Rook stijgt op nadat Israëlische gevechtsvliegtuigen een woontoren in Gaza-stad hebben aangevallen, 7 oktober 2023. Inzet: portretfoto van Jan Keulen. Foto: EPA, DVHN Archief/Jan Willem van Vliet
Jan Keulen (72) uit Groningen was jarenlang Midden-Oostencorrespondent. Ook hij is geschrokken van de gebeurtenissen in Israël en de Gazastrook. ,,Dit is nog niet eerder vertoond op deze schaal.’’
Hoe kijkt u naar deze eruptie van geweld in Israël en de Gazastrook?
,,Het is een enorme verrassing. Zoiets heb ik nog nooit gezien in Israël in al die jaren dat ik het Midden-Oostenconflict volg, zeg maar vanaf 1973. Op 6 oktober in dat jaar brak de Oktober- of de Jom Kipoer-oorlog uit, afgelopen weekend precies vijftig jaar geleden. Ook dat was een verrassingsoorlog. Israël werd aangevallen door Syrië en Egypte in een poging om hun in 1967 door Israël bezette gebieden te heroveren. Maar Egypte heeft die oorlog verloren. Er kwam een vredesproces op gang, dat in 1978 leidde tot de Camp Davidakkoorden.’’
Die hebben niet voor rust gezorgd in het Midden-Oosten.
,,Nee, er zijn veel schermutselingen en intifada’s (Palestijnse opstanden) geweest. Tot 2014, toen Obama president was, waren er ook diverse onderhandelingen. John Kerry, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, heeft zich toen nog vreselijk ingespannen om een vredesakkoord tussen de Israëli’s en de Palestijnen tot stand te brengen. Daarna is dat niet meer gebeurd, dus ze spreken al tien jaar niet met elkaar.’’
Wat hebben die diplomatieke inspanningen uiteindelijk opgeleverd?
,,Eigenlijk alleen maar meer onrecht en repressie voor de Palestijnen. Zo’n 700.000 Israëli’s zijn in Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever gaan wonen. In feite hebben de Palestijnen daar alleen maar terrein verloren. Maar de grootste verliezers zijn de 2 miljoen Palestijnen in de Gazastrook. Die zitten daar al sinds 2006 opgesloten. Ze kunnen geen kant op. Door al die jaren van onderdrukking en vernedering krijgt Israël nu de rekening gepresenteerd voor het niet vinden van een oplossing van dit probleem.’’
Het ongeëvenaarde geweld van Hamas in Israël valt toch op geen enkele manier goed te praten?
,,Ook ik vind het vreselijk wat er gebeurt. Er zijn al meer dan zevenhonderd Israeli’s om het leven gekomen en dat getal wordt steeds hoger. Daaronder bevinden zich veel burgerslachtoffers. Dat is puur terrorisme. Aan de Palestijnse kant vallen natuurlijk ook veel burgerslachtoffers bij de bombardementen die Israël bij wijze van represaille uitvoert.’’
Dit slaat zo’n diepe wond bij beide partijen dat de vraag opdoemt of die ooit nog gaat genezen?
,,Bij eerdere geweldsuitbarstingen was het dodental altijd in het nadeel van de Palestijnen. Voor het eerst is dat nu niet zo. Onder Israëlische burgers zijn ontzettend veel doden gevallen. Dat is schokkend. Ik moest denken aan 1929 toen er in Hebron een slachtpartij is geweest onder Joden door Arabieren. Daar zijn 69 mensen bij omgekomen. Dat is haast honderd jaar geleden. Daar wordt nog steeds aan gerefereerd. Het zal heel lang duren voordat de wond die nu is geslagen, zal weggaan, vrees ik.’’
De strijd is nog niet voorbij. Bent u bang dat ook een partij als Hezbollah vanuit Libanon Israël gaat aanvallen?
,,Ik verwacht niet dat Hezbollah zich er op grote schaal mee gaat bemoeien. Hezbollah is tot over z’n oren betrokken bij de oorlog in Syrië. Bovendien is de situatie in Libanon zeer complex. Hezbollah is behalve een militaire groepering ook politiek een belangrijke speler in het land. Tegen die achtergrond lijkt het me uitermate onwaarschijnlijk dat ze zich in de strijd tegen Israël zullen storten.’’
Het kan niet anders of Hamas moet vanuit het buitenland steun hebben ontvangen voor deze grootscheepse aanvallen.
,,Ze zijn op 22 plaatsen de grens overgestoken, ook over zee en met paragliders. Tot nu toe werd dat voor onmogelijk gehouden. Deze operatie moet lang zijn voorbereid. Het is heel goed mogelijk dat Hamas assistentie heeft gehad van Hezbollah of misschien zelfs van Iran. Die duizenden raketten moeten ergens vandaan komen.’’
Kan het van Israëlische kant escaleren?
,,Er zijn in Israël haviken die ook al voor deze aanslagen het liefst Iran zouden aanvallen. Maar vergeet niet dat dit een enorme militaire slag is voor Israël. De eerste prioriteit van Israël is nu, en dat is ook al gezegd door Nethanyahu, het koud maken van Hamas. Dat zal moeilijk genoeg zijn. Ze zullen nu niet ook nog een ander land gaan aanvallen. Als ze dat wel zouden doen, dan heb je pas echt de poppen aan het dansen.’’
Waar moet dit heen? Er wordt nog volop gevochten, terwijl een vredesakkoord onmogelijk lijkt.
,,De vraag is hoe Israël Hamas denkt te bestrijden. Gaan militairen de Gazastrook in? Ik ben er vaak geweest. Het is een ontzettend dichtbevolkt gebied. Er zijn veel kleine straatjes. Straatgevechten van huis tot huis worden heel moeilijk voor Israëlische militairen. Vroeg of laten zullen ze moeten onderhandelen. Alle oorlogen eindigen. De gijzelaars die Hamas in handen heeft kunnen ze uitspelen als troefkaart. Zo kunnen ze Israël dwingen om tafel te gaan. Een ding moet voorop staan: het vredesproces moet serieus worden opgepakt, het liefst met steun van buitenaf. En er zal een oplossing moeten komen voor de Palestijnen in Gaza en de bezette gebieden.’’
