Harris versus Trump: we lusten er wel pap van. Wetenschappers uit Groningen leggen uit waarom. 'Het is een soort titanenstrijd'

Olaf Scholz, Keir Starmer, Alexander De Croo, Luc Frieden, Emmanuel Macron: kent u deze namen? En Joe Biden, Donald Trump en Kamala Harris? Het eerste rijtje zijn de namen van de leiders van landen om Nederland heen. Maar het tweede rijtje doet mogelijk meer belletjes rinkelen.

De Amerikaanse verkiezingen staan voor de deur. De huidige vicepresident en democraat Kamala Harris neemt het op tegen oud-president en republikein Donald Trump. In Nederland wordt de strijd nauwlettend gevolgd. Het gaat erover in de krant, bij de koffieautomaat en in de kroeg. We weten zelfs welke onderwerpen op de agenda staan: migratie, abortus, de democratie en de economie.

Waar komt die interesse in de Amerikaanse politiek vandaan? En is het nodig?

„Ik vind de fascinatie van Nederlanders voor Amerika opmerkelijk”, zegt universitair docent Jelte Olthof van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Hij mag het zeggen, als docent bij de studie American Studies is hij zelf buitengewoon geïnteresseerd in de Verenigde Staten. „Je kunt als Amerikadeskundige in Nederland een behoorlijke boterham verdienen.”

De Britse docent Tim Jelfs, gespecialiseerd in American Studies, vindt de Nederlandse aandacht voor de strijd tussen Harris en Trump opvallend groot. „Er wordt hier van alles rond de verkiezingen georganiseerd en de evenementen worden goed bezocht. Het is hier meer intens dan ik in andere landen heb gezien.”

Ook Anne Martinez, docent Amerikaanse politieke theorie en cultuur aan de RUG, merkt dat er nogal veel belangstelling is voor de strijd tussen de republikeinen en de democraten. Ze komt uit de buurt van Chicago, woonde een deel van haar leven in Texas en is zo’n tien jaar geleden in Nederland neergestreken. Ze stemt nog steeds voor de Amerikaanse verkiezingen.

„Mijn buren beginnen regelmatig tegen mij over de Amerikaanse verkiezingen, en ze zijn goed op de hoogte. Toen Wilders zoveel stemmen kreeg, zeiden ze: ‘nu hebben we onze eigen Donald Trump’. In de periode dat Obama president was gingen meer studenten hier aan de RUG American Studies doen”, vertelt ze. „Dat noemen we de Obama-bump. Op het moment dat Trump president werd, hadden we de Trump-slump: minder studenten.”

Olthof, Martinez en Jelfs kunnen de aandacht enigszins verklaren. Jelfs: „Elk land met relatief weinig macht op het wereldtoneel wil een relatie hebben met Amerika. Dat zie je ook in het Verenigd Koninkrijk, bijvoorbeeld. Al hebben de Engelsen meer een afkeurende houding tegenover Amerika. Ze kijken een beetje neer op de Amerikaanse politiek.”

Olthof noemt nog een andere reden. „Het is een vrij overzichtelijke strijd. Je hebt twee kandidaten die het tegen elkaar opnemen, waarna eentje overeind blijft. Een soort titanenstrijd. In een coalitieland als Nederland, waarbij degene die wint niet automatisch in de stoel van de president belandt, kan het Amerikaanse systeem daardoor spannender zijn.”

Dat het Amerikaanse systeem – met kiesmannen, districten, het senaat en het huis van afgevaardigden – helemaal niet zo simpel is, laten veel mensen graag achterwege. De Amerikanen zelf ook. „Dat komt deels door de media. Die maken er maar wat graag een soort gladiatorengevecht van”, legt Olthof uit.

Een derde verklaring is dat een flink deel van de populaire cultuur in Nederland uit de Verenigde Staten komt. Denk aan muziek, films, tv-series en sociale media. „Veel mensen beheersen de taal en snappen de Amerikaanse samenleving, omdat we dat dagelijks voorgeschoteld krijgen”, zegt Olthof. „Als we het over highschool hebben bijvoorbeeld, weet iedereen hoe dat eruitziet.” Hoe het er in Frankrijk en Duitsland op de middelbare school aan toegaat, is voor veel Nederlanders minder bekend.

Wanneer die populariteit precies is ontstaan, vinden de wetenschappers moeilijk te zeggen. Mogelijk na de Tweede Wereldoorlog toen Amerika met de Canadezen werd gezien als de bevrijders van Nederland. „Bij de eerste generaties na de oorlog konden de Amerikanen niet zoveel fout doen”, zegt Olthof.

Wel is duidelijk dat de fascinatie niet nieuw is. Obama versus McCain, Clinton versus Trump, Biden versus Trump en nu Harris versus Trump: Nederlanders volgen het op de voet. Dat de interesse nu wellicht groter is dan pak ‘m beet 30 jaar geleden, heeft meer te maken met de mogelijkheden om de verkiezingen te volgen: hallo internet.

Het is overigens niet zo dat er louter positief naar de Verenigde Staten wordt gekeken. Op TikTok en andere sociale media is een groeiende groep jongeren die ziet dat er in Amerika van alles misgaat. Zij hekelen bijvoorbeeld het Amerikaanse educatiesysteem door grappen te maken over hoe dom jonge Amerikanen zijn (zo lijkt de topografische kennis van veel Amerikaanse jongeren nogal beperkt) en ook het wapenbeleid wordt door veel Europese jongeren als bizar ervaren. Maar ze zien, gebruiken en volgen de ontwikkelingen in Verenigde Staten wél.

Is de belangstelling nog nodig? Zijn de Verenigde Staten nog de wereldmacht die zij claimen te zijn? Hebben de verkiezingen aan de andere kant van de Atlantische Oceaan nog steeds grote gevolgen voor het kleine kikkerlandje dat Nederland is? Daarover verschillen de meningen van de drie wetenschappers.

Jelfs: „Een narratief dat deze verkiezingen een grote rol speelt is dat de toekomst van de democratie in gevaar is. Het ligt eraan hoe je een democratie definieert, maar dat is wel een interessant perspectief. Aan de andere kant denk ik dat de verschillen tussen de presidenten voor het buitenland niet heel groot zijn. Terwijl we van Obama naar Trump en vervolgens Biden schuifelden, veranderde er niet veel qua buitenlandbeleid.”

Martinez denkt daar anders over. Zij ziet dat wat in Amerika gebeurt altijd zijn weerslag heeft op de rest van de wereld. Denk alleen aan de manier waarop er in de Verenigde Staten over migratie wordt gesproken. „Als het rechts-extremisme in Amerika groeit, is dat brandstof voor het rechts-extremisme in Europa. En dan hebben we het nog niet gehad over bijvoorbeeld China. Als de macht van Amerika op het wereldtoneel kleiner wordt, wie springt er dan in dat gat? En wat voor implicaties heeft dat? Deze verkiezingen hebben hoe dan ook veranderingen in macht tot gevolg.”

Amerikanen vinden Nederland overigens ook best interessant, grapt Olthof. „Het verhaal van Hansje Brinker (het Haarlemse jongetje dat een ramp wist te voorkomen door zijn vinger in een lekkende dijk te steken) is in Amerika heel bekend. Er was zelfs een tijdje sprake van een Holland mania.” Eind 19de eeuw vonden de Amerikanen de tulpen, molens en klompen van Nederland helemaal het einde.

Maar of ze daar nu weten dat Dick Schoof minister-president is?