Minister-president Dick Schoof komt aan op Paleis Huis ten Bosch voor de beëdiging van kabinet Schoof-1. Foto: ANP/Robin van Lonkhuijsen
De regeringspartijen PVV, VVD, BBB en NSC gaan niet samen verder. Wilders heeft ‘de stekker eruit getrokken’ over zijn eigen asieleisen. Hoe nu verder? Een uitleg.
Waar(om) ging het mis?
Hoewel de PVV de verkiezingen won, kwam het met de partij van Geert Wilders in het kabinet tot weinig oplossingen voor het asielvraagstuk. De asielnoodwet komt er niet en de spreidingswet werd niet ingetrokken, bijvoorbeeld.
Wilders presenteert op 26 mei zijn 10 eisen over asiel en migratie. Een week later eist hij dat de leiders van de andere regeringspartijen hun handtekening eronder zetten. De rest zegt dat aan vier eisen wordt gewerkt in wetten en dat ze openstaan voor concrete plannen voor de andere eisen, maar ze tekenen niet.
PVV-leider Wilders zegt zijn vertrouwen in de andere partijen op. Datzelfde verlangt hij van de PVV-Kamerleden, ministers en staatssecretarissen.
Wie regeert nu in Nederland?
De regering van premier Dick Schoof bestuurt het land. Maar zonder steun van de PVV (37 zetels in de Tweede Kamer, vijf ministers en vier staatssecretarissen) is het moeilijk om wetsvoorstellen voor te bereiden en door de Tweede Kamer te krijgen.
Daarom wordt er snel overlegd door de overgebleven ministers over of en hoe het verder kan. Ze hebben drie opties:
Er werd gekozen voor de laatste: Schoof gaat het ontslag van zijn kabinet dinsdag aanbieden. „Met het vertrek van de PVV is er onvoldoende draagvlak in de Kamer voor dit kabinet”, zegt hij na de speciaal ingelaste ministerraad.
Andere opties waren onwaarschijnlijk
In het geval van een minderheidskabinet blijft de regering ‘de baas’, maar moet voor ieder voorstel een nieuwe meerderheid gezocht worden in de Tweede Kamer. Dit werd ingewikkeld, want met de PVV’ers vertrokken veel stemmen en de samenwerking met de oppositie was al moeizaam. Daarom werd een nieuwe coalitie ook onwaarschijnlijk.
Schoof biedt dus namens het kabinet het ontslag aan bij de koning. Daarna is het demissionair. De bewindspersonen van VVD, NSC en BBB gaan door, die van de PVV niet. Alleen lopende zaken worden nog behandeld. Onderwerpen en voorstellen die volgens de Tweede Kamer omstreden, te gevoelig of controversieel zijn, worden doorgeschoven naar het volgende kabinet.
Schoof hoopt op veel onderwerpen toch door te kunnen besturen. Hij noemt bijvoorbeeld veiligheid, migratie en stikstof. Daarvoor is hij nu afhankelijk van de Tweede Kamer.
Er komen nieuwe verkiezingen.
Wanneer mag ik dan naar de stembus?
Volgens de wet moet er binnen 83 dagen na de officiële ontbinding van de Tweede Kamer gestemd worden. Maar er zijn geen regels voor wanneer dit officiële besluit genomen moet worden. Toen het vorige kabinet van premier Mark Rutte viel (juli 2023), gingen we in november naar de stembus.
Omdat verkiezingen niet plaatsvinden in vakantietijd, is het waarschijnlijk dat we tot oktober moeten wachten. Deze periode geeft gemeenten de kans om de verkiezingen voor te bereiden. Zij moeten immers zorgen voor de stemlokalen en vrijwilligers om de stemmen te tellen.
VVD: nieuwe verkiezingen. ‘Kiezers moeten zich kunnen uitspreken over welke kant ze willen dat het lang opgaat’, twittert fractievoorzitter Yesilgöz.
PVV: nieuwe verkiezingen. „Verkiezingen moeten uitmaken wat we gaan doen met asiel”, zegt PVV-minister Madlener.
BBB: nieuwe verkiezingen. „Voor mij is de coalitie klaar”, aldus Caroline van der Plas.
NSC: minderheidskabinet. Fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven stelt dat de coalitie ‘op papier’ in afgeslankte vorm verder kan.
PvdA/GroenLinks: nieuwe verkiezingen. Frans Timmermans: „Ik vind dat er verkiezingen moeten komen. De mensen zijn het zat, er moet gepoetst worden.”
SP: nieuwe verkiezingen. SP-voorman Jimmy Dijk: „Heel goed als er nieuwe verkiezingen komen en mensen hun stem kunnen laten horen.”
SGP: minderheidskabinet. De leider van de SGP Chris Stoffer lijkt zich uit te spreken voor gedoogsteun aan een minderheidskabinet, omdat er op gebied van asiel en migratie moet ‘worden doorgewerkt’.
CDA: nieuwe verkiezingen. CDA-leider Henri Bontenbal in een geschreven reactie: ‘Het is elke dag vechten via Twitter, het is onbeschoft. De democratie wordt niet netjes behandeld.’
D66: nieuwe verkiezingen. „Zo snel mogelijk naar de stembus is denk ik het meest verstandige”, aldus fractievoorzitter Rob Jetten.
FVD: nieuw kabinet. „Forum voor Democratie is bereid om zich constructief op te stellen voor het vormen van een rechtse meerderheid”, schrijft de partij op hun website.
PvdD, DENK, Volt en JA21 spreken zich ook uit voor nieuwe verkiezingen.
Conclusie: naar de stembus
Met hoe het nu in de Tweede Kamer gaat en aan de standpunten van de partijen te zien, is het zeer waarschijnlijk dat dit kabinet demissionair wordt en dat we na de zomer mogen stemmen in nieuwe verkiezingen. Voor wie zich daarvoor interesseert: zo staan de partijen ervoor in de laatste peilingen.
