Annie Martens: 'Ik heb mien inslikkerij op het gymnasium maor gauw ofleerd.' Foto: Marcel Jurian de Jong
„As ik mien jeugd met de kennis van nou over much doun, dan har ik de streektaol toen nooit ofleerd”, zeg schriever en dichter Annie Martens oet Gasselt. „Je verraodt eigenlijk je wortels. Maor dat ontdekte ik pas veul laoter.”
Annie Martens (67) warkte in het volwassenunderwies op Stadsknaol toen ze veur het eerst bliede was dat ze plat praoten kun. „Ik gaf Nederlandse les. De maiste leerlingen waren Knaolsters dai vrouger op schoul nait goud schrieven en lezen hadden leerd. Ik heurde vreselijke verhaolen over dat ze achterin de klas zitten mussen en klussies veur de meester doun mussen. Ze kunden nait metkommen”, leg ze oet.
„Der was veul schaomte. Ze kwamen binnen en keken naor de grond. Ik dacht: wat kriew nou dan? Binnen ze kwaod? Dan zee ik maor: ‘Moi’ of ‘Moi mien jong, hou gait ‘t?’ en dan zag ik een last van heur ofvallen; ze kunden gewoon plat praoten. Wat was ik toen bliede dat ik Veenkoloniaols praoten kun.”
Hier kom ik weg
Gasselterboerveenschemond
Het giet over zu’n dartig jaor leden. Martens hef op dat moment jaoren niet plat praot. „Ik kwam van de boerderij op Gaiterveen. Thuus preuten wie plat. Maor op het gymnasium in Veendam weur dat as minderwaordig zain. Op boeren weur ok neerkeken. Dus ik heb mien inslikkerij maor gauw ofleerd, want dat vuilde nait goud. Pas veul laoter ontdekte ik daj dan as het waore je wortels verraodt.”
Het Nederlands leren an volwassenen gef heur veul plezier. „Wie maokten ok wel grappen met mekaor. Ik luit ze eerst altied heur naom en gegevens opschrieven…” Ze schöt in de lach bij de herinnering an een man oet Gasselterboerveenschemond. „Die mos ok nog de langste plaotsnaom van Nederland opschrieven. Ik zee: ‘Mien jong, doe most verhoezen, want dit is niks.”
Hier kom ik weg
De streektaolrubriek Hier kom ik weg is een samenwarking met het Huus van de Taol en giet over Drenten en heur verhalen. As kandidaten plat praot, wordt ze in heur eigen variant van het Drèents citeerd. Schrievers Jessica Bonnema en Annemiek Meijer gebruukt heur eigen variant: resp. het Zuudoost-Veen- en het Zuudoost-Zaand-Drèents.
Gieterveen
Martens holdt van schrieven. Waor dat wegkomp, wet ze niet. Wal hef ze van kinds of an lid west van de bibliotheek en ontelbaar veul boeken lezen. As ze heur wark in de volwasseneducatie kwietrak, giet ze hen de schrieversvakschoel. „Daor tröf ik Jan Harbers, een schriever uut Grol. De eerste keren preuten wie Nederlands. Tot hij vruig waor ik weg kwam. ’Uit Gietenveen’, zee ik. ‘Hè, Gaiterveen?! Ik kom ok uut Gaiterveen!’ reup e.”
„Toen gungen we plat praoten, dat vunden we veuls te leuk. Wie bint verhaolen gaon schrieven over onze herinnerns an Gaiterveen. Zo kwam alles van vrouger weer boven, ok dat gevuil van minderwaordigheid”, zeg Martens. „Jonge jonge, dacht ik; ik heb het zolang verwörpen en ok een beetie dom vonden, maor dit mot ik koestern. Ik kreeg ok nóg meer waardering veur mien olders.”
Annie Martens: 'Ik bin een echte Veen-Drent en daor bin ik trots op.' Marcel Jurian de Jong
Heur pap en mam hebt heur boerenbedrief zölf opbouwd en oetbreid in Neiediep. „Mien jeugd speulde zuch ok veur een dail daor of, in Nèedaip, zoas ik daor zeggen mos. Ik heb huil mooie herinnerns an de boerderij.”
Veen-Drent
Deur de jaoren hen verschient verhalen en gedichten van Martens in het Grunneger tiedschrift Krödde en in het Drèentse Roet. In 2022 brengt ze de dichtbundel ‘Maar’ oet met Drèents en Nederlandstaolig wark. Ok is ze secretaris van de Drentse Schrieverskring.
Thuus met heur man Henk, die ze kennen leerde op het gymnasium, hef ze nooit plat praot. Met heur kinder ok niet, maor Martens schakelt zunder muite over. Gieterveen en umgeving blieft altied trekken. „Ik denk da’k van de veenarbeiders ofstam. Ik bin een echte Veen-Drent en daor bin ik trots op.”
