Het 126ste boek van de productiefste schrijver van Nederland is voor de lezer erg veel van het goede | recensie ★★★☆☆

‘Wie een bestseller najaagt organiseert de eigen teleurstelling’, aldus de in Peize woonachtige auteur en opiniemaker onlangs in deze krant. Stout pleit ervoor dat in elk boek een slotwoord wordt opgenomen met als titel Wat ik door het schrijven van dit boek heb opgestoken.

Helena Stout bevat zo’n slotwoord. Samengevat komt het erop neer dat Stout (Erica, 1950) al schrijvende zijn beperkingen heeft ontdekt. Een daarvan is dat hij een andere taal spreekt dan velen in zijn omgeving. Ook heeft hij ontdekt dat hij andere informatie hoort dan de ander lijkt te bedoelen.

Welkom bij de club met mensen die dankzij het kinderspel Doorfluisteren weten dat wat bij de een binnenkomt en wordt doorgegeven uiteindelijk op een vervormde manier naar buitenkomt. Welkom bij de club met mensen die weten dat wat een schrijver bedoelt zelden of nooit door de lezer exact wordt begrepen.

Het laatste biedt gelegenheid Helena Stout samen te vatten als een opsomming van lichamelijk verval en geestelijke groei. Hoofdpersoon is een intelligente vrouw die in 1860 op 15-jarige leeftijd aan Onze Lieve Heer begint te schrijven en naarmate de jaren vorderen overstapt op Lief dagboek en verslag doet van een zwervend bestaan.

Dat lijkt behoorlijk overzichtelijk, maar is het niet. Want na bladzijde 672 volgt een deel over een vrijgezelle neef die na een avontuur in de Verenigde Staten berooid terugkeert in Drenthe. Daar haalt hij herinneringen op aan Helena, maar ook aan Rosy, een vrouw van kleur. Over haar wordt in een volgend boek, een kroniek van de verdwalen, meer verteld.

Stout heeft alle personages opgezadeld met zijn thema’s. Om er een paar te noemen: bestaat volksaard en streekeigen, is seks zonder voortplantingsdoel zondig, gaat denken boven voelen, zijn natuurkundige wetten bepalend of valt iets van het leven te maken. En overal duiken boeken op. Helena wordt zelfs voorgelezen uit een onlangs verschenen novelle van Erik Harteveld.

De kroniek is geschreven voor wie het prettig vindt als de hersens kraken. Serieus kritiekpunt vanuit het perspectief van de lezer: de dosering pakt niet altijd even gelukkig uit. Een redacteur had in deze tuin vol bloemen en onkruid al wiedend wonderen kunnen verrichten.

Helena Stout bevat zoveel wildgroei dat een spotversje van Hendrik de Vries op Herman Gorter komt bovendrijven: ‘Gorter, Gorter!/ ‘k Heb uw Meizang willen lezen / Maar begon al gauw te vrezen/ Dat het, voor mijn dood, niet uit zou wezen/ Korter! Korter! Korter!’ Anders gezegd: snoeien doet ook groeien.