Kim Veringa (25) uit Emmen kon door psychische aandoeningen eigenlijk niet meer leven. Tot ze afgelopen december een hulphond kreeg, de golden retriever pup Giano. „De hond heeft me gered. Ik weet niet hoe het anders was afgelopen.”
Giano komt na zijn dutje vrolijk de woonkamer binnenwandelen. Hij pakt een van zijn speeltjes, een knuffel van een gele eend, en springt op de bank. Kim geeft hem een koekje. „Hij hapt en sabbelt overal op, zijn tandjes komen door”, vertelt ze, al aaiend.
Trauma’s
Giano is een psychosociale hulphond. Die helpen mensen met mentale problemen. Voor Kim is dat PTSS. Dat begon op haar zesde door seksueel misbruik. „Ik was heel vrolijk, maar ik werd opeens verlegen en ik durfde niks meer”, vertelt ze op de bank. Ze loopt al vanaf haar zevende af en aan bij de GGZ, maar pas rond haar achttiende krijgt ze de juiste diagnose: PTSS, samen met borderline en een vermijdende persoonlijkheidsstoornis. „Het heeft heel lang geduurd voordat ik erover kon praten.”
Kim heeft last van nachtmerries, dissociaties en herbelevingen. „Soms zie ik het weer voor me. En soms voel en ruik ik ook weer alles. Je hebt het gevoel alsof je weer helemaal in die situatie zit.” Daardoor durft ze eigenlijk niet naar buiten om bijvoorbeeld even naar de supermarkt te gaan.
Daarnaast kampt ze al van kinds af aan met chronische suïcidaliteit. „Dat betekent dat ik vaak aan de dood denk.” Mede door suïcidepogingen heeft ze een aantal crisisopnames gehad. „Ik heb heel veel behandelingen geprobeerd, maar het heeft niet echt geholpen”, vertelt ze. Werken en naar school lukt ook niet meer; vier jaar geleden viel Kim uit op de mbo verpleegkundige-opleiding en sindsdien zit ze thuis.
Hond trainen
Kim ziet in die periode wel eens een hulphond voorbij komen op internet. „Ik dacht, ik blijf elke keer vastlopen, ik zit alleen maar thuis, ik durf niet alleen naar de winkel en ik ben volledig afhankelijk van mijn ouders”, zegt ze. „Ik heb er wel lang over nagedacht. Het kost veel geld, de training is best zwaar en iedereen ziet dan dat je wat hebt. Maar het kan toch wel je leven verbeteren.”
Giano en Kim op straat. Foto: Boudewijn Benting
En dat heeft Giano nu al gedaan. „Ik geef minder snel toe aan mijn suïcidaliteit, want je hebt met een hond een verantwoordelijkheid. En als ik me angstig voel, dan kan ik me op hem focussen, waardoor het vaak al zakt”, zegt Kim.
De opleiding van Giano duurt zo’n anderhalf tot twee jaar. Om de week komt er een trainer bij haar langs, om bijvoorbeeld naar de supermarkt te gaan en daar te oefenen.
„Een dag zat ik al niet goed in mijn vel. Toen we de supermarkt binnenliepen, kreeg ik door de prikkels spanning en dreigde ik een herbeleving te krijgen. Giano begon daarop te trekken en te blaffen”, vertelt ze. „Volgens de trainer gaf Giano daarmee aan dat ik op dat moment eigenlijk niet de winkel in kon. Hij voelt het dus al aan. Maar hij moet nog wel leren om dat goed aan te geven, door bijvoorbeeld tegen mij op te springen en niet tegen andere mensen, haha.”
‘Meerwaarde inzien’
Kim heeft er twee jaar over gedaan om Giano te krijgen. Ze heeft drie hulphondenscholen benaderd. „Bij de ene school wilden ze al in één keer het bedrag van 20.000 euro binnen hebben in plaats van in delen. Dat had ik niet”, zegt ze. „Bij de andere twee scholen heb ik wel het intakegesprek gedaan en zij vonden dat een hulphond mij wel zou kunnen helpen.” Kim kiest voor Hondwikkeling uit Hoevelaken.
Kim en Giano op straat. Foto: Boudewijn Benting
Ze doet een aanvraag bij de gemeente om de kosten vergoed te krijgen. „Maar die aanvraag is geweigerd”, vertelt Kim. „De gemeente vindt dat er onvoldoende wetenschappelijk bewijs is dat een psychosociale hulphond helpt en ze zegt dat ik nog niet uitbehandeld ben.”
Dat vindt ze wrang. „Deze hulphonden hebben echt een meerwaarde. Met Giano kan ik stabieler worden, zodat ik straks misschien juist wel weer een behandeling kan aangaan. Dat gaat nu niet.”
Nu is ze aangewezen op crowdfunding, waarmee ze hoopt genoeg geld bij elkaar te krijgen. Want Giano wil ze niet meer kwijt. „Ik hoop dat ik weer een opleiding kan gaan doen en weer kan werken, al is het parttime. Ik wil gewoon weer de deur uit, afspreken met vrienden, zelfstandig naar de winkel, of met de trein een dagje shoppen”, besluit Kim. „Ik wil gewoon weer een beetje leven.”
Heb je hulp nodig? Praat erover! Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0900-0113 of kijk op www.113.nl.
Moeizame aanvragen
Behalve de bekende blindengeleidehonden en assistentiehonden voor mensen met een lichamelijke beperking zijn er ook psychosociale hulphonden. Inclusief training kost zo’n hond al snel tussen de 10.000 en 25.000 euro, met uitschieters naar 40.000 euro.
Zorgverzekeraars vergoeden psychosociale hulphonden niet en gemeenten (via de Wet maatschappelijke ondersteuning, Wmo) doen dat ook lang niet altijd: toewijzingen door gemeenten lijken willekeurig omdat duidelijke richtlijnen ontbreken, zegt Steffie van der Steen van de Rijksuniversiteit Groningen.
Zij onderzoekt de moeizame aanvragen van psychosociale hulphonden, samen met Annemiek Harder van de Erasmus Universiteit Rotterdam en vier jongeren met zo’n hulphond die hier ervaring mee hebben. Het onderzoek startte afgelopen september en richt zich op jongeren vanaf 16 tot en met 30 jaar. (Het gaat hier om een jongerenproject met subsidie van ZonMw, een financieringsorganisatie voor onderzoek in de zorg).
Onvoldoende bewijs
„Verzekeraars vergoeden deze honden niet en het gaat hier om jongeren in een kwetsbare positie, die hebben dat geld ook niet zo maar liggen. Dus kloppen ze aan bij gemeenten”, zegt Van der Steen.
„Er zijn gemeenten die de aanvragen toewijzen, maar die zijn op de vingers van een hand te tellen. Andere gemeenten zeggen dat de hulphond therapeutisch is en dat zij daar niet over gaan. Het meest gehoorde argument is dat er onvoldoende wetenschappelijk bewijs is dat een psychosociale hulphond helpt.” Bestaand onderzoek is tot nu toe vooral in het buitenland uitgevoerd en gaat specifiek over PTSS bij veteranen.
Er zijn ook jongeren die na een afwijzing van de gemeente met een advocaat terugkomen en alsnog een ja krijgen. „Maar daar heeft niet elke jongere de puf voor. Andere jongeren proberen zo’n aanvraag niet eens vanwege de moeilijkheden, zij gaan gelijk over tot een lening”, weet Van der Steen na een enquête onder 150 jongeren met een psychosociale hulphond.
Overigens kan iemand zo’n hulphond niet zomaar aanvragen: daar is onder meer een rapport van een zorgverlener zoals een psychiater voor nodig.
Richtlijn ontwikkelen
Het roept de vraag op waarom zorgverzekeraars deze hulphonden niet vergoeden en assistentiehonden voor mensen met een lichamelijke beperking wel. Daarom wil Van der Steen graag met zorgverzekeraars om tafel.
„Misschien hoort dit ook wel helemaal niet bij gemeenten te liggen”, gaat ze verder. Waarom de ene gemeente wel toewijst en de ander niet, is voor de onderzoeker ook nog gissen. „Het gaat natuurlijk om een flink bedrag en daarmee kun je geen andere mensen helpen. Je hebt als gemeente een Wmo-pot gekregen waar je van alles uit moet betalen.”
Naast zorgverzekeraars en gemeenten willen de onderzoekers ook nog graag in gesprek met onder meer hulphondorganisaties en zorgprofessionals. Van der Steen hoopt in augustus een richtlijn te hebben waarmee aanvragen duidelijker kunnen worden beoordeeld. „Dat zal niet het einde op alle vragen zijn, maar hopelijk een grote eerste stap.”
