Frans Timmermans: ‘Ik snap wel dat mensen in het Noorden zeggen: dank je de koekoek, eerst zien, dan geloven’

Frans Timmermans is een ‘man van de mijnen’. Hij groeide op in de Limburgse mijnstreek, bij Heerlen. En ook al zijn de mijnen al vijftig jaar gesloten, het boek is voor omwonenden nog altijd niet dicht, vertelt de leider van GroenLinks-PvdA op zijn werkkamer in Den Haag. ,,We ondervinden nog steeds de gevolgen.”

Het is ,,mijn grote streven”, zegt Timmermans, terwijl hij met een armgebaar de sprong maakt van Zuid-Nederland naar het Noorden ,,dat de Groningers niet vijftig jaar moeten wachten tot de gevolgen van de gaswinning zijn bezworen.”

Voor GroenLinks-PvdA is de afwikkeling van de schade in Groningen ,,een erekwestie” en “géén geldkwestie”. ,,Je kan nu niet op de centen gaan letten, de Groningers weten voor hoeveel miljard euro er uit de grond is gehaald waar ze niets van terug hebben gezien.”

Frans Timmermans wil dat de adviezen van de Commissie Van Geel over het verkleinen van verschillen bij schadeafhandeling en versterking worden overgenomen, óók als dat miljarden kost. “Het mag geen financiële kwestie zijn.”

,,Friesland en Drenthe mogen nóóit het tweede Groningen worden. We moeten echt voorkomen dat nu alle kleine velden in de andere provincies aangeboord worden. Al die ellende die de Groningers hebben meegemaakt gunnen we niemand, ook de mensen in Friesland en Drenthe niet.”

,,De NAM schermt altijd met de financiële consequenties van zo’n stap. Ik denk dat we als overheid sterk genoeg staan om met de NAM te onderhandelen en te zeggen: dit gaan we niet doen. Ik vind oprecht dat we toch iets te vaak rekening houden met de belangen van de NAM. En die moeten hier secundair zijn ten opzichte van de belangen van de bewoners.”

,,Daar moeten we over onderhandelen. Voor mij is de bottom line dat we de bewoners niet met de risico’s van de winning mogen opzadelen.”

,,Ik heb veel contact met Ineke van Gent. Ik begrijp niet waarom iemand durft te zeggen: de kabel kan niet anders. Het kan áltijd anders. Wij gaan voor een alternatieve route. Ik wil gewoon een route die niet dezelfde bezwaren voor bewoners en natuur oplevert als we nu hebben.”

,,Met Duitsland hebben we nog andere zaken te regelen. Over de positie van de Eemshaven, over de precieze begrenzing van de landsgrenzen. Dus als je dan iets wil van een ander, maak de koek groter waar je over wil praten. Kijk wat je kan bereiken, geef dit nou niet zo snel op.”

,,Bij iedere energietransitie heb je momenten van vertraging en teleurstelling. Maar we hebben nou eenmaal een van de meest windrijke en ondiepe zeeën voor de deur liggen. Je bent een dief van je eigen portemonnee als je niet heel veel investeert in wind op zee.”

,,Kijk eens wat er aan creativiteit nu wordt losgemaakt bij de Gasunie op het gebied van waterstof. Opgewekte stroom die je overhebt, kun je omzetten naar waterstof. Je kunt, relatief goedkoop, het gasnet aanpassen. Laten we proberen vooruit te denken, in plaats van te zeggen dat het allemaal niet kan.”

,,Ik begrijp die angst heel goed. Het probleem bij energie is de transitie. Hoe sneller we die doormaken, hoe sneller energie goedkoper wordt. Maak je de periode van transitie langer, wat we nu zien, dan blijven de prijzen alleen maar hoger – en worden ze hoger. We moeten in de komende jaren de beurs trekken om in de transitie te investeren. We moeten vóóruit denken.”

Frans Timmermans zegt het vaker tijdens het gesprek: we moeten vóóruit denken. Hij verwijt het de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB dat ze voor het ,,snelle scoren’’ zijn gegaan, in plaats van oplossingen voor de lange termijn.

Zo besloot de coalitie besloot in een nachtelijke onderhandeling om met geld dat voor de Lelylijn bedoeld was de Nedersaksenlijn aan te leggen.

,,Het is toch heel lelijk dat het ten koste van de Lelylijn is gegaan.”

,,Zou het niet een argument zijn geweest dat de kiezers van die partijen langs de Nedersaksenlijn wonen?”

,,Het is een totaal oneigenlijk argument, maar volgens mij was dat hét argument. Wat was dán het argument?”

,,Dat is precies mijn punt. Dat vind ik snel scoren ten koste van de mensen in het Noorden. Niet de belofte is bepalend maar wat het goedkoopste is.”

Dit is nou zo’n voorbeeld waarom het vertrouwen in de politiek zo laag is, zegt Frans Timmermans. ,,Er zijn al zó vaak beloftes gebroken. Op een gegeven moment geloven de mensen helemaal niets meer. Dat punt hebben we in het Noorden bereikt. Ik snap wel dat mensen in het Noorden zeggen: dankje de koekoek, eerst zien, dan geloven.”

Zijn partij schreef een ‘Pact voor het Noorden’, dat Timmermans vorige maand in Leeuwarden presenteerde.

,,Ten eerste om te laten zien: wij verbinden ons aan de thema’s die we voor het Noorden en met het Noorden willen aanpakken. De tweede reden is dat een aantal dingen met elkaar verbonden zijn die je heel nadrukkelijk ziet in het Noorden. De problemen met de streekziekenhuizen, de busverbindingen, de bereikbaarheid van bepaalde voorzieningen.”

Het Pact voor het Noorden belooft tienduizenden extra woningen, de Lelylijn, hulp voor startende huisartsen en behoud van ziekenhuizen.

,,Ik ben blij met die vraag, want dit argument wordt iedere keer gebruikt, terwijl het zelden de reden is. Het gaat ook om medewerkers die wel meer willen werken, maar geen kinderopvang kunnen vinden. Of nieuwe medewerkers die geen huis in de buurt hebben.

,,Willen we ziekenhuizen openhouden, dan moeten we verder kijken. Maak de kinderopvang gratis, bouw meer huizen, motiveer woningcorporaties om huizen beschikbaar te stellen aan nieuwe zorgmedewerkers.”

,,Ik wil alle gebieden in Nederland terugveroveren en met name het Noorden. Ik merk ook dat in het Noorden, soms meer dan andere delen, de teleurstelling en boosheid over het feit dat de basis niet meer op orde is, ook de Partij van de Arbeid wordt aangerekend. Dus hoe krijgen we het vertrouwen weer terug? Met een bus die je ‘s avonds laat thuisbrengt, met een huisarts die er voor je is, met een leraar voor de klas. Wij willen laten zie dat we stap voor stap die basis weer op orde krijgen.”

,,Ik word er voortdurend over bevraagd, dus ik geef er altijd uitvoerig antwoord op. Kijk, als ik naar Ter Apel kijk, dan springen de tranen me in de ogen. Hoe dat gemeentebestuur in de steek is gelaten door landelijke politiek. Dus we moeten de spreidingswet gewoon invoeren zoals de burgemeester van Ter Apel ook gevraagd heeft.’’

,,Er wordt ongelooflijk veel met mensen gesleept op dit moment omdat we de capaciteit van COA hebben teruggebracht. Dat levert veel overlast en ellende op. De meest overlastgevende mensen zijn jonge mannen die afgewezen zijn, die geen recht hebben op asiel. Die moeten het land uit.’’

,,Door afspraken te maken met de landen waar ze vandaan komen. Het zijn niet zo heel veel landen. Als het de Spanjaarden lukt, waarom lukt het ons dan niet om afspraken met die landen te maken?’’

,,Echte instroom stoppen doe je aan de Europese buitengrens. Dus voer nu dat Europese migratiepact uit. Dat wil iedereen. Het lijkt wel alsof we hier in de Kamer er allemaal anders over denken maar we zitten helemaal niet zo ver uit elkaar.’’