Tryntsje presenteert Friese oranjekoeken als fotoproject in Assen | Kunst kijken met Eric Bos

Het is grappige, soms ernstige, maar vooral bijzondere fotografie van twee vrouwelijke fotografen uit Friesland, Heleen Haijtema en Tryntsje Nauta, die in Campis in Assen is te zien. Fotografia Buffa (grappige fotografie) wordt hun manier van werken genoemd, een richting in de fotografie waarvan directeur Frans Haks in 1986 in het Groninger Museum een eerste grote tentoonstelling maakte.

Die foto’s deden de opvatting dat fotografie alleen maar een momentopname van de werkelijkheid diende te zijn, voorgoed in de prullenmand belanden. Spelen met de werkelijkheid kun je het noemen, bedacht, geënsceneerd. Wat aanvankelijk als een misleidende vorm van fotografie werd beschouwd, ontwikkelde zich tot een niet meer weg te denken stroming, denk maar aan beroemde fotografen als Erwin Olaf en Cornelie Tollens.

Zo hangen in Campis mooie voorbeelden van zulke Fotografia Buffa, zoals een foto van Heleen Haijtema (1980) van een rijtje hulpsinterklazen op een vliegtuigtrapje aan het water, wachtend op de boot. Of de foto waarin de landbouwtrekker van haar vader, ingepakt met witte lakens, een spookbeeld van het boerenbedrijf lijkt te zijn.

Als intuïtief werkende fotograaf heeft licht absurdisme haar voorkeur. Ze speelt met het beeld, maar laat ook ruimte open voor toeval. Door met grillige omstandigheden te werken, zoals wind of flitslicht, creëert ze een onzekere factor die haar voor onverwachte invloeden plaatst binnen haar zorgvuldig in scène gezette kader.

Er zijn ook foto’s te zien van Heleen en Tryntsje samen. Een monumentale, door hen beiden gemaakte foto van een vrouw van achteren gezien met een grote vis op haar hoofd is het beeld van de tentoonstelling geworden.

Tryntsje Nauta fotografeert liever wat echt bestaat. Maar dat strenge in haar fotografie is betrekkelijk. Alles verandert in iets bijzonders. Zoals een prachtig beeld van een platvis (Fisk, 2014) dat doet denken aan een röntgenfoto. Verderop lopen zes muzikanten van de plaatselijke fanfare over het strand. Het lijkt realisme, maar wie speelt er nu muziek voor de vissen?

Tryntsje fotografeert documentair. Dat blijkt wel uit twee portretten – (on)zichtbaar Nima en Roua (2024) – jonge vrouwen van wie ze de binnenwereld lijkt te hebben vastgelegd. Maar anders dan gewoonlijk is dan toch dat deze foto’s aan schilderijen doen denken, wat toch weer op een intensieve en verfijnde manier van ensceneren wijst.

Een bijzonder fotoproject van Tryntsje Nauta is haar serie Oranjekoeken. In Friesland bestaan zo’n 92 soorten Oranjekoek, van doodsimpel tot uitbundig. Van gewoontjes tot superlekker.

Tryntsje ging in een tot fotostudio omgebouwd busje langs alle Friese bakkers om hun oranjekoeken in beeld te brengen. Daaruit kwam een fotoboek voort, met 178 foto’s van oranjekoeken. Op een foto in Campis zien we 20 rechthoekige Oranjekoeken in een geometrische opstelling, als een abstract schilderij.

www.facebook.nl/ericrhbos