150 jaar Nieuw-Weerdinge: het dorp van de krokettenkoning en bestekfabriek Gero

De bekendste fabriek die ooit in Nieuw-Weerdinge stond, is bestekfabriek Gero. Het bedrijf was gevestigd aan het Eerste Kruisdiep en opende daar in 1947 de poorten. Het was een nevenvestiging van de Gero in Zeist, dat in 1912 was opgericht. De hoofddirectie koos Nieuw-Weerdinge uit om er roestvrijstalen lepels en vorken te laten polijsten en slijpen. Daar bleef het niet bij.

In 1966 werd in Nieuw-Weerdinge een nieuwe messenfabriek geopend en daarna volgde de volledige productie van roestvrijstalen bestek. Eind jaren zestig kwam Gero in zwaar weer. Concurrentie uit lagelonenlanden speelde het bedrijf parten.

Midden jaren zeventig ging de fabriek in Zeist dicht, waardoor driehonderd mensen op straat kwamen te staan. De productie van bestek en serviesgoed werd voortgezet in de nevenvestigingen in Nieuw-Weerdinge en Reppel (België). In deze twee fabrieken hoefde veel minder geïnvesteerd te worden dan in de hoofdvestiging in Zeist. In Nieuw-Weerdinge werkten bij de Gero toen nog zo’n tweehonderd mensen.

Het bleek uiteindelijk uitstel van executie. In 1978 verloren in Nieuw-Weerdinge 46 van de 150 Gero-medewerkers hun baan omdat de voorraden te groot waren geworden. In 1988, twee jaar nadat de Gero was overgenomen door Kempen en Begeer, ging de fabriek in Nieuw-Weerdinge op slot.

Aan de Tramwijk in Nieuw-Weerdinge staat een pand met een Scandinavische uitstraling. Het is het onderkomen van Jan Luppes Interieurs, een bedrijf dat designmeubels van toonaangevende ontwerpers verkoopt en klanten heeft uit het hele land.

Het pand staat op dezelfde plek waar Jan Luppes, de opa en naamgenoot van de huidige eigenaar, in 1917 begon met het maken van houten gereedschappen en kruiwagens voor veenarbeiders. Ook timmerde hij ledikanten, nachtkastjes, lijkkisten en houten opbouwbakken voor vrachtwagens.

Na de Tweede Wereldoorlog nam Johannes Luppes, de zoon van oprichter Jan, de zaak over. Hij gooide het over een andere boeg. De eigen meubelmakerij werd gesloten en het bedrijf ging zich richten op de inrichting van de totale woning. De winkel aan de Tramwijk in Nieuw-Weerdinge was al snel te klein en daarom werd – meest met eigen handen - een paar keer fors verbouwd.

In 1987 kwam Jan, de zoon van Johannes, als derde generatie aan het roer. Ook hij koos, samen met zijn vrouw Ellen, voor een eigen koers. De eikenhouten en de klassieke meubelen gingen eruit en maakten plaats voor moderne meubels van nationale en internationale designmerken.

Vlakbij de voetbalvelden en het openluchtzwembad van Nieuw-Weerdinge staat de Mondenhal. Een sporthal die daar verrees dankzij inzet van een groot aantal dorpsbewoners. In het midden van de jaren tachtig kwam Plaatselijk Belang tot de conclusie dat Nieuw-Weerdinge een sporthal nodig had. Overdekt sporten gebeurde tot die tijd in De Kaore, een klein en verouderd gymzaaltje op de plek waar nu dorpshuis De Badde staat. Met de gemeente Emmen viel te praten over de bouw van een sporthal, op voorwaarde dat het dorp zelf een ton op tafel zou leggen.

Het duurde maar even of op allerlei plekken werden acties ondernomen. Een van de meest opvallende initiatieven was een sponsortocht van vijf mannen van de fietstoerclub Toerlust die van het Italiaanse Verona naar Nieuw-Weerdinge fietsten. Binnen drie maanden lag er een ton op tafel en op 29 september 1987 stemde de gemeenteraad van Emmen in met de bouw van een sporthal op de plek van een trainingsveld van de voetbalclubs NWVV en Titan.

Meerdere dorpsbewoners hielpen mee met de bouw en in november 1989 opende PvdA-wethouder Piet Reuver de sporthal, die de naam Mondenhal had gekregen. Die naam was bedacht door Ina Hoving-Pik (1935 - 2017), voormalig CDA-raadslid en inwoonster van Nieuw-Weerdinge.

Naast bestekfabriek Gero aan het Eerste Kruisdiep Westzijde was textielfabriek Spanjaard gevestigd. De hoofdvestiging van dit bedrijf stond in het Twentse Borne. In oktober 1947 werd de eerste steen gelegd van de fabriek in Nieuw-Weerdinge.

In de beginjaren ging het om een katoenweverij. Het katoengaren werd op platte klossen aangevoerd en in machines tot katoen verweven. Vijftig mannen, van wie velen eerder in het veen of in de landbouw werkten, stonden achter de weefgetouwen. In 1954 - het bedrijf was toen al meerdere keren uitgebreid en telde 142 personeelsleden - kreeg de fabriek in Nieuw-Weerdinge er een confectieafdeling bij. Die afdeling begon met zes jonge vrouwen, maar werd al snel flink groter. In 1961 nam de Koninklijke Textielfabrieken Nijverdal - Ten Cate uit Almelo Spanjaard over.

Zes jaar later sloot de weverij in Nieuw-Weerdinge. De directie meldde dat dit nodig was vanwege ‘de toestand in de textielwereld’ en het tekort aan arbeidskrachten in de gemeente Emmen. Hierdoor verloren zo’n vijftig mannelijke werknemers hun baan, een derde deel van het personeel.

De confectieafdeling, waar onder meer lakens, slopen, katoenen luiers en babyhanddoekjes werden gemaakt, bleef open. In de jaren tachtig viel het doek; de concurrentie uit de lage lonenlanden was te groot geworden.

Het dorp Nieuw-Weerdinge - ook wel Weerdingermond genoemd - ontstond in 1872 ten tijde van de vervening. Om het veen af te kunnen graven en af te voeren, waren er kanalen nodig. Nieuw-Weerdinge kreeg een lang kanaal (Weerdingerkanaal) met verschillende dwarskanalen (Kruisdiepen).

Omdat de kanalen na het einde van de turfwinning hun nut hadden verloren en het vervoer van landbouwproducten inmiddels per vrachtverkeer ging, werd besloten kanalen (deels) te dempen en bruggen te verwijderen. In het begin van de jaren zestig werd begonnen met het dempen van het Weerdingerkanaal vanaf de kant van Emmen. Hiermee is tot het begin van de jaren zeventig doorgegaan.

Aan de kant van Ter Apel is het Weerdingerkanaal niet gedempt. Op het gedempte deel kwam een fietspad met daarnaast een sloot die niet helemaal doorloopt tot het centrum en vrijwel altijd droog staat. Plaatselijk Belang Nieuw-Weerdinge heeft in de loop der jaren meerdere keren gepleit om deze sloot breder te maken, door te trekken naar het centrum en ervoor te zorgen dat er water in komt. Daarmee keert de oude aanblik van het dorp weer enigszins terug.