Liegt Joost Eerdmans (JA21) tegen Johan Derksen over veilige gaswinning in Groningen?

De JA21-politicus roept al een paar jaar dat hij de gaskraan weer wil opendraaien. Zijn partij rekent komende verkiezingen op dikke winst. Nu hij zijn wens herhaalt, krijgt hij veel kritiek binnen en buiten Groningen.

Een van de criticicasters is Johan Derksen. Woensdagavond sprak de opiniemaker uit Grolloo het Kamerlid in stevige bewoordingen toe in het tv-programma Vandaag Inside. Eerdmans was daar te gast. „Er zit iets heel doms in jouw partijprogramma. Hoe haal jij het in je hoofd om dat gas weer open te gooien in Groningen?”, sprak Derksen fel. „Dat gaat de Groningers door merg en been. Mensen die zo veel ellende hebben, die in de steek gelaten zijn.”

Eerdmans reageert met de opmerking dat de ratio volgens hem is ondergesneeuwd. Hij vindt het zinnig om verder te pompen nadat de Groningers uit de misère zijn geholpen. „Wij zeggen heel eenvoudig: compenseer de Groningers en herstel die huizen. Als je weer een beperkte hoeveelheid gas oppompt, gaat een deel van de verdiensten naar de Groningers. Eerst herstel, versterking en compenseren, dan pas pompen.”

Je gaat geen stemmen in Groningen trekken op deze manier, waarschuwt presentator Wilfred Genee. Dat valt mee, denkt Eerdmans. „Er zijn veel Groningers die het hiermee eens zijn. Die zeggen: waarom kan het niet als die versterkingsoperatie is geslaagd?” Hij gaat verder: „In Japan leven de mensen op een breuklijn. Daar zijn de huizen ook gewoon tegen veel meer bevingen bestand.”

Een veelvoud aan zaken klopt niet aan de beweringen van Eerdmans of is te simpel weergegeven. Te beginnen met het idee om Groningers ‘heel eenvoudig’ te compenseren en de woningen te herstellen.

De praktijk wijst anders uit. Veel Groningers wachten al jaren, soms al meer dan tien jaar, op herstel van hun huis en op eerlijke compensatie. De versterking loopt bovendien niet op rolletjes, duizenden huizen moeten nog. Een deel is niet eerder dan 2031 of 2032 klaar.

Veel gedupeerde Groningers hebben last van stress en andere psychische klachten door de bevingen en de jarenlange strijd voor erkenning. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) bleek in 2022 dat jaarlijks mogelijk zestien mensen voortijdig sterven door aardbevingsstress.

Coert Fossen van de Groninger Bodem Beweging (GBB) ergert zich aan de uitspraken van Eerdmans. „Moeten we weer op die onzin reageren? Het is vermoeiend om je steeds te moeten verdedigen tegen zo’n simplistische kijk op de feiten. Dit is zo’n non-discussie. Praatjes voor politiek gewin.”

Fossen somt vier redenen op waarom de gaswinning is beëindigd: huizen versterken werd steeds duurder door het jarenlange pompen, het winnen zelf kost steeds meer geld en moeite naarmate het veld leeg raakt, een grote Kamermeerderheid is tegen gaswinning én de NAM wilde niet langer verantwoordelijk zijn voor de veiligheid. „Je hebt dus een financieel, een technisch, een politiek én een aansprakelijkheidsprobleem. Eerdmans negeert alle complexiteit en redeneert te simpel”, zegt Fossen.

In een interview met NRC haalt Eerdmans aan dat Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) in 2018 stelde dat gaswinning veilig kan. Gaswinning hervatten kan echter absoluut niet veilig, zegt SodM tegen DVHN. Doorgaan met gaswinning vergroot de kans op zwaardere bevingen en veroorzaakt per definitie meer aardbevingen.

SodM waarschuwt dat de versterkingsoperatie dan helemaal op de schop moet: duizenden extra huizen moeten worden versterkt en reeds versterkte huizen moeten zwaarder worden aangepakt. Een duur grapje dat miljarden euro’s zou kosten. „Het heropenen van de gaskraan zou desastreus zijn voor zowel de veiligheid van de huizen als de gezondheid van de mensen in Groningen”, verzucht SodM-woordvoerder Cynthia Heijne.

Wat klopt er dan van Eerdmans’ claim dat Groningers akkoord zouden zijn met hernieuwde gaswinning? Er zullen vast Groningers rondlopen die het zien zitten, denkt Coert Fossen. „Maar of dat er veel zijn, vraag ik me af. Zeker in de kern van het aardbevingsgebied.”

De gaswinning hervatten betekent het breken van een ultieme belofte aan Groningen. Dat zou het wantrouwen naar Den Haag nog groter maken dan het al is.

Ten derde gaat de vergelijking met Japan totaal mank. Aardbevingen op een breuklijn zijn van een andere orde dan zogeheten ‘geïnduceerde’ aardbevingen, dus aardbevingen veroorzaakt door mijnbouw, zoals die in Groningen. Daarnaast zijn de aardbevingen in Japan vele malen dieper onder de grond dan in Groningen. In Japan soms tientallen kilometers diep, in Groningen komen ‘slechts’ op drie kilometer diepte aardbevingen voor.

Verder hebben ze in Japan eeuwen ervaring met aardbevingsbestendig bouwen. In Groningen speelt het probleem pas een paar jaar. Komt nog bij dat onze grond anders is. In plaats van harde rotsen zoals in Japan is hier sprake van klei. Die bodem versterkt de trillingen. „Wij leven op een soort slappe pannenkoek van klei en veen. Zelfs als je heel Groningen afbreekt en alle culturele erfgoed opoffert om het weer anders op te bouwen, heeft dat dus weinig zin”, zegt Fossen geïrriteerd.

Conclusie: Eerdmans geeft de feiten te simpel weer en laat belangrijke informatie achterwege. Gaswinning in Groningen kan niet veilig, is niet eenvoudig te hervatten na herstel en versterking, wordt niet breed gesteund onder Groningers en valt niet te vergelijken met Japan.