Applaus bij de eerste weidegang van uitgelaten koeien. Hoe lang nog? Foto: Jaspar Moulijn
De stikstofbom, die minister Christianne van der Wal op het platteland heeft gedropt, leidt ertoe dat kabinet en boeren lijnrecht tegenover elkaar staan. De stellingen zijn betrokken, maar wat is precies de inzet?
Over de stikstofplannen van het kabinet is meer niet dan wel duidelijk. Minister Van der Wal van Natuur en Stikstof heeft de grote lijnen gepresenteerd en nu is het aan de provincies om de gestelde doelen (een uitstootreductie die varieert van 12 tot 70 procent) te halen.
Wat is een kwetsbaar natuurgebied en wie bepaalt dat?
De minister wil dat er per ‘kwetsbaar’ natuurgebied wordt ingezoomd en dat de provincies vervolgens maatwerk leveren. Maar wat is een kwetsbaar natuurgebied en wie bepaalt dat? En zijn het per se de boeren, die de natuur (in Nederland ook cultuurgrond, want meestal aangelegd) verstikken? Ze plaatsen in elk geval grote vraagtekens bij de manier van meten. Boeren vinden het niet kloppen dat de industrie, het verkeer en bijvoorbeeld Schiphol geen strobreed in de weg wordt gelegd.
De opties die de minister voor ogen heeft, zijn wel concreet: verduurzamen, verplaatsen of stoppen. Bij elkaar is daar een slordige 31 miljard euro voor uitgetrokken. Boeren kijken vooral naar het onheilspellend ingekleurde kaartje dat is gepresenteerd en richten zich met hun woede vooral op de optie van gedwongen bedrijfsbeëindiging. Zij spreken van het ‘wegvegen van de gehele sector’.
Feit is ook dat dat de stikstofoperatie niet geruisloos aan met name Drenthe voorbij zal gaan. De provincie telt liefst twaalf zogeheten Natura 2000-gebieden. Die heeft voormalig staatssecretaris Henk Bleker (CDA) destijds aangewezen. De gebieden kregen een beschermde status in ruil voor subsidie om ze diverser, beter en vooral ‘robuuster’ te maken. De keerzijde is, zeggen ‘Brussel’ en rechters die de spelregels toetsen, dat Nederland die bescherming serieus moet nemen.
En daar wringt de schoen.
Komt Jumelet met plan van aanpak of pleegt hij bestuurlijke ongehoorzaamheid?
De Natura 2000-gebieden zijn in de plannen omcirkeld, maar hoe groot zijn die bufferzones? Om hoeveel boeren gaat het in die bewuste gebieden en wat zijn voor hen de gevolgen? Veel vragen, weinig antwoorden. Henk Jumelet, verantwoordelijk gedeputeerde in Drenthe, bespreekt het stikstofplan dinsdag in de Drentse ‘ ministerraad’.
Komt Jumelet met een plan van aanpak, waarin hij de doelen van de minister verwezenlijkt, of pleegt hij bestuurlijke ongehoorzaamheid? Het CDA, zijn partij, roept op de plannen niet uit te voeren. In elk geval niet met de botte bijl. En in Gedeputeerde Staten zit Jumelet naast Henk Brink, die afgelopen weekend tijdens het congres van zijn VVD de motie om het beleid van de eigen minister niet uit te voeren, vol overgave steunde.
Ook Dirk Bruins, veehouder in Dwingeloo en voorzitter van boerenorganisatie LTO Noord, heeft nog geen idee waar hij en zijn collega’s aan toe zijn. Een ding weet hij wel: ,,Met twaalf Natura 2000-gebieden verspreid over de hele provincie waar een cirkel omheen is getekend, ben je als Drentse boer al heel snel aan de beurt.’’
LTO Noord-voorzitter: wat is kringlooplandbouw?
Hoewel er geld beschikbaar is om veehouders te helpen over te stappen op zogeheten kringlooplandbouw (verduurzamen is ook een optie) is het volgens Bruins niet onlogisch dat boeren vooral aanslaan op de optie van gedwongen stoppen. ,,Wat is kringlooplandbouw? Het is een containerbegrip dat in deze plannen niet wordt toegelicht. Wat wordt ermee bedoeld, hoe ziet de minister het voor zich? Wij weten het niet. Dan zeg ik: ik zie het perspectief niet.’’
Boeren willen verduurzamen middels innovatie, maar daar ziet de minister volgens Bruins niet veel in. ,,Als je 70 procent wilt reduceren, dan heeft dat niets met verduurzamen te maken. Het komt erop neer dat een groot aantal boerenbedrijven gewoon weg moet. Dat geldt niet alleen voor de gangbare veehouderij, maar ook voor de biologische boeren. Een koe die biologisch voer krijgt, schijt net zo veel als een koe die geen biologisch geteeld voer krijgt.’’
‘De boer als natuurbeheerder? Ik zie het verdienmodel niet’
Dan is er de optie van de boer in de rol van natuurbeheerder. ,,Maar dat doen we al’’, zegt Bruins. ,,Veel boeren zijn al druk bezig met bloemrijke akkerranden, met de weidevogels, met plas-dras. Ik zie het verdienmodel niet. We kunnen subsidie krijgen, maar worden niet gewoon betaald voor dit werk. Een bedrijf dat wegen en bermen onderhoudt, krijgt toch ook geen subsidie. Nee, dat bedrijf wordt gewoon betaald.’’
Voor volgend jaar juli moeten de provincies de plannen klaar hebben. ,,Onmogelijk’’, zegt Bruins. ,,Er wordt al jaren over gesteggeld en nu moeten de provincies en de boeren binnen een jaar met de oplossing komen. Dat kan niet.’’ Dus dat belooft een hete zomer te worden? ,,Ja, en een hete herfst, hete winter en heet voorjaar.’’
