Ernest Oberländer-Târnoveanu in mei vorig jaar, in het depot van zijn museum bij de helm van Cotofenești en één van de gouden armbanden, vlak voor de objecten op transport gingen naar Assen. Foto: DVHN
Zaterdagmorgen om kwart voor vier (kwart voor vijf Roemeense tijd) werd Ernest Oberländer-Târnoveanu, directeur van het Nationaal Historisch Museum in Boekarest, plots wakker. ,,Daarna kon ik niet meer in slaap komen. Ik wist niet waarom.”
Enkele uren later werd hij op de hoogte gesteld van de goudroof uit het Drents Museum. ,,Die vond plaats precies op het moment dat ik wakker werd...” Wat volgde was een uitputtend weekend voor de museumdirecteur. ,,Ik ben compleet overweldigd door alles.”
,,Ik had nooit gedacht dat zoiets kon gebeuren”, vertelt Oberländer, die gastconservator was van de expositie in Assen. Hij denkt dat de goudroof in Assen consequenties zal hebben voor toekomstige uitleningen van gouden objecten uit zijn museum. ,,Maar het is nu nog te vroeg voor conclusies.”
In het Nationaal Historisch Museum in Boekarest bevindt zich een grote zaal met een gigantische collectie gouden voorwerpen. ,,Daar maak ik me geen zorgen over”, zegt Oberländer. ,,Die afdeling wordt dag en nacht bewaakt door de politie. Daarnaast zijn er allerlei extra veiligheidsmaatregelen ingebouwd.”
Onderzoek afwachten
De museumdirecteur vindt het te vroeg om te zeggen dat de beveiliging in Assen heeft gefaald. ,,We moeten het onderzoek van de politie afwachten.” De kater is groot bij Oberländer, die heel tevreden was over de samenwerking met het Drents Museum. ,,Onze dank daarvoor is groot en de expositie was een groot succes. Maar dit verpest alles.”
De betekenis van de gestolen objecten kan ondertussen moeilijk worden overschat, benadrukt Oberländer. ,,De gouden helm is het uithangbord van ons cultureel erfgoed. Het is een uniek artefact, een replica in goud van een primitieve leren helm. Hij dateert uit een periode van grote etnische en culturele veranderingen.”
Een van de vier gouden, spiraalvormige armbanden die te zien was in het Drents Museum. Dit exemplaar hing bij de entree van de expositie en is niet gestolen. Foto: Harry Tielman
De 2500 jaar oude gouden helm staat bol van de symboliek. ,,Het voorhoofd en de wangen bevatten bijvoorbeeld belangrijke religieuze symbolen uit de vroege ijzertijd. De grote magische ogen op het voorhoofd moesten de drager van de helm beschermen en mogelijke vijanden afschrikken.”
Er staan ook fantasiedieren op de helm afgebeeld. ,,Die zijn bedoeld als extra bescherming”, vertelt Oberländer. ,,Er zitten heel grappige dieren tussen, zoals een sfinx die is afgebeeld als een dier met een hondenhoofd en een lange staart. De maker wist blijkbaar niet hoe een sfinx eruitzag.”
Kippen water geven
De helm is het grootste gouden object uit de periode waarin de Daciërs zich begonnen te onderscheiden van de andere volken die destijds leefden in wat nu Roemenië heet. Hij werd in 1927 gevonden in een weiland bij het dorp Cotofenești door de kinderen van een boer.
,,De helm is jarenlang gebruikt om de kippen water te geven. De kinderen speelden er ook mee als hoed.” De culturele betekenis van de helm is groot. ,,Alles wijst erop dat het een offer voor de goden is geweest. Als de helm ooit gedragen is, moet die persoon een klein hoofd hebben gehad: een tienerkoning of een vrouw.”
De drie gouden armbanden die zijn gestolen waren waarschijnlijk ook een offer aan de goden. Ze staan symbool voor de koninklijke macht in de hoogtijdagen van de Daciërs, in de eerste eeuw voor Christus. ,,De Daciërs stonden bekend om hun goud. Daarom vielen de Romeinen het Dacische rijk binnen. Toch zijn er maar heel weinig gouden artefacten bekend uit die periode.”
Armbanden gevonden door plunderaars
Saillant detail: de spiraalvormige gouden armbanden, met afbeeldingen van drakenhoofden, zijn in de jaren negentig van de vorige eeuw door plunderaars gevonden, in de Dacische hoofdstad Sarmizegetusa Regia. In totaal zijn er 24 stuks bekend, waarvan de zwaarste ruim een kilo weegt.
Na de val van de communistische dictator Nicolae Ceaușescu, in december 1989, deed de metaaldetector zijn intrede in Roemenië. De zoektocht naar gouden en zilveren archeologische objecten werd een lucratief verdienmodel voor criminele bendes.
Zondag arriveerde een team van Oberländers museum in Assen om de tentoonstelling in het Drents Museum af te bouwen. De museumdirecteur zelf gaf een persconferentie in eigen land, waar de goudroof groot nieuws is. ,,Als het nodig is voor het politieonderzoek kom ik ook naar Assen.”
