Erflanden Hoogeveen als eerste volledige waterstofwijk van Nederland. Is dat wel de juiste plek voor dit project? 'Raar en onlogisch dat woonwijk Erflanden in Hoogeveen in beeld is voor waterstof'
Dit tiny house op waterstof krijgt vanaf volgende maand een plek bij de wijk Erflanden. Bewoners kunnen er terecht voor vragen en zien hoe de techniek werkt. Foto: Gerrit Boer
De wijk Erflanden in Hoogeveen kan de eerste waterstofwijk van ons land worden. De infrastructuur ligt er en de voorwaarden klinken aantrekkelijk. Toch vragen sommige experts zich af: wat is het nut om juiste déze wijk over te laten stappen?
De gemeente wil eind dit jaar bepalen of in het westelijke deel van de wijk Erflanden - zo’n 430 woningen - voldoende draagvlak is voor de overstap van aardgas op waterstof voor de verwarming van huizen.
Het project, waarmee Hoogeveen landelijk voorop loopt, wordt door diverse gemeenten, bedrijven en deskundigen met veel belangstelling gevolgd. Een van hen is duurzaamheidsspecialist Thijs ten Brinck uit Utrecht.
Hij is initiatiefnemer van de populaire website wattisduurzaam.nl en volgt de ontwikkelingen rond klimaatbeleid en de energietransitie op de voet. Zijn site trekt maandelijks tienduizenden bezoekers.
,,De grote uitdaging in ons land is dat we van het fossiele aardgas af moeten’’, trapt Ten Brinck af. ,,Waterstof kan daarbij een goed alternatief zijn, maar zeker niet het enige. We moeten scherp kijken welke toepassing waar het best tot z’n recht komt.’’
In goed geïsoleerde woningen zoals in de Hoogeveense wijk Erflanden ligt de toepassing van waterstof volgens Ten Brinck niet voor de hand. ,,Sterker: ik vind het raar en onlogisch dat juist deze wijk voor waterstof in beeld is. De duurzame energie die je daar nodig hebt voor de verwarming van woningen kan simpeler en effectiever geleverd worden met bijvoorbeeld een (hybride) warmtepomp.’’
De komende jaren zet het nieuwe kabinet daar bij het aardgasvrij maken van woningen ook op in. Met hybride warmtepompen worden woningen deels via elektriciteit en deels met gas verwarmd.
Reden voor de beleidswijziging is dat eerdere doelstellingen, om 30.000 tot 50.000 bestaande woningen per jaar van het gas af halen, niet zijn gehaald. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) zijn dit er nog geen 10.000 per jaar.
Oude woonwijken
Ten Brinck ziet veel betere mogelijkheden voor waterstof in oude woonwijken, waar doorgaans huizen staan die veel slechter geïsoleerd zijn. ,,Ook daar moet isoleren de eerste stap zijn. Maar zelfs na een flinke isolatieslag blijft het grote piekvermogen van een verbrandingsketel soms nodig’’, zegt hij.
Volgens hem blijft het woongenot in oude panden met een cv-ketel op waterstof waarschijnlijk gelijk aan die met een cv-installatie op aardgas. ,,Branden doet waterstof wel. Als je in dergelijke panden ook in de toekomst een vlam nodig hebt om het op koude winterdagen behaaglijk te krijgen, is waterstof een goed en nuttig alternatief.’’
Ten Brinck is slecht te spreken over de communicatie van de gemeente Hoogeveen en de 22 betrokken partijen bij het waterstofproject in Erflanden.
‘Broddelwerk’
,,Ik heb me geërgerd aan het eenzijdige jubelverhaal van waterstof in het publieke onderzoeksrapport uit 2020. Dat was broddelwerk. Veel aannames en dubieuze kostenberekeningen waarmee andere duurzame toepassingen gediskwalificeerd worden. Ze zijn vooral één oplossing aan het verkopen, in plaats van een eerlijke vergelijking te maken. Niet chic.’’
Toch wil Ten Brinck het Hoogeveense waterstofverhaal ,,niet kapot praten’’. Volgens hem zijn pilots nodig om nieuwe technieken in te voeren en daar van te leren. ,,En in Hoogeveen is op dit vlak al heel wat op poten gezet’’, constateert hij.
,,Mijn kritiek is vooral dat het waterstofproject andere technieken onnodig zwartmaakt. Er is al genoeg verwarring en onduidelijkheid rond de energietransitie. Dat moet je niet verergeren.’’
‘Kansrijk’
Volgens de gemeente Hoogeveen is waterstof in Erflanden kansrijk, maar niet de enige mogelijkheid in de energietransitie. ,,Het gaat om het feitelijk informeren van de bewoners’’, stelt een woordvoerder. ,,Daarbij wordt ook een vergelijking gemaakt voor ombouw naar waterstof, naar waterstof met een hybride warmtepomp en .’’ Daarbij wordt de volledige energievraag elektrisch ingevuld.
Waterstof moet, in tegenstelling tot aardgas, gemaakt worden. Die elektrolyse kost energie. Ten Brinck rekent voor dat een ketel op waterstof, ten opzichte van aardgas, over de hele keten minimaal 30 procent energie méér gebruikt. Ook is er nog geen volwassen waterstofmarkt en ontbreken wettelijk vastgelegde veiligheidsnormen.
Kan het duurzame waterstofverhaal in woningen daarmee de ijskast in? ,,Nee’’, stelt Ten Brinck. ,,Het is wel een interessante toepassing die redelijk eenvoudig en op een veilige manier te realiseren is. Maar pas het wel toe in wijken waar het ook milieuwinst geeft.’’
‘Niet volledig energieneutraal’
Hoogeveen zet vol in op de wijk Erflanden, mede vanwege de vrij nieuwe aardgasleidingen, de prima mogelijkheden voor de opslag van waterstof en een flinke zak subsidie (4,4 miljoen euro). De woningen in het westelijke deel van de wijk, veelal gebouwd in de periode 2000 tot 2005, kunnen volgens de gemeente niet volledig energieneutraal worden.
,,Bouwtechnisch is die stap ingewikkeld’’, laat een woordvoerder weten. ,,Dubbel isoleren kan leiden tot condensatieproblemen en het toepassen van bijvoorbeeld vloerverwarming heeft een grote (financiële) impact voor bewoners.’’ Volgens de gemeente vergt de overstap op waterstof weinig aanpassingen in de woning. Ook zijn de kosten ten opzichte van andere oplossingen ,,relatief beperkt’’.
De garantie dat bewoners gedurende vijftien jaar niet meer betalen dan voor aardgas, is volgens duurzaamheidsspecialist Ten Brinck ,,een hele nette’’. ,,Je hebt daarna als bewoner alsnog de kans om op een andere toepassing over te stappen.’’
Industrie
Het zegt echter niets over het nut en de effectiviteit van deze energiedrager in goed geïsoleerde woningen, poneert de duurzaamheidsspecialist. ,,Dat moet ook duidelijk zijn.’’ Ten Brinck stelt dat de toepassing van waterstof vooral klimaatwinst gaat opleveren in de industrie, met veel grootgebruikers van fossiele brandstoffen.
