Saskia Boelsums woont samen met haar partner Peter Veen in de Wilmsboo in Nieuw-Schoonebeek. Foto: Sake Elzinga
Saskia Boelsums (62) uit Nieuw-Schoonebeek is beeldend kunstenaar met een camera. Met haar schilderachtige landschapsfoto’s maakt ze wereldwijd furore. ,,Ik vind de aarde zo ontzettend mooi. En ik vind het zo ontzettend mooi dat ik dit een tijdje mee mag maken.”
Er loopt een man in het veld achter de Wilmsboo. ,,Potverdorie, een mens”, zegt Saskia Boelsums. Ze lacht. ,,Wat doet hij hier?” We zitten aan tafel met een kop thee voor ons en kijken uit het raam. De zon schijnt uitbundig. In de verte rijzen hoge witte stapelwolken op.
De man houdt stil en kijkt naar het gras. 50 meter verderop wordt het veld begrensd door een beek en een rij bomen. Die staan in Duitsland, net als de boerderijen erachter. ,,We zien hier bijna nooit iemand wandelen” Ze neemt een slok thee. ,,Soms loopt er iemand met een hond over het schouwpad langs de beek.”
We praten over haar loopbaan. Saskia Boelsums is de laatste jaren met haar fotokunstwerken van landschappen een genre op zich is geworden. Sinds 2008 woont ze met haar partner Peter Veen in de Wilmsboo bij Nieuw-Schoonebeek. ,,We huren het van het Drents Landschap.” De schuur naast de boo verhuren ze als vakantiehuisje.
. Foto: Saskia Boelsums
Eeuwenlang was de boo een stal voor het vee, met een klein keukentje voor de knecht, de booheer. De twee gebouwen zijn na een brand in oude stijl teruggebouwd. Ze zijn opgetrokken uit eiken balken, met rieten buitenmuren en daken. ,,Ik heb altijd de wens gehad om op het platteland te wonen in een huis van natuurlijke materialen.”
De Wilmsboo staat diep in het land, zo’n 250 meter verwijderd van de doorgaande weg tussen Schoonebeek en Nieuw-Schoonebeek. Hier, in Zuidoost-Drenthe, is Boelsums’ fascinatie voor het landschap, de leegte en de luchten tot wasdom gekomen. Haar schilderachtige landschapsfoto’s gaan inmiddels de wereld over. Rembrandt, Van Ruisdael, Constable, de Franse impressionisten – het zijn niet de minste namen die vallen als het over haar werk gaat.
Iran en Curaçao
Het zaadje werd ooit geplant in Iran, denkt ze. ,,Mijn vader werkte bij de KLM en toen ik 4 jaar was verhuisden we naar Abadan, op de grens van Irak, bij de Perzische golf.” Daar zat de olie-industrie. Het was midden jaren 60, ver voor de Islamitische Revolutie. ,,We hebben er 4 jaar gewoond. Shell was heel actief in die regio en de KLM verzorgde de transporten.”
Ze koestert de herinneringen. De lagere school, de Iraanse buren waar ze een glimp van opving als ze heel hoog kwam bij het schommelen in de tuin en over de heg kon kijken, de grote bazaars die geurden naar kruiden, de Perzische tapijten. Maar er waren ook nare dingen. ,,Dat je kinderen van je eigen leeftijd in prullenbakken ziet zoeken naar eten.”
En er is één herinnering waar ze vaak aan terugdenkt. ,,We woonden aan de rand van de woestijn en soms kwam er een zandstorm opzetten. Ik weet nog dat we naar buiten gingen om te kijken. Zag je in de verte die donkere lucht. Dat vond ik zó mooi! Dat er zoiets enorms aankwam, iets overdonderends. Dat je je gewoon moest overgeven. Volgens mij is het daar begonnen, mijn fascinatie voor luchten en dat overweldigende gevoel.”
Na 4 jaar Iran vertrok het gezin voor vier jaar naar Willemstad, op Curaçao. ,,We hoefden alleen ’s ochtends naar school. ’s Middags was het te warm en ging je naar de baai of naar het zwembad. Heerlijk.” En tijdens al die buitenlandse jaren ging het gezin zeker eens per jaar naar Nederland, op familiebezoek in Den Helder.
Saskia Boelsums woont samen met haar partner Peter Veen in de Wilmsboo in Nieuw-Schoonebeek. Foto: Sake Elzinga
,,Ik noemde Nederland mijn ‘beloofde land’, want ooit zouden we teruggaan. Gek is dat, dat je zo’n band hebt met het land waar je vandaan komt. Alsof je daar hoort. Als ik vluchtelingen of asielzoekers zie, moet ik daar altijd aan denken.” Dat blije gevoel over Nederland heeft ze nog. ,,Ik ben nog steeds opgewonden dat ik in Nederland woon.”
Ze lacht uitbundig. Het was wel even wennen, toen ze op haar 12de definitief terug was, vertelt ze. ,,Ik vond het heel raar dat ik als het regende, toch op de fiets naar school moest. Op Curaçao ging je niet naar school als het regende, want dan kwam er toch niemand. En in Iran werden we altijd met een busje opgehaald.”
Reeën in de moestuin
De zon is verdwenen achter de wolken. Het waait stevig rond de Wilmsboo. Vanuit Duitsland komen buien aandrijven. We kijken uit het raam. De man in het veld is weg. Achter de boo ligt een moestuin in wording. Het land erachter is van het Drents Landschap, dat het verpacht. Waar eerst aardappels groeiden, lopen nu biologische koeien.
Ze koesteren de dieren rond de boo. Ooit sleet een oude reebok zijn laatste dagen op het erf. ,,De hazen maken regelmatig gebruik van ons bruggetje in de tuin.” Ook zij zullen blij zijn met de moestuin. ,,Ik zei al tegen Peter: Ik verheug me erop dat alles opkomt. En dat ik dan ’s ochtends vroeg uit het raam kijk en drie reeën zie die gezellig alles staan op te eten.” Weer die uitbundige lach.
. Foto: Saskia Boelsums
Voor Boelsums is de Wilmsboo niet haar eerste woonplek op het platteland. ,,Ik heb na de middelbare school de kunstacademie in Groningen gedaan, Minerva. Grafische en ruimtelijke vormgeving.” Ze woonde een tijdje in de stad, maar dat beviel niet. ,,Ik vind een stad te lawaaiig. ”
Ze verhuisde naar Doodstil, in Noord-Groningen, waar in die tijd meer kunstenaars neerstreken. ,,Op de brommer naar Uithuizen en daarna een uur met de bus naar de academie. Twee keer per dag. Lekker schetsen in de bus. Ik vind het ontzettend fijn om stilte om me heen te hebben. Dat je wandelt en niemand tegenkomt. Ik denk dat je dat ook wel aan mijn foto’s ziet.”
Ze woonde er een jaar of tien. ,,Na de academie heb ik als grafisch vormgever gewerkt en ook ruimtelijk werk gemaakt. Maar grafische vormgeving werd een computervak. Ik vond dat niks. Zo had ik het niet geleerd. Ik wilde snijden, knippen en plakken. Dus ik neigde naar de ruimtelijke kant. En toen kwamen Peter en ik elkaar tegen, in 1999. Peter was tekstschrijver en experimenteerde met poëtische teksten.”
. Foto: Saskia Boelsums
Samen maakten ze ruimtelijk werk in combinatie met tekst. ,,Geen praatje bij het plaatje, maar beeld en tekst echt laten samengaan. We hebben jarenlang installaties gemaakt, tot het kunstklimaat veranderde. Alles kreeg een thema, daar werden we gek van. Moest je ineens iets maken over het thema ‘samenwerking’. En tegelijk een oplossing verzinnen. En dat moest dan binnen drie weken klaar zijn.”
Ze waren er goed in, vertelt Boelsums. ,,Maar op een bepaald moment hebben we gezegd: We pauzeren even. In die pauze ben ik gaan fotograferen en Peter is meer gaan schrijven. Dat beviel prima. We zijn onze eigen gang gegaan, heel vanzelfsprekend eigenlijk. Natuurlijk doen we nog heel veel samen, maar geen kunst. We vragen elkaar wel om mee te kijken en te lezen. En we gaan vaak samen op pad, omdat ik niet tegelijk kan autorijden en kijken.”
Overweldigend
We kijken uit het raam en bewonderen de wolken die voorbij drijven. ,,Het is echt hier begonnen. Aanvankelijk dacht ik: tsjonge, wat is het hier saai. Er gebeurt niks. Maar als je hier dag en nacht bent, is het zo overweldigend wat je ziet en meemaakt, door de seizoenen heen. Ik kreeg hier oog voor het landschap en de natuur. Daar raak je echt van doordrenkt op deze plek.”
Neem dit jaargetijde, de lente. ,,Alles gaat ineens weer groeien en bloeien. Daar raak je zo vol van. In die stemming ging ik 10 jaar geleden een keer boodschappen doen en toen zag ik een bak met glanzende granaatappels liggen. Dacht ik: wat is dit mooi!” Ze lacht. ,,Ineens zie je dan hoe dat glanst en ruikt. Ik vroeg me af: hoe kun je de complete ervaring van zo’n vrucht overbrengen?”
. Foto: Saskia Boelsums
Ze koos voor fotografie. ,,Ik dacht: ik ga gewoon beginnen. Al doende leer ik het snelst. Ik heb op de deel een klein studiootje geïmproviseerd en ben als een bezetene gaan fotograferen. Ik was er helemaal vol van. Ik fotografeerde alles om me heen. Kleine stillevens. Dag in dag uit.”
Elke dag publiceerde ze een nieuwe foto op sociale media. ,,Dat was een goede stok achter de deur.” Aanvankelijk was het pure fotografie, registrerend. ,,Maar langzamerhand zie je in mijn foto’s de beeldend kunstenaar in mij bovenkomen.” Na de stillevens volgden portretten. ,,Op een gegeven moment ben ik Peter gaan fotograferen, eerst binnen en later buiten. Toen dacht ik: jeetje, wat mooi, dat licht, die wolken.”
Jan Wolkers
In een boekje over Jan Wolkers las ze hoe hij, voor hij naar zijn atelier ging, een wandeling maakte door natuurgebied De Slufter op Texel. ,,Hij liet zich vollopen met de natuur en ging daarna aan het werk. Ja, dacht ik: zo moet dat.” Dus gingen ze ook naar Texel. ,,Daar heb ik mijn eerste landschapsfoto gemaakt.”
Ze zoekt voor haar werk naar landschappen die haar raken. ,,Een sfeer, een ervaring. Ik wil mijn beleving van het moment in het beeld stoppen. Dat ik diep onder de indruk en erg ontroerd ben door iets wat gebeurt. Ik vind de aarde zo ontzettend mooi. En ik vind het zo ontzettend mooi dat ik dit een tijdje mee mag maken.”
Het zijn vaak zintuiglijke ervaringen. ,,Dat je de wind voelt op je huid, het geluid hoort van de wind in de bomen, dat je ruikt dat er regen aankomt.” Vaak gaat ze ernaar op zoek, als het stormt, bij code oranje, of als ergens een zwerm spreeuwen is gesignaleerd. Maar soms vallen ze haar toe als cadeautjes.
Ze zoekt vooral in Nederland. ,,Nederland is zo mooi. Het wad, Friesland, Groningen en Drenthe zijn fantastisch. Ik ben er nog lang niet klaar mee. Er is nog zoveel te ontdekken. Het begint met zwerven door een gebied, dan kijk ik wat daar gebeurt. Soms kan ik een foto maken. Soms is het licht niet goed. Dan onthou ik de plek en ga ik later terug.”
In het vastleggen van landschapservaringen heeft ze haar bestemming gevonden. ,,Alles wat ik geleerd heb op de kunstacademie, qua techniek en het maken van beelden, komt samen met wat ik fijn vind. Het past mij zó. Het is zo ongelofelijk vanzelfsprekend dat ik dit doe. En het komt zo vanzelfsprekend uit mij. Ik vind buiten zijn fijn, de stilte, de natuur, het werken aan kleuren.”
Hagel
Hagel slaat tegen de ramen van de Wilmsboo. Er staan nu drie mannen in het veld. ,,Het moet niet gekker worden”, zegt Saskia met een knipoog. Een busje is het land opgereden. De mannen kruipen diep in hun jassen. Ze hebben iets langs in de grond gestoken en halen er nu een hapje uit: een grondmonster. ,,Het is heel oude cultuurgrond. Ze halen er wel eens scherven uit.”
Ze geniet van de luchten en het beestenweer. ,,Dit is wel mooi, hè. Het stuift over het land met die wind erbij. Arme jongens.” Op haar landschapsfoto’s staan bijna geen mensen. ,,Ik heb wel een paar foto’s gemaakt met mensen, maar dan meer zoals er ook een koe op staat. Mensen trekken meteen je blik, dat zie je nu ook weer. Het wordt meteen zo verhalend. Minder atmosfeer, minder beleving.”
. Foto: Saskia Boelsums
Ze houdt van weidse landschappen, de leegte. ,,Ik las ooit dat een mens zich van nature thuis voelt op een steppe, met lage begroeiing, waar je ver kunt kijken. Dat klopt met mijn eigen ervaring. Maar een bos kan ook heel mooi zijn, vooral de lichtval.”
Ze zijn één keer naar Zwitserland gereden. ,,Ik wilde af van die strakke horizon, naar de bergen. Aanvankelijk dacht ik: Wat moet ik hier nou? Maar langzaam raakte ik in de sfeer. Als je de wolken inrijdt, dat nevelige. Geweldig! Maar toen we terugreden uit Zwitserland vond ik het heerlijk dat het landschap opentrok.”
De nietigheid
Het is lastig onder woorden te brengen, die fascinatie voor het landschap. ,,Het is de nietigheid in zo’n overweldigend landschap. Je bent zo onbeduidend als je in de natuur bent, zo’n minuscuul iets dat daar even rondloopt, heel kort. Als je geluk hebt 80 jaar. Het is een soort verbondenheid met het universum.”
Dat klinkt bijna als een religieuze ervaring. ,,Ja, dat is het ook, al ben ik niet heel religieus. Ik ben katholiek opgevoed, in een vrije variant. Katholiek light.” Ze lacht. ,,Maar het is wel iets religieus. Toen we hier net woonden, heb ik wel eens gezegd: ik kan me voorstellen dat je op deze plek in God ging geloven. Vanwege die confrontatie met je nietigheid als mens.”
. Foto: Saskia Boelsums
,,Maar dan niet in God als een persoon. Meer als alles wat we niet snappen. Zo zou ik God omschrijven: als alles wat we niet kunnen begrijpen en waarschijnlijk ook nooit zullen begrijpen, omdat we niet eens de goede vraag kunnen stellen.”
Als je je realiseert hoe nietig je bent als mens, dan relativeert dat, zegt ze. ,,Je kan je als mens helemaal suf staren op idiote problemen, die er eigenlijk helemaal niet toe doen. Hier bij de Wilmsboo zie je beestjes die maar heel kort leven. En voor een eik leef ik weer heel kort. Het landschap brengt je enorm in contact met de natuur. Je realiseert je dat wij ook maar zoogdieren zijn.” In haar werk probeert ze dat soort ervaringen over te brengen en vorm te geven.
De techniek
Ze maakt zo’n 50 fotokunstwerken per jaar. ,,Gemiddeld een per week. Ik werk heel hard. Ik ben er eigenlijk altijd mee bezig. Ik begin met heel veel foto’s maken en dan kies ik puur intuïtief eentje waarmee ik verder ga. Uitsnede maken, aan de kleuren werken. Dat steekt heel nauw. Soms op pixelniveau. Waar gaat het me nu eigenlijk om in de foto?”
Alle keuzes die ze achter de computer maakt, worden bepaald door de herinnering aan het moment dat ze de foto nam, de beleving, wat ze erbij voelde. ,,Ik denk dat je aan mijn werk kunt zien dat ik veel geschilderd heb, door wat ik oplicht en wat ik naar de achtergrond breng.” Daarin wordt ze steeds vrijer. ,,Het wordt schilderachtiger en ik leg er steeds meer van mezelf in.”
,,Tegenwoordig zie je bijna de verfstreken op mijn foto’s, ze krijgen bijna een stofuitdrukking. Je kunt zeggen: ’O ja, dat was een heel mooi licht stukje wolk, dat moet iets lichter’. Maar je kunt ook zeggen: ‘Daar moet een klodder witte verf op. Ik ben benieuwd waar het naar toe gaat’.”
Aambeeldwolken
De zon is terug. In de verte verschijnen aambeeldwolken aan de horizon. ,,Het zijn prachtige luchten vandaag”, constateert Saskia. We staan op het terras met uitzicht op Duitsland. Het busje is weg, de mannen in het veld zijn verdwenen. Een grutto vliegt voorbij. De rust en stilte zijn weldadig.
Weer binnen wijst ze naar het keukenraampje, aan de westzijde. ,,Het besef dat hier eeuwen geleden een booheer zat, vind ik zo bijzonder. Vooral als ik door dat raampje de zon zie ondergaan. Dat zag hij 3, 4 eeuwen geleden ook. Precies zo. Op dezelfde plek. In hetzelfde formaat.”
Saskia Boelsums
Saskia Boelsums werd op 21 augustus 1960 geboren in Amstelveen. Ze heeft twee oudere zussen en een jongere broer. In 2020 werd ze verkozen tot Kunstenaar van het Jaar. Boelsums heeft gewerkt bij het Centrum Beeldende Kunst Emmen, CQ Centrum voor de kunsten, Centrum Beeldende Kunst Drenthe en Kunstenlab Deventer. Ze is nu fulltime kunstenaar. Wie een Boelsums aan de muur wil, kan terecht bij Galerie ZERP in Rotterdam. Haar werk wordt in kleine oplages verkocht in verschillende formaten (van 30 bij 30 cm tot 150 bij 150 cm). Ook op de eigen website van Boelsums is haar werk te zien: www.saskiaboelsums.nl.
