Het asielzoekerscentrum in Hoogeveen, in het gebouw van de voormalige gevangenis De Grittenborgh. Foto: ANP / HH
Het COA zette de afgelopen jaren meer dan 200 misdragende asielzoekers voor straf in een isolatiekamer in het ‘aso-azc’ in Hoogeveen. Dat mag niet van de rechtbank, en dus heeft een Irakees recht op duizenden euro’s. Na een casus in Hoogeveen is de kans groot dat meer misdragende asielzoekers met een flinke som geld weglopen.
De isolatiekamer is een van de allerzwaarste straffen die het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) kan opleggen om overlastgevende bewoners tot bedaren te brengen. Een asielzoeker moet het dan wel bont maken: eerst zoveel overlast veroorzaken dat hij of zij uit een regulier azc wordt geplaatst en naar het speciale azc in Hoogeveen gaat.
Twee weken in een ‘time-out kamer’
Als die zich daar nogmaals ernstig misdraagt en andere straffen niet werken, kan een bewoner voor twee weken achtereen in een ‘time-out kamer’ worden gezet. Er is daar amper contact mogelijk met anderen.
Dat is precies wat er vorig jaar gebeurde met de Irakese asielzoeker K. Nadat die in Almere ‘al schreeuwend een prullenbak in de richting van medebewoners had gegooid’ en ‘een gat in de deur had getrapt’, werd K. vorig jaar naar de speciale ‘handhaving en toezicht locatie’ in Hoogeveen (htl) gestuurd – in de volksmond ‘het aso-azc’, gevestigd in een voormalige gevangenis.
Ook daar misdroeg de Irakees zich, blijkt uit een rechtszaak voor de meervoudige kamer bestuursrecht te Groningen. Zo maakte hij slaande bewegingen richting COA-personeel en trapte hij een medebewoner ‘met de onderkant van zijn voet op het hoofd’. Drie keer werd K. voor straf in een isolatiecel gezet.
Tekst gaat verder onder de foto.
Het asielzoekerscentrum in Hoogeveen, in het gebouw van de voormalige gevangenis De Grittenborgh. Foto: Jos Schuurman
’Onrechtmatige vrijheidsontneming’
Dat had het COA ‘van meet af aan’ niet mogen doen, aldus de rechtbank. Door de maatregelen was er sprake van ‘onrechtmatige vrijheidsontneming’. De asielzoeker heeft recht op een schadevergoeding van zo’n 100 euro per dag in de isolatiekamer. Dat komt in dit geval neer op 4.200 euro. Ook de proceskosten van bijna 2.200 euro moeten door het COA worden betaald. De asielzoeker kwam niet opdagen bij de rechtszitting en zijn advocaat wil niet reageren op vragen over de zaak en zijn huidige verblijfstatus.
Het COA laat weten in beroep te gaan tegen de uitspraak. Het kan niet zeggen of de werkwijze in de strenge locatie inmiddels is veranderd en wat de alternatieven zijn als de isolatiecel niet meer mag als straf. ,,Het staat de bewoners vrij om vrijwillig af te zien van opvang bij het COA en de htl te verlaten,” schrijft de organisatie als rechtvaardiging voor de isolatiekamer.
„Het is om moedeloos van te worden,” zegt Ferry van Wijnen, die de VVD adviseert over asielbeleid. „Deze mensen zouden tevreden moeten zijn dat ze worden opgevangen. In plaats daarvan misdragen ze zich en zijn dit de consequenties.”
De zaak kan verstrekkende gevolgen hebben. Er zijn al zeker vijf andere rechtszaken aangespannen door asielzoekers die zeggen illegaal te zijn opgesloten door het COA. Die schadeclaims worden aangehouden tot na het hoger beroep.
Bovendien is er een veel grotere groep mensen die in het strenge regime zaten en de zaken afwachten. Tussen januari 2021 en augustus 2023 zijn asielzoekers in Hoogeveen 205 keer in een isolatiekamer gezet, laat een woordvoerder van het COA weten.
Er zijn in Nederland twee opvanglocaties waar asielzoekers die structureel voor overlast zorgen, heen worden gestuurd. Die plekken zijn bedoeld voor asielzoekers die rotzooi trappen – van pesterijen tot geweld – maar van wie de vergrijpen niet ernstig genoeg zijn voor strafrechtelijke vervolging. Het azc in Hoogeveen heeft sinds de opening in 2020 honderden bewoners zien komen en vertrekken. De ‘procesbeschikbaarheidslocatie’ in Ter Apel is nieuwer en is met zo’n dertig plekken veel kleiner.
Bij beide locaties lopen rechtszaken tegen het COA vanwege ‘onwettige vrijheidsontneming’. ,,Elke keer als de politiek iets bedenkt, wordt men door de rechter teruggefloten,” aldus Van Wijnen.
Tekst gaat verder onder de foto.
Foto: Jos Schuurman
Hoogeveen
In Hoogeveen moeten de amokmakers zich tweemaal daags melden en geldt een gebiedsverbod. Er staat een hoog hek om de locatie, de bewoners krijgen geen leefgeld en dienstdoende boa’s hebben handboeien om verdere overlast te voorkomen. Ook moeten asielzoekers verplicht meedoen aan een dagprogramma om te werken aan hun gedrag. In principe blijven mensen maximaal 12 weken in het htl, al kan die periode worden verlengd bij nieuwe misdragingen.
De plekken in Ter Apel zijn bedoeld voor kansarme asielzoekers, vooral uit veilige landen als Marokko of Algerije. Door die groep in een vroeg stadium apart te zetten, moet hun uitzetting worden versneld. Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) ziet die locaties als belangrijke middel om de overlast van die groep asielzoekers te verminderen en wil ‘zo snel mogelijk’ meer strenge regimes. Het verhogen van het aantal ‘pbl-plekken’ in Ter Apel gaat overigens veel trager dan het kabinet had beloofd.
Ook rond de pbl bestaan twijfels over de juridische houdbaarheid. Er loopt tenminste één rechtszaak namens een asielzoeker in Ter Apel die betoogt dat er sprake is van onwettige vrijheidsontneming.
