Bijna een kilo zwaar en 'van grote historische waarde'. Wat maakt de gouden helm van Coțofenești zo bijzonder?

Er werden archeologische topstukken uit Roemenië buitgemaakt, waaronder de gouden helm van Coțofenești uit 450 v.Chr. Wat maakt die helm, van bijna een kilo zwaar, zo bijzonder?

De helm werd bij toeval ontdekt in 1927 door een kind in het dorp Poiana Coțofenești, nu Vărbilain, in de provincie Prahova in Roemenië. De helm werd aanvankelijk als speelgoed gebruikt en later als watercontainer voor kippen, waardoor deze zwaar beschadigd raakte. De bovenkant van de helm ging daardoor verloren.

In 1929 kocht een handelaar uit Ploiești de helm van de vader van het kind en schonk deze aan het voormalige Nationaal Museum voor Oudheden. In de jaren ’70 werd de helm opgenomen in de collectie van het Nationaal Geschiedenismuseum van Roemenië.

Een team van archeologen ontdekte in 1929 dat het voorwerp afkomstig was van de Geto-Daciërs, een Indo-Europees volk dat in Dacië (het huidige Roemenië) en delen van Moesia woonde. De helm behoorde waarschijnlijk toe aan een koning of een edelman. Er werd in de herfst van dat jaar nog onderzoek gedaan in het gebied waar de helm werd gevonden, maar het bleek om een ’verdwaalde’ vondst te gaan, die geen deel uitmaakte van een goudschat of graf.

Wat nog overbleef van de helm is zeer goed bewaard gebleven. De helm is versierd met grote noppen op de bovenkant van de schedel en twee zeer grote apotroïpische ogen. Die werden in de oudheid gebruikt ter bescherming tegen tegen kwade krachten. Op elk wangstuk staat een man die een knielende ram offert met een dolk.

Experts denken dat de stukken niet vanwege de kilo’s goud zijn geroofd, de helm alleen al weegt bijna een kilo, maar dat het gericht om stukken van grote kunsthistorische waarde is gegaan. „Het gaat niet alleen om goud, maar ook om cultureel erfgoed”, zei directeur Harry Tupan van het Drents museum over de roof.

„De gouden helm van Coțofenești is een uitzonderlijk artefact dat het dagelijks leven en de ideologie van de Getische elite in de laatste periode van de Eerste IJzertijd reconstrueert”, schrijft het Drents Museum over het stuk. „Het toont het gebruik van zeer prestigieuze en kostbare wapens door krijgsheren, gemaakt van dure materialen met een rijke symbolische betekenis. Het decoratieve ontwerp van de helm weerspiegelt zowel de spirituele invloeden uit de steppen als de Griekse wereld.”

De helm was in Nederland in het kader van de tijdelijke tentoonstelling Dacia – Rijk van goud en zilver, die dit weekend voor de laatste keer te zien zou zijn. Voor de tentoonstelling werkten het Drents Museum en het Nationaal Historisch Museum in Roemenië samen.

Volgens directeur Öberlander-Târnoveanu was de tentoonstelling er mede op gericht het publiek bekend te maken met de rijke en oude cultuur van Roemenië. Dit moet ertoe bijdragen dat het besef groeit dat Roemenië „geen land van enkel dieven, bedelaars en aardbeienplukkers” is.

De Roemeense premier Marcel Ciolacu heeft in Roemeense media beklemtoond dat de buit snel moet worden teruggevonden en terug moet naar Roemenië. De gestolen waar is volgens de premier van onschatbare waarde voor het Roemeense erfgoed. In het land heerst de angst dat de dieven de gouden kunstschatten snel omsmelten.