Donald Trump en zijn vrouw Ivana zwaaien bij de net uit Makkum gearriveerde Trump Princess in de haven van New York op maandag 4 juli 1988. Foto: AP/Marty Lederhandler
Donald Trump overleefde vorige week een moordaanslag en werd door de Republikeinse partij maandag wederom op het schild gehesen als kandidaat voor de presidentsverkiezing in de Verenigde Staten. 36 jaar geleden bouwde de uiterst omstreden politicus uit New York luchtkastelen aan de oevers van het IJsselmeer. Wat had Trump in Makkum te zoeken?
We hadden nog nooit van hem gehoord, eind jaren 80 van de vorige eeuw. Donald Trump, een schatrijke vastgoedondernemer uit Amerika. Donald wie? Internet en Google bestonden nog niet. We pakten het woordenboek er maar bij: . Was dit een nieuw stripfiguur uit Donald Duck?
‘Omvangrijke order voor werf Amels Makkum’ kopte de Leeuwarder Courant op 11 januari 1988: het ging om de renovatie van een bijna 90 meter lang plezierjacht. Een week later voer het witte droomschip over het Makkumer Diep naar de oude IJsselmeerhaven.
Het dorp keek zich de ogen uit. Het enorme jacht, dat vijf jaar eerder decor was in de James Bond-film Never say never again, stak bijna te diep voor de vaargeul van het IJsselmeer en paste ook maar net door de sluizen van Kornwerderzand. Het was het begin van drie jaar turbulentie.
In het grootste geheim renoveerde jachtwerf Amels het schip dat de Arabische sjeik Adnan Khashoggi voor 140 miljoen gulden had laten bouwen in Italië: de Nabila, vernoemd naar een van zijn dochters. Khashoggi, vooral bekend als wapenhandelaar en vriend van de Libische dictator Khadaffi, kwam echter in geldnood en leende met het jacht als onderpand miljoenen dollars van de sultan van Brunei.
Die kreeg zijn geld niet terug en hield het schip, maar omdat hij eigenlijk niet van bootjevaren hield, verpatste hij het aan Trump voor ongeveer 60 miljoen.
De juiste prijs
Via de Engelse scheepsmakelaar Nigel Burgess kwam de Trump Princess in Makkum terecht. ,,Een kwestie van beschikbare ruimte en tijd op het goede moment, en natuurlijk de juiste prijs’‘, vertelt Sjoerd Veeman, destijds de projectleider bij Amels, terugblikkend in 2015. Die prijs lag rond de 17 miljoen gulden.
Daarvoor werd het vijf verdiepingen tellende schip - van machinekamer en discotheek tot zonnedek met zwembad en helikopterplatform - gedurende vijf maanden door 75 man grondig onder handen genomen. Ivana (destijds de vrouw van Donald Trump, red.) had een waslijst aan interieurwensen en overal op het schip waren nog de grote N’en van Nibala te zien. Daar moesten uiteraard grote T’s komen te staan.
Jeff Walker, de toenmalige rechterhand van Trump, bij Amels in de Kathedraal van Makkum (mei 1990).
Amels duldde nimmer pottenkijkers in de grote scheepshal – in de volksmond de – maar Jeffrey Walker (,,call me Jeff’‘), de senior vice-president van de Trump Organization, had er geen enkele moeite mee toen de Leeuwarder Courant op onderzoek uit ging en methem aan de praat raakte op de werf.
Volgens de altijd joviale rechterhand van Trump, ze waren klasgenoten op de Military School, waren de journalisten juist ,,more than welcome’‘ om een mooie reportage over de blinkende boot te maken.
Trots en opgetogen leidde de man, die toen bijna wekelijks pendelde tussen New York en Makkum, ons begin juni 1988 uitgebreid rond over de vloeren van marmer en langs het interieur van bladgoud. Veeman, glimlachend: ,,Typisch Amerikaans, zij laten graag zien wat voor moois ze nu weer hebben gekocht.’‘
Zwaaien alsof ze het koninklijk paar waren
Tien dagen eerder was Trump zelf – met zijn toenmalige vrouw Ivana, een voormalig skikampioen en fotomodel uit Tsjecho-Slowakije – op een zaterdagmiddag in Makkum geweest. Even met de helikopter vanaf Schiphol.
In Makkum herinneren sommigen zich nog dat ze uitstapten op het helikopterplatform bij de werf en dat een lange man met een rare kuif en een helblonde mevrouw naar de mannen op de leugenbank bij de oude haven stonden te zwaaien alsof ze het koninklijk paar waren. Niemand zwaaide terug.
Veeman: ,,Hij dacht echt dat we hier in Makkum dag en nacht voor hem aan het werk waren. Hij verwachtte de werf in vol bedrijf te zien. We hadden maar snel wat mensen opgetrommeld zodat het nog wat leek. Ze keken een uurtje rond en toen vertrokken ze weer.’‘
Donald Trump en zijn vrouw Ivana zwaaien bij de net uit Makkum gearriveerde Trump Princess in de haven van New York op maandag 4 juli 1988. Foto: AP/Marty Lederhandler
Zo maakten Makkum en de rest van Nederland voor het eerst goed kennis met de tot dan in Europa totaal onbekende Donald Trump, zoon van een welvarende aannemer uit Brooklyn (New York) die als onroerendgoedmagnaat miljarden dollars vergaarde.
; business is a matter of winning en cash is king waren zijn credo’s. Hij schreef boeken vol met dit soort oneliners. Daarnaast bouwde Trump in de jaren 80 in hoog tempo aan een imperium van kantoren, hotels, casino’s en zelfs vliegtuigen, allemaal getooid met de grote T.
Het jacht, omgedoopt tot Trump Princess, was mooi op tijd klaar voor de grote jaarlijkse vlootschouw op de Hudson-rivier rond het Vrijheidsbeeld op 4 juli, Onafhankelijksheidsdag. ,,’‘, vond de immer breed lachende Walker, die in hapklare one-liners grossierde en graag visitekaartjes ruilde.
Daarmee kwam de LC in het bezit van een zeer belangrijk telefoonnummer in New York: van zijn rechtstreekse toestel op de 26ste verdieping van de Trump Tower aan Fifth Avenue in Manhattan – het hoofdkwartier van de Trump empire.
Nieuw reuzenjacht voor Donald Trump
De journalisten draaiden dat nummer een jaar later, toen het in Makkum gonsde van de geruchten. Amels had met de Princess naam gemaakt en werkte tevreden aan jachten van 30 à 40 meter. Maar in juni 1989 zou er een ongekende nieuwbouworder binnen zijn, een reuzenjacht! Van wie? Bij Amels klonk slechts oorverdovende radiostilte: over klanten werden nooit mededelingen gedaan.
Jeff Walker nam zijn telefoon wel op: ,,Of wij een nieuw jacht bij Amels laten bouwen? Ja, hoe weten jullie dat?’‘ Och ja, het kon nu ook wel in de krant. Walker somde de duizelingwekkende details van de nieuwe Princess op alsof hij een boodschappenbriefje voorlas.
Lengte 128 meter, breedte 16 meter, kosten: 150 miljoen dollar (toen omgerekend ongeveer 330 miljoen gulden), zes verdiepingen, zwembaden, kamers voor 22 gasten, een concertzaal geschikt voor feestjes van 250 man, over drie jaar klaar, werk voor honderden mensen...
was de openingskop van de krant de volgende dag. Die avond speelde het nieuws rond Amels, Makkum en Trump een belangrijke rol in het NOS 8 uur Journaal. Het ging hier om een nooit eerder vertoonde opdracht in de scheepsbouw: het duurste privéjacht ter wereld.
Ook het grootste? Was de boot vande toenmalige koning Fahd van Saudi-Arabië niet bijna 150 meter? Geheel in de stijl van zijn baas zei Walker: ,,Ach ja, dat schip van die , dat is een afzichtelijk prul. De wereld gaat nu eens wat beleven! Kom anders eens langs in New York, praten we er wat langer over.’‘
Maakte Donald vaak vaartochtjes? Nooit
Min of meer toevallig op vakantie in Noord-Amerika, een maand later, was een afspraak in de Trump Tower aan Fifth Avenue in Manhattan gauw gemaakt. Walker: ,,’‘ Via een speciale, goed bewaakte personeelslift kwam de verslaggever in het hoofdkantoor van The Trump Organization op de 22ste verdieping.
Hij mocht op de gang The Donald zelfs even kort de hand schudden – ,,leuk, mensen uit Friesland in mijn kantoor!’‘ – maar de grote baas had uiteraard andere belangrijke afspraken en Walker mocht als man van de special projects de rest verder afhandelen: ,,Had ik al gezegd dat de nieuwe Princess een beetje duurder wordt? 200 miljoen dollar.’‘
Dat was toen meer dan 400 miljoen gulden! De LC maakte in Jeffs kantoor de vergelijking met de die zomer zeer omstreden plannen voor een nieuw gemeentehuis in Den Haag (het latere zogenoemde IJspaleis) dat ook zoiets moest kosten. Walker vond het schitterend: ,,Ha, wat een grap! En dat gemeentehuis bij jullie hoeft niet eens te drijven hè?’‘
Hij vertelde het later die week aan een journalist van The York Post: ‘Nieuwe boot Trump even duur als gemeentehuis Den Haag’, kopte die krant meteen.
Trouwens, Jeff, even een detail: hoezo eigenlijk die lengte van 128 meter? Walker, droogjes: ,,Aan de kade bij Trump’s Castle, zijn casino in Atlantic City, past een boot van 128 meter.’‘ Helder. En maakte Donald eigenlijk graag vaartripjes? Walker: ,,Nooit. Ivana en de kinderen gaan wel vaak naar de Princess, als die in Monaco ligt, of op de Bahama’s. Voor Donald is het een prestige-object, meer niet.’’
Circus Trump
Daarna leek Circus Trump in Nederland flink op gang te komen in Nederland. Een jachtbouwbureau in Moordrecht en interieurontwerpers in Rome sloegen aan het tekenen, werven in Lemmer en Dordrecht mochten bezig met de opbouw- en casco-onderdelen - waarvoor Centraal Staal in Groningen leverancier werd - een interieurfabriek in Strijen zocht vast extra mensen en in Makkum maakten ze zich klaar om uiteindelijk met driehonderd man alles in elkaar te zetten.
Het moest immers worden, aldus de immer enthousiaste Walker.
In maart 1990 leek het sprookje nog mooier te worden: ‘Trump koopt Amels!’, kopte de LC. De eigenaar van de werf, een Zuid-Afrikaan, wilde er wegens gezondheidsredenen vanaf. De kopers stonden in de rij, maar om er zeker van te zijn dat zijn Princess ongestoord kon worden afgebouwd, telde Trump zelf de gevraagde 4 miljoen dollar neer. Voor hem een schijntje.
Walker kwam speciaal naar Makkum om uit te leggen dat het ,,een aankoop voor lange termijn’‘ was. ,,Ons eerste bezit in Europa, wie weet wat eruit voortvloeit’‘.
De boel wat opfrissen in Makkum misschien? Trump had immers zelf een jaar eerder ook al geconstateerd dat de werf best een likje verf kon gebruiken. Walker: ,,En de rest van de haven ook wel.’‘
Ja, het oude Zuiderzeedorp zou nog eens wat beleven. Met geld van Trump waren delen van Manhattan opgekalefaterd, een nederzetting in Friesland zou een peulenschil zijn. En de vrees van de vakbonden dat Trump zijn hielen zou lichten zodra het jacht klaar zou zijn? Citaat Walker, de kersverse directeur van Amels: ,,Ik geloof niet dat de vakbonden bij jullie het helemaal snappen.’‘
De voor 17 miljoen gulden opgeknapte Trump Princess I wordt uit Makkum gesleept (6 juni 1988).
Financiële problemen
Nog datzelfde voorjaar keerde het tij. De aanbetalingen aan de werf in Dordrecht haperden en diverse serieuze media in Amerika en Engeland meldden dat Trump in de financiële problemen zat.
Dat was vanwege drie redenen: zijn casino’s (gebouwd met geleend geld) leden miljoenenverliezen, zijn aandelen (vooral ) werden minder waard door de beurscrisis in New York én de scheiding van Ivana kostte hem tientallen miljoen dollars. Had Trump Amels nu werkelijk overgenomen of niet?
Walker kwam in mei naar Makkum om het allemaal uit te leggen op een persconferentie voor de gehele Nederlands media. Met de gebruikelijke bravoure: ,, beste mensen. Ja, Trump verkoopt hier en daar bezittingen, verder niks aan de hand. We hebben nog 500 miljoen dollar op de bank staan.’‘
De overname van de werf was rond, er waren zelfs uitbreidingsplannen voor 50 miljoen gulden en Amels zou hét centrum van de mondiale jachtbouw worden. ,,We hebben een diamant gekocht! ’‘ ,,Right Jeff!’‘, zeiden de aanwezige botenbouwers glimlachtend in koor. Alles stond ogenschijnlijk nog steeds in het teken van de grote T van Trump: Trots en Tevredenheid.
Een paar weken later bleek het één grote poppenkast. Het werd de grote T van Theater en Teleurstelling. Achteraf stond toen al vast dat de bouw van de Princess II moest worden stopgezet. Het geldpakhuis van Oom Donald was echt leeg; hij had grote schulden en banken dreigden met beslaglegging op al zijn bezittingen.
Hij had de werf slechts voor een koopje overgenomen om te voorkomen dat andere eigenaren met boeteclausules gingen zwaaien als hij zijn verplichtingen niet kon nakomen. Trump moest de werf verkopen. De miljoenendroom was voorbij, de ballon lek geprikt. Jeff Walker nam in New York de telefoon niet meer op.
Amels had gelukkig voor de toen negentig scheepsbouwers nog genoeg andere orders en kwam uiteindelijk in 1991 in rustiger vaarwater toen het werd ingelijfd door Damen Shipyards Group. Sinds 2005 is de werf onderdeel van Koninklijke De Vries Scheepsbouw (Feadship). Op het werfterrein stonden nog jaren de roestende opbouw voor de stuurhut en de bioscoopzaal, als laatste herinnering aan de droomorder.
Spannend en onzeker
,,Een mooie tijd? Het was een interessante tijd, maar ik herinner me ook hoe spannend en onzeker het was’‘, zei Sjoerd Veeman, die later in de Amelsdirectie kwam en daarna als zelfstandig adviseur in de jachtbouw verder ging, bij de terugblik in 2015.
,,We gingen een van de allergrootste privéjachten ter wereld bouwen, dat was ongekend voor die tijd. Het was een schitterend ontwerp. Alle ogen waren op ons gericht, in Makkum ging het gebeuren. In mijn beleving ging ik elke maand wel een keer op en neer naar New York. Echt jammer dat we het niet konden afmaken.’‘
,,Wat ik van Trump vind? Aparte man, daarmee zeg ik niks geks. Als zakenman heb ik wel bewondering voor hem: hij heeft toch een aardig imperium opgebouwd. Als politicus? Nou ja, laat ik er dit van zeggen: ik hoop dat de Amerikanen verstandig genoeg zijn hem niet tot president te kiezen’’, aldus Veeman in 2015.
Trump was toen nog slechts een van de vele kandidaten voor de Republikeinen. Op 8 november 2016 won hij tot ieders verrassing de verkiezingen van zijn Democratische rivaal Hillary Clinton: hij werd de 45ste president van Amerika.
In 2020 ging de democraat Joe Biden er met het presidentschap vandoor. Trump gaat nu in de herkansing. Deze week presenteert de Republikeinse Partij op haar National Convention in Milwaukee (Wisconsin) Trump officieel wederom als de man die de Democratische kandidaat Biden op 5 november moet verslaan.
Donald Trump en Nederland: het leverde ook na de avonturen in Makkum geen gelukkige combinatie op. In de lente van 2007 had tv-presentator Ivo Niehe via beeldschermen een gesprek met Donald Trump en diens dochter Ivanka, bedoeld voor potentiële investeerders in een nieuw project: de Trump Tower in Atlanta.
De welgestelden die op de voorlichtingsmiddag waren afgekomen hoorden Trump vanuit New York aan: ,,Dit wordt een fantastische toren op een fantastische locatie. De naam Trump staat voor kwaliteit.’‘
Ook dit verhaal klonk indrukwekkend: een wolkenkrabber van 47 verdiepingen, met zwembaden, gouden kranen en een marmeren fontein die zich over zes verdiepingen uitstrekte. En het idee was dat 10 procent van de bouwsom zou worden ingelegd door Nederlandse beleggers.
,,We waren benaderd door de ontwikkelaar van het project’‘, vertelde directeur Dick Beijen van het betrokken investeringsbedrijf, Global State uit Weesp, acht jaar later. ,,Een prachtig project en de naam Trump maakt iets los bij mensen. Ik geloofde er heilig in.”
Al snel stond de teller op 20 miljoen euro, ingelegd door ruim 200 investeerders. Ze kregen een rendement van 30 procent voorgespiegeld. Maar al een paar maanden na de glorieuze start ging het mis. De voortekenen van een wereldwijde recessie begonnen zich af te tekenen. De financiering bleek al die tijd flinterdun geweest.
Er was amper eigen vermogen, het overgrote deel van de kosten is met geleend geld betaald, en de waarde was te hoog ingeschat. Beijen: ,,En toen was het ineens: boem, klaar, gesloten. De stekker ging er uit.” De Nederlandse beleggers waren hun inleg kwijt.
Niemand koopt Trump Vodka
In 2006 zoekt de Rotterdamse destilleerderij Wanders nieuwe verdiensten. In die periode investeert Trump in luxeproducten: hij heeft al zijn eigen parfum gelanceerd, zijn eigen steak en zijn eigen bier. En nu is het tijd voor zijn eigen wodka.
Wanders stuurt een monster naar New York, net als tweehonderd andere stokerijen uit de hele wereld. Tot hun verbazing komt de Rotterdamse wodka als beste uit de smaaktesten. Jacques de Lat: ,,En toen was het bingo.”
In oktober 2006 vliegen De Lat en zijn directeur naar New York, voor het lanceringsfeest van Trump Vodka. De complete New Yorkse jetset is aanwezig om het brouwsel te proeven. In de maanden erna wordt het alleen maar mooier. De Lat: ,,We moesten extra apparatuur kopen om het aan te kunnen. We exporteerden in korte tijd 400.000 flessen.”
Maar er blijkt één probleem te zijn met Trump Vodka: niemand koopt het. En één van de stelregels van Donald Trump luidt: als het niet werkt, hou er dan mee op. De miljardair stopt van de ene op de andere dag met wodka.
Wanders BV blijft zitten met gloednieuwe apparatuur en zonder opdrachten. Amper twee jaar later gaat het bedrijf failliet. Wat rest zijn een paar flessen Trump Vodka als aandenken, en de herinnering aan die wonderlijke ontmoeting met de miljardair zelf.
