Een FC Groningen-supporter bestormt in mei het veld met een spandoek tijdens de wedstrijd FC Groningen-Ajax. ANP
Van vuurwerkgooien tot vechten, van roken tot dronkenschap. De KNVB hanteert een lange lijst van verboden gedrag in het voetbalstadion. Wie over de schreef gaat, kan een landelijk stadionverbod krijgen. Maar hoe rechtvaardig is die strafprocedure eigenlijk?
Aan het eind van het afgelopen voetbalseizoen hadden 1747 supporters een lopend landelijk stadionverbod. De strafmaatregel is het belangrijkste middel van de KNVB om voetbalgeweld te bestrijden. ,,Wat de bond doet met het stadionverbod is eigenlijk een soort mini-rechtspraak”, zegt voorzitter Matthijs Keuning van het supporterscollectief Nederland. De bond deelt straffen en boetes uit. Maar daar komt geen rechter of zitting aan te pas. Het is een papieren proces.
Nu het voetbalgeweld toeneemt, is er ook meer aandacht voor de KNVB-rechtspraak. ,,En die schiet ernstig tekort”, vindt advocaat Marc Houben uit Eindhoven, die voetbalsupporters bijstaat. Ook het supporterscollectief Nederland heeft kritiek. Keuning: ,,De procedure is ondoorzichtig en mensen die ermee te maken krijgen, voelen zich niet gehoord.”
Wie zich misdraagt moet wegwezen en niet zeuren
Wat maakt het uit, kun je denken. Wie zich misdraagt, moet wegwezen en niet zeuren. Zeker nu het voetbal door een kleine groep hooligans wordt verpest voor de rest op de tribunes. ,,Maar iedereen is ook gebaat bij een goede behandeling, ook de supporters die zich in het stadion wél aan de regels houden. Immers, je hoort dan bij een groep mensen die als ze wat fout doen, geen recht hebben op een gedegen procedure”, stelt voetbaladvocaat Christian Visser uit Amsterdam.
Het propje van Teun
In mei publiceerde deze krant een verhaal over de zestienjarige Teun*. Deze FC Groningen-fan kreeg een stadionverbod van achttien maanden omdat hij een propje papier richting een voetballer op het veld gooide. ,,Een disproportionele straf’’, vindt advocaat Marc Houben uit Eindhoven. Teun en zijn ouders voelden zich in het proces niet gehoord door de KNVB, dat was voor DVHN aanleiding om wat dieper in de procedure te duiken. Ondanks een beroep bij de Commissie Stadionverboden, blijft de straf van Teun gehandhaafd. Hij heeft, zoals vereist, zijn pasfoto ingeleverd bij FC Groningen zodat hij wordt herkend als hij toch naar het voetbal gaat. De KNVB heeft de straf voor het gooien van voorwerpen en vloeistoffen dit seizoen verzwaard van minstens negen maanden naar minstens twaalf maanden.
*Teun is een gefingeerde naam.
Het zijn niet alleen de notoire relschoppers die te maken krijgen met een stadionverbod. Sterker nog, de straf lijkt vooral de wat ‘bravere’ overtreders te raken. Er zijn ook hooligans die zich niets aantrekken van de sanctie, zij slagen er vaak genoeg in om toch een stadion binnen te komen. Op de kaart van iemand anders bijvoorbeeld. Het stadionverbod blijkt voor clubs lastig te handhaven. Een digitale meldplicht kan helpen, het ministerie van Justitie en Veiligheid kijkt naar de mogelijkheden. De KNVB hoopt dat de meldplicht nog voor het eind van dit jaar kan worden ingevoerd.
Sigaret opsteken: Drie maanden straf
Wie de regels overtreedt en wordt geïdentificeerd, gaat meteen het stadion uit. Nieuwe, geavanceerde camera’s moeten dit seizoen helpen om relschoppers te herkennen en te volgen in het stadion. En gezichtsbedekking wordt zwaarder gestraft.
De voetbalclub stuurt bewijsmateriaal zoals camerabeelden en getuigenverklaringen naar de KNVB. En dan begint de papieren rechtszaak. Als de bond vindt ‘dat het aanzien van het voetbal is geschaad’, krijg je een straf aan de hand van een richtlijn. Een sigaret opsteken in het stadion levert drie maanden straf op, voor een ‘eenvoudige mishandeling’ staat achttien maanden. Bij een stadionverbod van twaalf maanden of meer krijg je ook een geldboete, voor meerderjarigen is dat 450 euro.
Wie het niet eens is met z’n straf, heeft twee weken de tijd om via de mail of aangetekende brief protest aan te tekenen. Dat doet zo’n kwart van de mensen. Keuning: “Zo’n beroep schrijven is best lastig omdat je zelf niet weet welke informatie de KNVB gebruikt om de straf te bepalen. Als je het bewijs wilt zien, moet je veel moeite doen. Al heb ik begrepen dat het de laatste tijd wat beter gaat.” Advocaat Houben vult aan dat het voor veel mensen moeilijk is een beroep te schrijven zonder hulp van een jurist.
Groningen-supporters tussen de rookwolken tijdens de wedstrijd FC Groningen-Ajax. ANP
Een speciale Commissie Stadionverboden bekijkt het protest en oordeelt of de straf terecht is uitgedeeld. ,,De ervaring leert dat de commissie bijna altijd meegaat in het besluit van de KNVB”, aldus Keuning. Uit cijfers van de bond blijkt dat het om ‘ruim 90 procent’ van de gevallen gaat. De termijn van 30 dagen om tot een oordeel te komen, haalt de commissie vaak niet. Volgens de KNVB komt dat door het toegenomen aantal stadionverboden.
Er zijn twijfels over de onafhankelijkheid van de commissie. Niemand weet wie de leden zijn, dat wordt door de KNVB uit veiligheidsoverwegingen geheim gehouden. “Ik zie het als een interne klachtenprocedure”, zegt Houben. Volgens de bond beslist de commissie los van de KNVB en staan de leden niet op de loonlijst. Maar ‘de kosten die zijn verbonden aan het functioneren van de commissie’ worden betaald door de KNVB is te lezen in het reglement.
KNVB sneller met straffen dan de rechter
Wie een seizoenkaart koopt of gewoon een kaartje voor een voetbalwedstrijd, is met die aanschaf gehouden aan de regels van de KNVB. Als je de regels overtreedt, kan de bond via een civielrechtelijke procedure een landelijk stadionverbod opleggen. De rechtspraak door de KNVB is eind jaren negentig ingesteld. Daarvoor moest de strafrechter er aan te passen komen om wangedrag te bestraffen met een stadionverbod. Dat nam vaak veel tijd in beslag en er was een hogere bewijslast nodig om iemand te veroordelen.
Supporters die het er echt niet bij willen laten zitten, kunnen een kortgeding aanspannen. Zodat de rechter de sanctie kan toetsen. Maar dat doet bijna niemand.
“Er zijn maar weinig mensen die de middelen hebben om naar de rechter te gaan”, zegt advocaat Houben. Hij voerde wel twee succesvolle procedures tegen de voetbalbond. “Bij de ene vergoedde de verzekering het en de andere jongen heeft een vermogende vader die dat over had voor zijn zoon.”
De ene supporter kreeg een verbod van achttien maanden omdat hij over het hekje tussen twee vakken in de Amsterdam Arena stapte. De rechter vond de straf ‘disproportioneel’. De andere supporter kreeg een stadionverbod van dertig maanden omdat hij te lang op de trappen van het Amsterdamse stadion bleef staan en niet zou hebben geluisterd naar een steward. De rechter oordeelde dat in zijn geval de KNVB geen ‘eerlijke en zorgvuldige’ procedure had gevoerd.
Man die volgens steward in de hekken hing zat op het toilet
En er zijn meer voorbeelden. Een MVV-supporter kreeg in de herfst van vorig jaar een stadionverbod van maar liefst 42 jaar voor het roepen van racistische leuzen. Op het moment van het incident zat deze man op het toilet, terwijl stewards hadden verklaard dat hij ‘in de hekken hing’. Met hulp van een advocaat ging zijn verbod van tafel. Deze zaak roept de vraag op bij hoeveel andere zaken, waar supporters geen juridische bijstand hadden, de bewijslast nog meer rammelde.
Een zitting bij de KNVB zou een groot verschil kunnen maken, zegt voetbaladvocaat Christian Visser. ,,Dat vraagt wel iets van de bond, maar je zou een kleine drempel kunnen inbouwen van 20 a 30 euro voor mensen die dat willen. Waarom zou je niet met iemand kunnen praten? Zo’n stadionverbod is best ingrijpend in iemands leven. Het is bekend en onderzocht dat mensen hun straf beter accepteren als ze hun verhaal kunnen doen.”
'Niet serieus genomen'
In het Nederlands Juristenblad verscheen in januari een artikel over het stadionverbod van de KNVB. Een van de auteurs onderzocht de procedure voor zijn scriptie. De onderzoeker concludeert dat de procedure ‘als zeer onrechtvaardig wordt ervaren.’ Hij hield onder meer een enquête onder mensen die bij de KNVB protesteerden tegen hun stadionverbod. Dertig supporters vulden de enquête in. Van hen had maar tien procent het gevoel dat zijn verhaal serieus werd genomen. Tachtig procent had het gevoel niet eerlijk te zijn behandeld.
Keuning zegt dat er ook een belangrijke rol is voor de clubs. ,,Je hoeft niet alles blind door te sturen naar de bond. Als het goed is word je door de club eerst uitgenodigd voor een gesprek. Er kan dan meer rekening worden gehouden met het profiel van een dader. Is het de eerste keer? Wat is zijn leeftijd en verhaal. Clubs kunnen een alternatieve straf opleggen of een lokaal stadionverbod. Maar of dit gebeurt, verschilt per club en per moment.”
Het supporterscollectief Nederland heeft zijn kritiek meerdere malen aangekaart bij de KNVB. ,,Maar voor de KNVB heeft dit geen prioriteit”, zegt Keuning.
De bond laat via een mail weten dat hij niet wil reageren op de kritiek. En wijst er op dat de Commissie Stadionverboden een gratis mogelijkheid is voor supporters om in beroep te gaan tegen hun stadionverbod. ,,Voor ons is in elk geval het belangrijkste dat de daders niet met hun wangedrag wegkomen. Wekelijks bezoeken ruim 200.000 Nederlanders een stadion. In totaal beleven miljoenen mensen veel plezier aan het voetbal en dat mag niet verpest worden door een groepje dat zich supporters noemt maar dat juist niet zijn’’
Noordelijke clubs gaan richting 200 stadionverboden, en er komen meer straffen
Hoe gaan de vier noordelijke clubs om met supporters die over de schreef gaan? Een stadionverbod is niet de eerste en enige maatregel in elk geval. Een overzicht.
SC Heerenveen
SC Heerenveen heeft momenteel 45 stadionverboden uitgevaardigd, waarvan er 39 zijn opgelegd door de KNVB. Circa 30 zijn vanwege biergooien. Voor het gooien van vloeistoffen staat normaal gesproken een bezoekverbod van negen maanden aan een voetbalstadion.
Heerenveen bestraft biergooiers zwaarder dan menig andere voetbalclub. Een nuance is dat de roep vanuit de eigen aanhang kwam, zo stelt de club in een reactie. Na de coronaperiode werd er in vrijwel elk stadion geregeld met bier op de tribunes gegooid. Ook bij Heerenveen. Tot ongenoegen van veel andere fans in het Abe Lenstra-stadion. In samenspraak met de directie en supportersgroepen van Heerenveen werd daarom een lik-op-stukbeleid afgesproken. Met als gevolg dat de club eind vorig seizoen beduidend minder last van biergooiers had.
Heerenveen gaat met vrijwel alle supporters die over de schreef gaan in gesprek. Tussen niet-straffen en een stadionverbod zit evenwel een groot grijs gebied. Zo deelt Heerenveen ook alternatieve straffen uit, veelal klussen in- en rondom het stadion, net als voorwaardelijke stadionverboden. Volgens Heerenveen zitten er bij de 54 stadionverboden tien mensen die niet bij de club staan geregistreerd als seizoen- of clubkaarthouder.
FC Groningen
Bij FC Groningen zijn er op dit moment 96 lopende stadionverboden. Deze zijn ook allemaal door gemeld aan de KNVB en kunnen derhalve ook gelden voor andere stadions dan alleen Euroborg. Hoeveel van deze mensen met een stadionverbod ook een seizoen- of clubcard hebben van FC Groningen is op korte termijn niet inzichtelijk te maken door de club. Hetzelfde geldt voor de vraag hoeveel supporters zijn bestraft voor het gooien van bier of andere vloeistoffen en hoeveel voor andere vergrijpen.
Anders dan bij SC Heerenveen geldt bij FC Groningen geen speciaal lik-op-stuk-beleid ten aanzien van het gooien van bier of andere vloeistoffen. De club volgt bij alle incidenten de eigen huisregels en de richtlijn van de KNVB. Bij het gooien van vloeistoffen of voorwerpen betekent dat er een stadionverbod van 12 tot en met 36 maanden wordt uitgevaardigd, afhankelijk van het feit en/of de gevolgen.
In lijn met het voorgaande werden er bij FC Groningen tot dusver ook geen alternatieve straffen als bijvoorbeeld taakstraffen uitgedeeld. Dit seizoen is dat anders en wordt er wel per geval bekeken wat een eventuele passende (alternatieve) straf zou zijn voor een vergrijp.
FC Emmen
FC Emmen heeft vorig seizoen 10 stadionverboden naar de KNVB gestuurd. Dat komt overeen met het gemiddelde van de laatste seizoenen laat de club weten. FC Emmen heeft een gedragscommissie die signaleert en bijstuurt alvorens een incident naar Zeist gaat. Dit kan betekenen dat je een straf door de club krijgt opgelegd krijgt in plaats van door de KNVB.
SC Cambuur
SC Cambuur kent in totaal enkele tientallen stadionverboden (zowel landelijk als lokaal) en dat is meer dan voor de coronaperiode. In algemene zin valt op dat de supporter met een verbod steeds jonger lijkt te worden. Om deze reden zet de club met meerdere projecten en initiatieven in op sociale preventie, door aan de voorkant al met deze groep aan de slag te gaan. Daarnaast werkt de club met alternatieve trajecten, door bijvoorbeeld een deel van het stadionverbod om te zetten in werkzaamheden in het stadion, ten behoeve van de club. Dit gaat in samenspraak met de KNVB en onder leiding van de club zelf.
Dit complete maatregelenpakket bestaande uit verschillende repressieve- en preventieve maatregelen heeft er volgens de club mede voor gezorgd dat SC Cambuur in de afgelopen twee jaar geen boetes vanuit de KNVB heeft ontvangen.
