‘Dottore’ en ‘Donna Martina’, twee commedia dell’arte-figuurtjes uit de Porzellan Manufaktur Nymphenburg in het Groninger Museum.
Het Starck Paviljoen van het Groninger Museum is ingericht als één groot porseleinmuseum. Kleurrijke figuren uit de commedia dell’arte bevolken samen met ander aardewerk de vitrines.
Bij porselein denken we meteen aan herdertjes en herderinnetjes, hondjes, hertjes en theeserviezen, die we gewoonlijk afdoen als pure kitsch. En terecht, want het is doorgaans grof en weinig elegant fabrieksgoed.
Dat is wel even anders als het om echt verfijnd, handgemaakt porselein gaat, zoals van de Porzellan Manufaktur Nymphenburg uit München.
Het bedrijf bestaat 275 jaar, reden waarom het Groninger Museum zijn Starck Paviljoen al een tijdje heeft gevuld met een grote tentoonstelling van handgemaakt porselein. Porselein van een hoogwaardiger, verfijnder en indrukwekkender soort dan we ooit elders tegenkomen. Kitsch is hier pure kunst.
Perfect van gelaatsuitdrukking en houding
Je ziet dat onmiddellijk aan al die prachtige figuurtjes uit de Italiaanse commedia dell’arte, dat kolderieke improvisatietheater uit de 18de eeuw met zijn vaste typetjes als Arlecchino, Dottore, Pantalone, Scaramouche, Colombina en Pulcinella.
In hun porseleinen hoedanigheid komen ze al schmierend tot leven zoals ze naar elkaar buigen, elkaar uitdagen en om elkaar heen draaien. In al hun verfijnde expressiviteit vormgegeven en perfect van gelaatsuitdrukking en houding. De Zwitserse beeldhouwer Franz Anton Bustelli (1723-1763) was de ontwerper van deze beeldjes. Alle zestien vormen ze een serie die al snel na de opening in 1747 van de Porzellan Manufaktur een groot succes werd.
Designexpert John Veldkamp, sinds 2019 bekend van de tentoonstelling Pronkjewails: design uit heden en verleden, werd door het Groninger Museum gevraagd een tentoonstelling te maken met de creaties van Nymphenburg in dialoog met de collectie van het Groninger Museum.
Kunst, design en ambacht ineen
Vanaf 1747, toen het bedrijf werd opgericht, vervaardigde het porselein dat naadloos paste in de verfijnde cultuur van de rococo die we al te gemakkelijk als een kitschtijdperk beschouwen, terwijl juist toen een stijlrevolutie plaatshad op het gebied van architectuur, woninginrichting, meubelontwerpen, kledingmode, schilderkunst, beeldhouwkunst en muziek die zijn weerga niet kende. Je kunt het gerust de avant-garde van die tijd noemen, met een wereldwijde invloed op de smaak van de upper ten. Kunst, design en ambacht ineen.
Behalve de commedia dell’arte-figuurtjes produceert Nymphenburg ook mythologische scènes van wit porselein, hedendaags design en moderne serviezen. Daarvoor wordt steeds naar samenwerking met hedendaagse kunstenaars gezocht om eigentijds porselein te maken. Zoals bijvoorbeeld fotograaf Nick Knight, Christian Lacroix en met de bekende Nederlandse ontwerpers Hella Jongerius en Viktor & Rolf.
Nymphenburg is een van de laatste porseleinproducenten ter wereld waar elk onderdeel volledig met de hand wordt gemaakt. En net als in de 18de eeuw wordt het Nymphenburgporselein besteld door de happy few van onze tijd, onder wie Kate Moss, Damien Hirst en Elton John.
www.facebook.com/ericrhbos
Groninger Museum
Nymphenburg x Groninger Museum, porselein, kunst en design, Starckpaviljoen, Groninger Museum, Groningen. Open: di t/m zo 10-17 uur.
