De in Wapse doodgeschoten wolf is op de faculteit Diergeneeskunde van de universiteit Utrecht onderzocht. Foto: Universiteit Utrecht
De wolf die op 9 juli werd doodgeschoten nadat hij een hobbyboer in Wapse beet, had al twee keer eerder goed beschermde schapen aangevallen. Voor zulke wolven bestaat een stappenplan, maar dat is moeilijk uitvoerbaar.
Het dier met de code GW3151m zat op 21 januari 2023 in Vledder en op 10 februari 2023 in Doldersum binnen een goed, wolfwerend raster. Dat wil zeggen: 6 draden met een hoogte van 120 centimeter of meer en een flinke mep stroom. Dat blijkt uit cijfers van BIJ12, die lopen tot 18 juli. Voor zover bekend was de aanval in Wapse dus de derde keer dat deze wolf binnen wolfwerende rasters aanviel.
Daardoor is er volgens het interprovinciale protocol uit 2019 sprake van een probleemsituatie: ‘de wolf doodt herhaaldelijk goed beschermd vee en vindt steeds manieren om preventieve maatregelen te overwinnen’ (IPO 2019). Op deze wijze wordt de wolf ook een ‘probleemwolf’, het dier leert zichzelf aan dat ook vee achter hoge elektrische hekken nog altijd een prima prooi kan zijn en leert bijvoorbeeld over zulke hekken te springen. Ingrijpen zou in zulke gevallen dan gerechtvaardigd kunnen zijn. Overigens wordt de naam probleemwolf bij het IPO alleen voor wolven gebruikt die agressief zijn naar mensen zonder reden.
Dat roept de vraag op waarom niet eerder actie is ondernomen op de jonge mannetjeswolf GW3151m én of er meer wolven in het Noorden zijn die gewend raken aan het oppeuzelen van goed beschermd vee.
Provincie en BIJ12 willen over de zaak niets zeggen, omdat het Openbaar Ministerie strafrechtelijk onderzoek doet naar het voorval.
Meer lastige wolven?
Volgens de provinciewoordvoerder zijn er in Drenthe niet meer ‘probleemwolven’ in het vizier. Toch blijkt uit cijfers van BIJ12 dat er Noord-Nederland meer wolven zijn die vaker bij goed beschermd vee komen. Wolvin GW2090f (de gevestigde wolvin in het Drents-Friese Wold) pakte al twee keer vee binnen een omheining van minimaal 120 centimeter hoog. Haar mannetje GW2397m zat in 2022 vier keer in een afrastering van meer dan 120 centimeter, al was daar in zeker twee gevallen sprake van te weinig stroomdraden of een beschadigde afrastering.
Zo'n honderd slachtoffers, is dat veel?
De Wapsewolf doodde in totaal zo’n honderd schapen. Dat is best veel, want de meeste wolven die schade hebben veroorzaakt in Nederland zitten rond de dertig slachtoffers. Toch is het zeker niet de grootste ‘killerwolf’; zijn ouders maakten al veel meer slachtoffers. GW2090f (het vrouwtje) doodde 168 dieren, haar partner GW2397m doodde 154 dieren. Samen doodde het wolvenpaar nog eens 47 dieren. In 46 gevallen was een van de beide ouders mede verantwoordelijk voor de slachtoffers die de Wapsewolf maakte.
Als wolven vaker goed beschermd vee pakken, dan valt dat volgens IPO-protocol onder een ‘probleemsituatie’. De gevolgen voor de betrokken wolven hangen af van de situatie. Problematisch kan het zijn als wolven langdurig in bebouwd gebied komen, een mens benaderen of een hond doodbijten.
Bij aanvallen op goed beschermd vee, moet - volgens het protocol - de bescherming waar mogelijk verbeterd worden. Als dat niet werkt, moet de wolf negatief geconditioneerd worden. Als dat geen resultaat heeft, mag het dier afgeschoten worden, míts de populatiestatus dat toelaat.
Negatief conditioneren of schieten
Dat stappenplan blijkt in de praktijk lastig uitvoerbaar. Want wat betekent dat conditioneren dan? Volgens Meije Gildemacher van BIJ12 kun je dan aan bijvoorbeeld het schieten met een paintballgeweer denken, zodat het dier leert niet naar de plek terug te komen. „Maar dat ligt niet zo makkelijk, zoals je hebt gemerkt op de Veluwe. Dit toetst de rechter streng in het kader van de Natuurwet. Je moet zo’n maatregel goed onderbouwen.”
Volgens Gildemacher kan je in zulke gevallen ook ingrijpen door de ‘conditioneringsoorzaak’ weg te nemen. Het weghalen van (slecht beschermd) vee, is daar een voorbeeld van. Ook zou de wolf verdoofd kunnen worden en een zender kunnen krijgen, waarbij het verdoven dan kan worden gezien als de conditioneringsactiviteit.
Momenteel heeft de provincie Drenthe geen conditioneringsmaatregelen klaarliggen, meldt de woordvoerder: „We wachten de uitkomst van de rechtszaak af die op dit moment loopt met betrekking tot het negatief conditioneren van een wolf in Gelderland.” Op de achtergrond zijn alle provincies volgens haar „aan het analyseren welke preventieve maatregelen de beste zijn om hoefdieren te beschermen tegen wolvenaanvallen.” Dat komt dan in het zogenoemde IPO wolvenplan 2024 te staan, waar nog volop aan wordt gewerkt.
Of het schieten op dit moment al mogelijk is, daar willen BIJ12 en provincie geen uitspraak over doen vanwege het lopende strafrechtelijk onderzoek. Europees is de wolf in West-Europa streng beschermd; schieten mag alleen bij hoge uitzondering. De voorwaarde is dat bevredigende alternatieven voor het ingrijpen ontbreken en dat schieten niet ten koste gaat van een goede staat van instandhouding. Die twee eisen maken afschot van een gezonde wolf juridisch al snel problematisch.
