Appartementengebouw Klazienaveen genoemd naar meester Noback. Familie wist van niets, maar vindt het prachtig.

Voormalig melkboer Gienus Wever (78) uit Nieuw-Dordrecht herinnert het zich nog goed. Voetbalde hij vroeger als jochie op de zandvlakte achter zijn lagere school, dan schoot hij af en toe de bal expres over het hek. Want daarachter lag de tuin die hoorde bij de onderwijzerswoning van meester Noback. En daarin stonden onder meer appel- en pruimenbomen.

„Een appel of wat pruimen, daar had ik wel eens zin in. Maar dan moest ik natuurlijk wel een excuus hebben als ik daar werd betrapt. Dus wat deed ik? Even die bal over het hek gooien of schieten, richting die bomen.”

De lagere school waar Gienus Wever naartoe ging, stond langs het Van Echtenskanaal in Klazienaveen. „Ons huis stond een stukje verderop, aan de Brugstraat. Mijn twee oudere broers en ik liepen via een open veld naar school toe. De woningen die horen bij de Sterrenbuurt stonden er toen nog niet.’’

School 1 heette de school officieel, maar in Klazienaveen sprak bijna iedereen over School Noback. Het had alles te maken met de lange periode waarin Klaas Noback er de leiding had: van 1939 tot 1962. „Een lange, slanke man met een bril en bijna altijd met een sigaar in zijn hand”, zegt Wever. „Ik zie hem nog zo voor de school staan.”

Het schoolgebouw bestaat niet meer. Het is, net als vrijwel alle markante oude schoolgebouwen in Emmen, tegen de vlakte gegaan. Het pand verdween tientallen jaren geleden al onder de sloophamer. Sinds kort staat er een gloednieuw appartementengebouw met daarop de naam Noback.

Woningbouwcorporatie Lefier liet het bouwen en riep mensen om op met suggesties te komen voor een geschikte naam. „Daar hoefde ik niet lang over na te denken, Noback natuurlijk!”, zegt Wever. Hij was niet de enige die deze naam naar voren schoof. Lefier was overtuigd: Noback, dat moest het worden.

Maar wat weet Wever eigenlijk meer over Klaas Jan Wilhelm Noback, behalve dan dat hij lang en slank was, sigaren rookte en bomen had met lekkere appels en pruimen? „Niet zo heel veel. Pas in de zesde klas, toen ik les van hem kreeg, leerde ik hem iets beter kennen. Hij was, op zijn Drents gezegd, geen verkeerde kerel. Streng, maar rechtvaardig.”

Wever had het gevoel dat heel Klazienaveen meester Noback wel kende. „Maar waar hij vandaan kwam en wat hij na zijn pensioen is gaan doen; ik heb echt geen flauw idee. Nadat ik van lagere school ging, heb ik hem ook niet weer gezien of gesproken.”

Wie meer wil weten over meester Noback, doet er verstandig aan om buiten Zuidoost-Drenthe te gaan zoeken. Een zoektocht in de regio waar hij zo lang werkte, levert in ieder geval bar weinig op. Wie gaat speuren in oude kranten, komt Noback tegen in 1962. In dat jaar nam Noback in concertzaal Van Dijk in Klazienaveen na 45 jaar trouwe dienst afscheid van het onderwijs.

De Emmer wethouder Roelof Zegering Hadders prees Noback onder meer vanwege de prettige sfeer die hij in school wist te scheppen. „U liet zich niet voorstaan op uw leiderschap, maar was meer een vader van een groot gezin.”

In een krant uit 1972 verschijnt de naam van het voormalige schoolhoofd opnieuw, maar deze keer is de aanleiding helemaal niet vrolijk. Noback is overleden, op 74-jarige leeftijd. Hij woonde toen niet meer in Klazienaveen, zo blijkt uit de rouwadvertentie. Van der Scheerstraat 8 in Emmen staat erbij als adres. Met daarbij de naam van zijn weduwe, zoon, dochter en kleinkinderen.

Het was de periode waarin er nog veel met initialen werd gewerkt. Alleen de kleinkinderen staan er met hun roepnamen in: Eddy, Harry, Ronald en Joke uit Nunspeet en Imke en Arjen uit Holten. Het overlijden van hun opa was plotseling, zo valt er te lezen.

Om familieleden van het voormalige schoolhoofd te vinden, moeten we dus in eerste instantie op hun naam gaan zoeken. Laten we beginnen bij Eddy, Harry en Ronald, zoons van de zoon van Klaas Noback. Zij hebben in ieder geval nog de achternaam waarmee zij zijn geboren.

Harry Noback is makkelijk te vinden. Hij werkt als architectuurfotograaf, heeft een eigen website en woont in Apeldoorn. Maar is dit wel de Harry die wij zoeken? Er is maar één manier om daar achter te komen. „Of ik familie ben van het voormalige schoolhoofd Noback uit Klazienaveen. Jazeker! Dat was mijn opa”, klinkt het door de telefoon. Top, meteen bingo!

De inmiddels 68-jarige Harry blijkt helemaal niet te weten dat er pas geleden een appartementencomplex naar zijn opa is genoemd. „Dat is wel heel bijzonder. Een paar weken geleden was ik nog in Drenthe en toen ben ik ook even naar het graf van mijn opa en oma in Klazienaveen geweest om dat schoon te maken. Tjonge, wat is Klazienaveen veranderd in vergelijking met de periode waarin mijn opa er werkte.”

Was er achter het huis een grote tuin? „Jazeker, eentje met een boomgaard. Mijn opa had er ook een eigen werkplaats. Hij maakte van alles van hout. Voor mij een houten treintje en voor mijn zus een poppenhuis met van alles er in.”

Het huis waarin Noback met zijn vrouw naast de school woonde, had een deftig voorkomen, zegt kleinzoon Harry. „Er was ook een kamer en suite en mijn opa had er een eigen kantoortje. In die kamer hing een koekoeksklok met daarin ook een kwartel. Geregeld tilde hij ons op en vroeg dan aan ons of de kwartel er nog in zat.’’

Naast klussen was fotografie een grote hobby. „Een paar keer logeerden we in de zomervakantie in Klazienaveen. Ik weet nog dat er toen een feestweek was. Over het kanaal was een stalen kabel gespannen en een man op een motor reed erover heen, van de ene naar de andere kant van het kanaal. Ik was toen een jaar of 7, 8.”

Na zijn pensioen verhuisde hoofdmeester Noback al vrij snel met zijn vrouw Minke naar een klein wit huisje in de Emmer wijk Emmermeer. „Daar overleed hij in 1972, ik was toen 16 jaar oud. Oma bleef niet lang alleen in Emmen. Ze verhuisde naar Heino, dan was ze dichtbij haar kinderen: mijn vader Henk in Nunspeet en mijn tante Willy in Holten. Wat wel bijzonder is, is dat beide kinderen van mijn opa en oma ook het onderwijs in zijn gegaan. Nee, ze leven allebei niet meer. Maar wil je meer gedetailleerde informatie, dan moet je bij mijn zus Joke zijn. Zij heeft veel documentatiemateriaal en kan je vast verder helpen.”

Dat blijkt het geval. „Wat hoorde ik van mijn broer, is er een appartementencomplex in Klazienaveen naar onze opa genoemd? Wat leuk. In Klazienaveen was er al een Nobackstraat en nu dus ook nog een appartementencomplex met die naam. Dat had hij nooit kunnen vermoeden.”

Na wat uitzoekwerk komt de 62-jarige Joke ten Berge uit Gorssel met gedetailleerde gegevens over haar opa. „Hij is geboren in 1897 in het Overijsselse Hengelo. Hij kwam uit een gezin met vier kinderen en zijn vader was bankwerker. In 1917 behaalde in Hengelo zijn onderwijzersakte en op zoek naar werk kwam hij in augustus dat jaar in Zwartemeer terecht.”

Voordat Noback in 1939 op de school kwam die door Klazienaveners School Noback werd genoemd, werkte hij op vijf verschillende lagere scholen in Zwartemeer en Klazienaveen. Trouwen deed hij in 1924 met Minke Lambertha Kuipéres, met wie hij dus twee kinderen kreeg, Henk (1925-2020) en Willy (1929-2012).

„Ons is niet bekend of opa na zijn pensionering nog maatschappelijk actief was. Wel gingen ze regelmatig samen op pad met hun Citroën 2CV en later Citroën Dyane. In de Van der Scheerstraat in Emmen had hij een eigen werkkamer met een werkbank waar hij zelf speelgoed voor zijn kleinkinderen maakte.”

Eddy Noback (71) uit Epe, de oudste kleinzoon „Mijn opa maakte veel zelf, had al heel vroeg een elektrische boormachine. Later kreeg mijn vader die en nu heb ik die in mijn bezit. Hij was een rustige man die veel sigaren rookte en als kleinkinderen kregen wij de sigarenbandjes. Wij mochten veel van hem, maar er waren wel regels. Als we bij hem in de tuin een hut gingen bouwen, was dat oké. Maar voor vertrek moesten wij ook alles wel weer netjes opruimen. Wat ik me nog goed herinner, is een heel bijzonder trucje dat hij beheerste: hij kon zijn oren bewegen en dan bewoog zijn pet mee.”

Het overlijden van Klaas Noback was plotseling, zo viel te lezen in de rouwadvertentie. Kleindochter Joke beaamt dat. „Op 11 februari 1972 voelde hij zich niet lekker en terwijl hij naar het nieuws luisterde op de radio overleed hij in zijn stoel. Ruim een jaar later overleed ook zijn vrouw Minke, nadat zij in een bejaardenhuis in Heino was gaan wonen.”

Zijn de kleinkinderen weer een keer in de buurt van Klazienaveen, dan bezoeken ze behalve het graf van hun grootouders nu ook zeker het appartementencomplex dat sinds kort de naam van hun opa draagt. Joke ten Berge: „Ik vind dat mooi, dat mijn opa ruim vijftig jaar na zijn dood nog niet vergeten is. Maar ik had ook wel graag bij de onthulling van de naam willen zijn. Zeg nu zelf, zoiets is toch heel bijzonder?”