek wordt gefinancierd vanuit de cultuurnota van de provincie, waarin 75.000 euro per jaar is gereserveerd voor kennisprojecten op het gebied van archeologie. Verplanke: ,,We hopen met dit onderzoek ook te weten te komen waar we meer van dit soort vindplaatsen kunnen verwachten.”
Archeoloog Marcel Niekus van Stichting Stone gaat het onderzoek uitvoeren, samen met archeologisch onderzoeksbureau De Steekproef. ,,Ik denk dat er nog tientallen van dit soort vindplaatsen zijn in Drenthe”, zegt hij.
Niekus ontdekte de akker in 2007 tijdens een veldverkenning met een groep studenten van de Rijksuniversiteit Groningen. De vindplaats is jarenlang geheimgehouden omdat de eigenaar van de grond dat eiste en om schatgravers te weren.
Elk najaar en voorjaar werd er op de akker gezocht door een groep professionele archeologen en deskundige amateurs. Door alle vondsten groeide Peest uit tot de grootste neanderthalervindplaats van de noordelijke helft van Nederland.
Afslag in situ in boormonster
De Steekproef, dat in 2011 ook al eens gegraven heeft op de akker, heeft begin dit jaar eerste boringen uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in de geologie van de akker. ,,In een van de boormonsters is al een neanderthalerafslag in situ aangetroffen”, vertelt Niekus. ,,Een ongelofelijk toeval.”
Over toeval gesproken: toen Niekus op 25 februari dit jaar een rondleiding verzorgde op de akker voor vertegenwoordigers van de provincie en de gemeente Noordenveld, raapte hij aan de rand van de akker een vuistbijl op. ,,Heel bijzonder”, zegt Niekus. ,,Mijn tweede hier in 18 jaar!”
Archeoloog Marcel Niekus toont de vuistbijl die hij in februari opraakte op de akker bij Peest, bij een rondleiding voor vertegenwoordigers van de provincie Drenthe en gemeente Noordenveld. Foto: Priscilla Verplanke
Deze zomer worden eerst meer grondboringen verricht. ,,Poefsleuven graven is heel kostbaar”, vertelt Jelke Take, directeur van De Steekproef. ,,We willen eerst het landschap beter in kaart brengen. Daarna stellen we een onderzoeksprogramma op en maken we een plan om te graven.”
Schatgravers
Dat gravende onderzoek volgt in de zomer van 2026. Daarna wordt de grond door de provincie Drenthe omgevormd tot natuur, als onderdeel van Natuurnetwerk Nederland (NNN), een samenhangend netwerk van natuurgebieden dat tot 2013 bekendstond als ‘de ecologische hoofdstructuur’.
Ook al is de precieze locatie nu bekend, bang voor schatgravers of verstoring van de vindplaats is Niekus niet. ,,De meeste neanderthaler-artefacten worden alleen door kenners als zodanig herkend”, zegt hij. ,,De kans dat je als niet-kenner iets opraapt, is heel erg klein. En momenteel staat er mais op de akker, dus valt er sowieso niks te zoeken.”
