De jongens van het Roder Jongenskoor kleden zich om in een ruimte van de Grote Kerk in Leeuwarden. Foto: Jacob van Essen
Al veertig jaar is het Roder Jongenskoor, bekend tot ver over de landsgrenzen, van hoog niveau. Rond kerst heeft het koor traditioneel meerdere optredens. DVHN volgde de jongens en mannen bij een repetitie en uitvoering en hoorde het mooiste Lang zal hij leven ooit.
Allard komt met zijn hoofd maar net boven de muziekstandaard uit. Geconcentreerd luistert hij naar de aanwijzingen van dirigent Jaap de Kok. „Bij het Engelse woordje was, mag je best wat overdrijven door wazz te zingen”, zegt de artistiek leider. „En zet bij angel maar een dubbele ee bij die a op je bladmuziek.”
Het valt ook niet mee voor een 8-jarige, dat soms vormelijke Engels. Maar door het fonetisch op te schrijven komt Allard een heel eind. Aan zijn vocale capaciteiten ligt het niet. Hij klinkt loepzuiver, bijna engelachtig. „Jaah, fantastisch Allard”, moedigt De Kok zijn pupil tijdens de individuele les aan.
Het is dinsdag 16 december. Een van de twee vaste repetitieavonden van het Roder Jongenskoor in het sfeervolle Witte Kerkje in Haren. De koorleden, jongens en mannen uit Drenthe en Groningen, druppelen binnen. Een van hen, schilder Catharinus, komt rechtstreeks van zijn werk. Hij heeft zijn werkkloffie nog aan. Ze mogen dan klinken als professionals, ze zijn het niet.
„Ze doen het er bij”, zegt dirigent De Kok (27). „Maar wel vol overgave.” Hij kan er zelf wel van leven. Naast dirigent is De Kok professioneel zanger en organist. Hij studeerde Cum Laude af op orgel aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen. Sinds oktober 2022 heeft hij het Roder Jongenskoor onder zijn hoede.
‘Ik kan goed verspringen’
Allard uit het dorp Een zit inmiddels een jaar bij het koor. Hij vindt het leuk. Net als atletiek. „Ik kan goed verspringen”, zegt hij. „Hoe ver? Dat weet ik niet, we meten het bij de training nooit op.” Op de vraag of de dirigent een beetje aardig is, knikt Allard driftig met zijn hoofd.
David uit de stad Groningen is vandaag 11 jaar geworden. Aan het eind van de repetitie wordt voor hem gezongen. Het meerstemmige Lang zal hij leven klinkt kristalhelder en wonderschoon, alsof het onderdeel is van het vaste koorrepertoire. David geniet er zichtbaar van.
Hij zit ook op voetbal, net als zijn 14-jarige stadgenoot Jeftha. Over de vraag wat ze mooier vinden, zingen in het koor of achter een bal aan rennen, moet even worden nagedacht. „Moeilijke keuze”, klinkt het diplomatiek. „De ene keer is zingen leuker, de andere keer voetbal.”
Vriendjes kijken niet raar van op van hun koorzanghobby. Jeftha: „Ze vinden dat ik lekker moet doen waar ik zin in heb.” Flauwe opmerkingen over het zingen ‘in een jurk’, zoals anderen soms horen, krijgt hij niet. En wie het wel zo ziet, kent de Anglicaanse traditie niet, stelt Jeftha.
André Hazes
Popmuziek is niet echt aan hem besteed. Thuis klinkt vaak klassieke muziek. „Dat vind ik mooi.” David luistert wel eens naar Guus Meeuwis of André Hazes senior. „Mijn broer heeft dat vaak opstaan.” Toon (9) houdt van Michael Jackson. Hij maakt er, tot hilariteit van anderen, een vloeiende move bij. Van sommige (oud-)koorleden is bekend dat ze van harde gitaren houden of boerenrock.
Het Roder Jongenskoor repeteert in het Witte Kerkje in Haren. Foto: DVHN
Elke twee jaar gaat het koor naar Engeland, het mekka van de koorzang. Met optredens in beroemde kerken in Rochester, Canterbury en Londen. Hard werken, maar ook met gezellige uitstapjes. De boog kan niet altijd gespannen staan. „We vlechten er vaak toeristische bezienswaardigheden door”, zegt bestuurslid Catharina Spannenberg, tevens moeder van een zingende zoon.
De reisjes en uitjes moeten de koorleden grotendeels zelf betalen. „We proberen wel sponsors te vinden, maar dat is moeilijk.” Het Roder Jongenskoor krijgt ook geen structurele subsidie. Spannenberg: ,,Het in stand houden van een jongenskoor kost veel geld. Denk aan de kosten van de dirigent, docenten, organist, huur van de repetitieruimte en de kleding. We zijn afhankelijk van donaties, contributie, zanglessen en opbrengsten uit concerten.”
Beetje klieren
Tijdens de repetitie vraagt dirigent De Kok om concentratie. Dat sommige jongens na een uur intensief oefenen en herhalen een beetje met elkaar gaan klieren, stoort hem niet. „Het zijn ook gewoon kinderen, hè. Ik zoek altijd naar de balans. Ik verwacht dat ze thuis serieus oefenen, maar er moet in de les ook gelachen kunnen worden. Ik wil geen tiran zijn. Dat werkt niet.”
Heel soms maakt een van de jongens het zo bont dat de dirigent hem eruit moet sturen. „Maar vaak is het goed en prettig werken. En zoals het vanavond klonk: prachtig hoor. Dat vind ik wel kicken.” Tijdens een uitvoering ziet hij een jongen wel eens dromerig afdwalen naar het fraaie interieur van een kerk. „Daar kan ik dan ook wel de humor van inzien.”
Het Roder Jongenskoor in vol ornaat tijdens de uitvoering in de Grote Kerk in Leeuwarden. Foto: Jacob van Essen
Leeuwarden
Het is vrijdag 19 december. In de Grote Kerk in Leeuwarden wordt het Festival of Lessons and Carols for Christmas gehouden. De bezoekers wachten een mix van Engelstalige koormuziek en bekende kerstliederen, afgewisseld met lezingen waarin het kerstverhaal wordt verteld.
In de ruimte waar het Roder Jongenskoor zich omkleedt, is het ruzig. De jongens zijn druk, uitgelaten. De kerstvakantie staat voor de deur. Voor veel jongens is het al een lange dag. De vermoeidheid slaat toe. Nu mag er nog even ongegeneerd gegaapt worden. Straks niet.
Tijdens de laatste repetitie in de nog lege kerk zet dirigent Jaap de Kok de puntjes op de i. Zang en orgelmuziek vullen het middeleeuwse godshuis, gebouwd rond 1300. „Het is mijn lievelingskerk”, zegt De Kok. „Schitterende akoestiek.” Na de generale dribbelt de dirigent een paar keer tussen het vertrek van de jongens en de kleedgelegenheid van de mannen op en neer, terwijl hij regelmatig zijn horloge checkt.
In de ‘kleedkamer’ werkt Elias (13) nog een paar blokjes kaas naar binnen. „Jaap is altijd wat gespannen voor een uitvoering”, zegt hij tussen twee happen door. „Dan denkt hij dat het niet goed komt. Maar het komt altijd goed. Daarom ben ik ook niet zenuwachtig.”
Allard pakt zijn rode toga van de kleerhanger. Foto: Jacob van Essen
Als de eerste bezoekers de kerk binnendruppelen, kleedt het koor zich om. Wit overhemd, zwarte stropdas, rode toga en wit koorhemd (surplice). Allard van 8 mag die laatste nog niet dragen, omdat hij over een tijdje nog een ‘toelatingstest’ moet doen. Hij pakt de toga van de kleerhanger waarop zijn naam staat. Eenmaal in vol ornaat, ondergaan de jongens bijna een gedaanteverwisseling. Drukte en donderjagen hebben plaatsgemaakt voor focus en orde.
In de andere ruimte bereidt Arjen Sijtsma (61) uit De Kiel zich voor. Bidon water bij de hand. Hij is de nestor van het koor en zingt er al 36 jaar. In 1989 raakte Sijtsma besmet met het rijke, harmonieuze zangvirus. „Het is vooral de klank, die is heel speciaal.” Aanvankelijk dacht hij dat het koor te hoog gegrepen was voor zijn niveau. „Maar het paste allemaal.”
Hoogtepunten
Inmiddels heeft Sijtsma, werkzaam bij de GGD, al vele hoogtepunten meegemaakt: de reizen naar Amerika en Engeland, de eerste keer zingen in de St. Paul’s Cathedral, de vele cd’s en samenzang met de bekende contratenor Maarten Engeltjes. Buiten het koor heeft hij een brede muzieksmaak. „Ik houd van klassiek, pop, jazz en big band-muziek.”
Hoe lang Sijtsma nog doorgaat bij het koor, is niet aan hem, zegt hij. „Ik heb met de dirigent afgesproken dat hij het moment van stoppen bepaalt. Hij moet eerlijk aangeven wanneer mijn stem niet meer past binnen de groep. Met het stijgen van de leeftijd verandert de klank nu eenmaal.”
Dat is sowieso wel een dingetje binnen het koor: het moment dat de jongens de baard in de keel krijgen. Soms krijgen ze met 12 of 13 jaar al wat moeite. Volgens De Kok hebben de jongens daarna twee keuzes. „Een tijdje niet meedoen, zodat die stem kan ‘settelen’. Daarna kunnen ze, na zangles, eventueel doorstomen naar de mannen. Een collega zei ooit treffend dat we constant strijd leveren tegen de tijd.”
De opkomst van het koor in de Grote Kerk in Leeuwarden Foto: Jacob van Essen
Vuurwerk
Om 19.30 uur doven de lampen in de goed gevulde Grote Kerk. Het is er muisstil. Langzaam loopt het koor van achter in de kerk naar voren, gedragen door de kraakheldere zang van een jonge solist met kaars. Juist op dat breekbare moment wordt iedere aanwezige bruut herinnerd aan de naderende jaarwisseling. Buiten klinkt een dikke knal van (illegaal) vuurwerk. De jonge voorzanger zingt onverstoorbaar door, alsof er niets gebeurd is.
Ruim vijf kwartier later, na de laatste klanken van O Come All Ye Faithfull, is het afgelopen. Dirigent Jaap de Kok loopt glimmend rond. „Het ging heel goed”, reageert hij. „Ik ben tevreden.” Bij de uitgang nemen een paar jongens de complimenten van bezoekers in ontvangst. „Wat kunnen jullie prachtig zingen”, zegt een oudere man.
Geen woord aan gelogen. De volgende dag wacht de Drentse en Groningse sterren van de kerkmuziek alweer een nieuw optreden, in de Lutherse Kerk in Den Haag.
Bouwe Dijkstra
In 1985 begon dirigent Bouwe Dijkstra in Roden een jongenskoor, geïnspireerd door een traditie in Engeland: het zingen van muziek uit de Anglicaanse kerk. Zoiets bestond nog niet in Nederland.
Al 40 jaar brengt het koor jongens en mannen samen om te zingen, te groeien en kennis te maken met de rijke wereld van klassieke muziek. Het koor bestaat uit ongeveer 16 jongens en 12 mannen (countertenors, tenors en bassen).
Jongens kunnen al vanaf 6 jaar starten met een opleiding muzikale vorming op de koorschool van het Roder Jongenskoor. Vanuit deze opleiding kunnen ze doorstromen naar het concertkoor. Specialiteit van het koor is de countertenor, een zeer hoge mannenstem. De jongensstemmen werken regelmatig mee aan oratoria, opera en grote werken voor koor, orkest en solisten.
Het koor maakt regelmatig tournees in het buitenland; in 2002 werd het door The Federation of European Choirs voor een periode van drie jaar benoemd tot culturele ambassadeur van de Europese Unie in Nederland. Het Roder Jongerskoor kreeg in 1991 de Culturele Prijs van Drenthe (groepsprijs).
