Confrontatie met het compromisloze. Een verrassend weerzien met het klassiek modernisme in Groningen | Kunst kijken met Eric Bos

Kan abstracte kunst ontroeren? Als we uitgaan van bijvoorbeeld de schilderijen van CoBrA, komen we er van alles in tegen, maar geen gevoeligheid of poëzie. Het directe, de totale vrijheid, anarchie, dat wel. De confrontatie met het compromisloze.

Aan die radicale ommezwaai in de moderne kunstgeschiedenis doen veel schilderijen op de nieuwe expositie bij kunsthandel Peter ter Braak in Groningen denken. Aan de tijd, de jaren 60, waarin het klassiek modernisme ontstond. Lyrisch expressionisme en abstractie.

Een verrassend weerzien met een stijl die er bij nadere beschouwing nog even fris en verbazingwekkend uitziet. Van veel CoBrA-kunst, felkleurige en woest geschilderde composities, waarin het alleen om verf, kleur en emotie gaat, kan dat niet altijd gezegd kan worden.

Op de expositie is werk te zien van Fred Sieger, Roelof Frankot en van Willy Boers, Hans Jansen, Jan Stekelenburg, Dora Tuynman en Dick Zwiers. Maar we lopen meteen op een abstract doek af dat onze aandacht vraagt: Abstracte compositie, een wolkig, tekenachtig olieverfschilderij, van de hand van de in Meppel geboren Roelof Frankot (1911-1984) die vanuit het realisme in zijn begintijd in de jaren 60 steeds abstracter begon te werken en daarin het beste van zijn kunnen liet zien.

Een afbeelding van het schilderij doet een platte compositie vermoeden. In het echt blijken op een gelaagde ondergrond met paletmes en direct uit de tube stevige lagen pasteuze verf te zijn aangebracht die de heftige bewegingen van de schilderhand volgen.

Het klassieke beeld van de moderne kunstenaar die, zoals Karel Appel, als een wildeman zijn verf op het doek smeet, lijkt hier bewaarheid te worden. Maar als we nauwkeurig kijken en de opbouw van alle lagen volgen, blijkt het allemaal zeer doordacht te zijn gebeurd.

De heftige verfbewegingen, de pasteuze ‘valleien’ en ‘bergkammen’, zijn maar een deel van het proces geweest. Hier is ooit veel tijd aan besteed en uiteindelijk heeft dat bijgedragen aan de kwaliteit. Als je kijkt, zie je uiteraard geen herkenbaar, figuratief beeld, wel volop beweging, maar evenzeer is het een uiting van een krachtige, artistieke persoonlijkheid in al zijn dadendrang en gevoeligheid.

Gevoeligheid? Jazeker, dat is wat dit schilderij ook uitstraalt, een ondanks of juist dankzij de abstracte stijl ingetogen vorm van poëzie in een taal die we niet direct verstaan, maar die wel tastbaar wordt. Bij langer beschouwen krijg je zelfs het sterke gevoel dat onder deze abstracte compositie een figuratieve voorstelling verscholen ligt. Een ingekapselde ontroering.

Het is een vorm van abstractie die niet, zoals bij CoBrA, de behoefte heeft je te imponeren of ergens mee te confronteren, maar die je integendeel bijna uitnodigt om naar binnen te stappen, naar de intenties en de gevoelens van de maker.

www.facebook.com/ericrhbos