Museumdirecteuren maken zich zorgen na plofkraak in Drents Museum in Assen. 'Hier kun je je natuurlijk amper tegen beschermen'

,,De schrik zat er meteen in. Ik zag de persconferentie van het Drents Museum en alle gevoelens van toen kwamen weer terug. Ik leef mee met de oud-collega’s”, zegt Blühm. In 2020 werd Lentetuin, de pastorietuin te Nuenen in het voorjaar (1884) van Vincent van Gogh, eigendom van het Groninger Museum, gestolen uit museum Singer Laren. Dat had het toen in bruikleen.

,,Het is een drama. En het is nog pijnlijker voor de collega’s van het Drents Museum omdat het om bruiklenen gaat”, zegt Blühm. Met de gestolen Van Gogh liep het goed af: het schilderij keerde door het werk van kunstdetective Arthur Brand in 2023 terug, in een Ikea-tas. ,,Je kunt alleen maar hopen dat het met deze kunstwerken ook goed afloopt. Als het een roof is om de kunst, is dat beter nieuws dan als het om het goud gaat. Dan is het risico groter dat het wordt omgesmolten. Dat het topstukken zijn die zijn gestolen, is wel hoopvol.”

Dat er een explosief was gebruikt, leidt tot zorg in de museumwereld. ,,Alle musea gaan nu extra goed naar hun beveiliging kijken. Maar tegen zo’n plofkraak kun je je natuurlijk amper beschermen”, zegt Blühm. ,,Al ligt het Groninger Museum in het water, daar kom je met een auto niet zo gemakkelijk bij.”

Over de veiligheid van ‘zijn’ museum maakt Geert Pruiksma, directeur van Museum Nienoord in Leek, zich eveneens weinig zorgen. ,,Ons topstuk is een rijtuig van de Duitse keizer. Die krijg je niet zomaar mee het dorp uit.”

Zijn zorg ligt ergens anders. ,,Ik wil mijn medeleven betonen aan de Drentse en Roemeense collega’s, maar ook aan de hele museumsector. Want die heeft het al niet makkelijk, en zulke plofkraken zullen de verzekeringspremie opjagen. Wat gaan verzekeraars doen en wat voor gevolgen heeft dat?”

Bij het gebruik van explosieven heb je het volgens Pruiksma over ,,een niveau van oorlogvoering. Dan is kunst alleen in een bunker nog veilig.”

Wrang is dat het Drents Museum volgens hem juist de beveiliging zeer goed op orde had. ,,Het had enorm veel energie gestoken in het vernieuwen van het complex. Het museum voldoet aan de hoogste standaard, daarom is het ook mogelijk dat er zulke topstukken tentoongesteld worden. Wij zijn wel eens positief jaloers op de mogelijkheden van het Drents Museum. Ze hebben een heel bijzondere archeologie-collectie, maar dat was niet zo aantrekkelijk voor het grote publiek. Toen haalden ze internationale archeologische toptentoonstellingen naar Drenthe, waar veel mensen op afkwamen. Dat doen ze echt heel goed. Het is de vraag hoe dat nu verder gaat, na zo’n plofkraak.”

De verdwijning van Lentetuin was voor journalist Lex Boon aanleiding om zich in kunstroven te verdiepen. Eind vorig jaar verscheen zijn boek De gestolen Van Goghs, waarvoor hij de diefstal van 48 schilderijen van Vincent van Gogh onderzocht. Volgens hem is de kunstroof in Assen ,,nog iets heftiger dan dat van een schilderij. Dan hebben dieven er belang bij dat het intact blijft. De kans is zeer aanwezig dat dit goud wordt omgesmolten. Die helm weegt een kilo, las ik, dat is omgerekend vandaag de dag ruim 80.000 euro. Het is heel treurig.”

Over de kans dat de kunstschatten terug worden gevonden is volgens Boon niets te zeggen. ,,Voor schilderijen heb ik dat wel met data uitgezocht, hoewel elke zaak natuurlijk uniek is. Deze zaak deed mij denken aan de gestolen zilveren monstrans (een hostiehouder gebruikt in de katholieke kerk, red.) uit het Museum Gouda, die in 2012 ook met een plofkraak is bemachtigd. Die is nooit teruggevonden.”

Opvallend is dat de diefstal van Lentetuin ook plaatsvond toen het in bruikleen was. Wordt uitgeleende kunst vaker gestolen? ,,Volgens mij niet. Meestal is er dan een extra verzekeringscheck en worden de stukken juist beter beveiligd. Het is wel extra pijnlijk. Ik weet nog dat ze in Singer Laren zich schuldig voelden en hoe goed het hen deed dat Andreas Blühm van het Groninger Museum duidelijk zei dat ze er niets aan konden doen.”

Of een kunstroof als deze de reputatie van een museum schaadt, daar zijn de meningen over verdeeld. Andreas Blühm vreest het ergste. ,,Er is in Assen 135 jaar lang niets gebeurd. Het museum heeft een enorme staat van dienst, met grote tentoonstellingen van over de hele wereld, van Mexico tot Georgië. Als de kunststukken snel terugkomen, valt het misschien mee. Maar hier wordt nog generaties over gepraat.”

Geert Pruiksma van Nienoord denkt echter dat het meevalt. ,,Hier kan je als museum niets aan doen, dat snapt iedereen ook wel. Je verweren tegen explosies, dat gaat de middelen van wat musea zelf kunnen doen ver te boven. Ik denk dat de goede naam alleen geschaad zou zijn als er sprake was van een misser van een medewerker. Ik vind het hartverwarmend dat op sociale media zo geschokt wordt gereageerd en steun en begrip klinkt voor het Drents Museum.”

Hij heeft wel een andere angst: ,,Dat we, nu het steeds vaker voorkomt, gaan wennen aan zulke explosies. Ik hoorde laatst in een restaurant jongeren die daar werkten erover praten alsof het de normaalste zaak van de wereld is. We moeten er met elkaar verre van blijven.”