De 46 Amerikaanse presidenten: moordaanslagen, Nederlandse tintjes en klem in de badkuip van het Witte Huis

Als Donald Trump er op 5 november in slaagt om na een tussenpauze van vier jaar opnieuw het Witte Huis te veroveren, evenaart de veelbesproken Republikein een bijzondere prestatie. Bijna alle presidenten die het Witte Huis na een verkiezingsnederlaag moesten verlaten, konden een comeback op hun buik schrijven. Tot nog toe wist alleen Grover Cleveland (president van 1885-1889 en 1893-1897) dat huzarenstukje voor elkaar te krijgen. Hij staat in de boeken als de 22ste én de 24ste president van de Verenigde Staten.

Diezelfde Cleveland behoort samen met James Buchanan (president nr. 15 van 1857 tot 1861) tot een select gezelschap van vrijgezellen in het Witte Huis. Waar Buchanan dat zijn hele ambtstermijn en leven was en bleef, maakte Cleveland als president een einde aan die status.

Hij trad in 1886 op 49-jarige leeftijd in het presidentiële verblijf in het huwelijk met de veel jongere Frances Folsom. Het leverde de domineeszoon twee primeurs op. Het is de enige trouwpartij tot nog toe binnen de muren van het Witte Huis en zijn 21-jarige bruid was met afstand de jongste First Lady.

Cleveland was overigens niet de enige die als president het jawoord gaf. Dat deden ook de weduwnaars John Tyler (president nr. 10 van 1841-1845) en Woodrow Wilson (nr. 28 van 1913-1921). Andrew Jackson (nr. 7 van 1829-1837) dacht als getrouwd man de presidentiële eed te mogen afleggen, maar zijn echtgenote stierf in 1828 twee weken na de voor hem succesvol verlopen verkiezingen. De Amerikaanse pers wroette tijdens de campagne gretig in haar verleden. Ze werd beschuldigd van bigamie, omdat ze nog niet officieel zou zijn gescheiden toen ze mevrouw Jackson werd.

Jackson was de eerste president op wie een aanslag werd gepleegd. Die twijfelachtige primeur dankte hij aan een mentaal verwarde huisschilder die in 1835 twee keer op hem poogde te schieten met een pistool. Geheel tegen kansberekeningen in en gelukkig voor Jackson weigerde het wapen even zo vaak dienst.

Jackson was de eerste, maar zeker niet de laatste president die naar het leven werd gestaan. Hij overleefde de aanslag, net als zijn latere ambtgenoten Franklin D. Roosevelt (nr. 32, 1933-1945), Harry S. Truman (nr. 33, 1945-1953), Gerald Ford (nr. 38, 1974-1977), Ronald Reagan (nr. 40, 1981-1989) en Barack Obama (nr. 44, 2009-2017).

Vier presidenten konden een aanslag niet navertellen. De moord op Abraham Lincoln (nr. 16, 1861-1865) in een schouwburg in Washington en die van John F. Kennedy (nr. 35, 1961-1963) van bijna een eeuw later tijdens een rondrit door Dallas zijn in elk geschiedenisboekje terug te vinden. Oudere generaties over de hele wereld kunnen nog vertellen waar ze waren toen Kennedy werd neergeschoten op 22 november 1963.

In de schaduw van die twee grootheden lieten ook James Garfield (nr. 20, 1881) en William McKinley (nr. 25, 1897-1901) het leven. McKinley stierf op 58-jarige leeftijd, enkele dagen nadat hij in Buffalo was beschoten door een werkloze staaldraadmaker, die het wapen had verstopt in een bandage om zijn rechterhand.

De 49-jarige James Garfield zat nog geen vier maanden in het Witte Huis, toen hij op een station in Washington met twee kogels werd neergeschoten. Medici slaagden er niet in beide kogels uit zijn lichaam te krijgen. Garfield zweefde 2,5 maand tussen leven en dood. Voor de rechtbank gaf zijn moordenaar de artsen de schuld van de dood van de president: „Ik heb hem alleen maar neergeschoten.”

Hoe kort Garfields ambtstermijn ook was, er is altijd baas boven baas. Precies één maand na zijn inhuldiging in 1841 legde William Henry Harrison (nr. 9) al het loodje. Een longontsteking werd hem fataal. Die had hij opgelopen tijdens zijn ellenlange inaugurele rede in de buitenlucht. Zonder hoed en overjas bleef de 68-jarige Harrison maar doorpraten terwijl het regende dat het goot. Franklin D. Roosevelt is met afstand de langstzittende president.

Hij werd maar liefst vier keer verkozen. Een prestatie die niet meer te evenaren of te overtreffen valt na een wetswijziging die twee termijnen als maximum stelt. Overigens was de laatste termijn van Roosevelt van korte duur. Hij was ernstig ziek en overleed een jaar na zijn vierde beëdiging in 1945. Vicepresident Truman vroeg aan de weduwe van zijn baas of hij iets voor haar kon betekenen. Haar antwoord luidde: „Nee Harry, is er iets wat wij voor jou kunnen doen? Want jij bent degene die in de problemen zit.”

Eleanor Roosevelt gaf met haar respons aan dat het presidentschap een zware tol eist. Daar kunnen meer Witte Huis-bewoners over meepraten. Het verhaal gaat dat de echtgenote van president Calvin Coolidge (nr. 30, 1923-1929) elke maand een nieuw vierkantje aan een beddensprei naaide. Zo telde ze de dagen af.

Met elk vierkantje kwam niet alleen de voltooiing van de sprei maar ook het einde van het verblijf in het Witte Huis dichterbij. Ook William Howard Taft (nr. 27, 1909-1913) voelde zich weinig op zijn gemak als president. Hij slaagde er niet in zijn gewaardeerde voorganger Theodore Roosevelt te doen vergeten en wist dat zelf als beste: „Als iemand naar de president vraagt, kijk ik om me heen waar Roosevelt is.”

Taft was overigens alleen figuurlijk en bestuurlijk een lichtgewicht, de weegschaal liet hij flink doorslaan. Een anekdote die het waard is niet kapot te checken, wil dat de meer dan 130 kilo wegende Taft klem kwam te zitten in de presidentiële badkuip. Met behulp van Witte Huis-personeel moest hij eruit getakeld worden.

Daarop werd ijlings een groter bad besteld. In de top van lijstjes van de slechtste presidenten bivakkeert naast Taft ook steevast Warren G. Harding (nr. 29, 1921-1923). „Ik ben niet geschikt voor dit ambt en ik had hier nooit mogen zijn”, gaf hij zelf volmondig toe. Misschien had hij beter naar zijn vader moeten luisteren.

Harding verklapte tijdens een toespraak dat pa ooit had gezegd dat het goed was dat Warren niet als meisje ter wereld was gekomen: „Dan was je continu zwanger geweest. Jij kunt immers geen ‘nee’ zeggen.” De meest voorkomende toppers op lijstjes van de beste presidenten zijn George Washington (nr. 1, 1789-1797), Abraham Lincoln en Franklin D. Roosevelt.

Richard Nixon (nr. 37, 1969-1974), bijgenaamd Tricky Dick, had ook hoge ogen kunnen gooien. De op zijn initiatief bewerkstelligde ontspanning in de verhoudingen tussen Amerika en de communistische grootmachten China en de Sovjet-Unie valt echter in het niet bij zijn betrokkenheid bij het Watergateschandaal. Het verdoezelen van pogingen om via een inbraak afluisterapparatuur te plaatsen in een partijgebouw van de Democraten leidde tot zijn aftreden. Een vlucht naar voren om gedwongen afzetting (impeachment) te voorkomen.

Trump hing twee keer een afzettingsprocedure wegens machtsmisbruik boven het hoofd, in 2020 en 2021. De tweede poging hem te lozen volgde na zijn hardnekkige en tot ongekende chaos (bestorming Capitool in 2021 door aanhangers) leidende weigering de verkiezingsnederlaag tegen Joe Biden (nr. 46, 2021-heden) te accepteren.

Democraat Bill Clinton (nr. 42, 1993-2001) was bijna de sigaar na meineed in de kwestie rond seksueel misbruik van stagiaire Monica Lewinsky. Helemaal in het nauw kwam Andrew Johnson (nr. 17, 1865-1869) na een conflict over het ontslag van zijn minister van Oorlog. Hij redde het vege lijf met het kleinst mogelijke verschil van één stem. Als kind bleef Johnson gespeend van goed onderwijs. Hij maakte zelfs fouten bij het schrijven van zijn eigen naam. Zijn reactie daarop getuigde wel van humor: „Het zijn bijzonder fantasieloze mensen die hun naam maar op één manier weten te spellen.”

Zoals hun achternamen doen vermoeden hebben de beide Roosevelts (geen familie) en Martin van Buren (nr. 8, 1837-1841) Nederlandse voorouders. Vader John en zoon John Quincy Adams, respectievelijk president nr. 2 (1797-1801) en 6 (1825-1829) woonden enkele jaren in Nederland, voordat ze in het Witte Huis terechtkwamen. Aan Van Buren hebben we volgens de overlevering het goedkeurende OK te danken. Met die afkorting van zijn geboorteplaats Old Kinderhook ondertekende hij presidentiële documenten.

Vijf presidenten hebben ons land officieel in functie bezocht. Theodore Roosevelt was in 1907 de eerste, vele jaren later gevolgd door George Bush senior (nr. 41, 1989-1993) in 1989 en junior (nr. 43, 2001-2009) in 2005, Clinton in 1997 en Obama in 2014. Noord-Nederland heeft nooit iets gemerkt van presidentieel bezoek.

Bill Clinton kwam pas als oud-president in mei 2011 naar een congres in Friesland, op uitnodiging van verzekeringsconcern Achmea. In de stromende regen hield hij in Achlum, waar de verzekeraar 200 jaar eerder als lokale coöperatie was opgericht, voor 444.000 euro een speech van drie kwartier.

Het nabijgelegen Makkum maakte eind jaren 80 kennis met de jonge en in Europa nog volslagen onbekende Donald Trump, die er een privéjacht liet renoveren. Hij bestelde er later zelfs een nieuw schip, dat wegens zijn financiële problemen nooit is afgebouwd.