Het komt in deze ‘online tijd’ nog maar zelden voor dat een envelop tussen de borstels van mijn brievenbus blijft hangen en ik ‘m een tijdlang niet onder ogen krijg, zoals laatst.
De witte envelop, met mijn adres op de voorkant maar geen tekst op de achterkant, die ik tenslotte toch vind geeft me geen aanwijzing omtrent de afzender. Wanneer ik de brief openvouw en ga lezen, slaat mijn hart een aantal keren voelbaar over. Hij blijkt te zijn geschreven door een man bij wiens leven ik een groot aantal jaren geleden, zeker twintig, intensief betrokken ben geweest. Hij laat me weten ernstig ziek te zijn, kanker in een vergevorderd stadium, en uitbehandeld.
Hij wil me, aangekomen bij deze grenssituatie van zijn leven, zijn erkentelijkheid laten weten voor wat de relatie met mij indertijd voor hem heeft betekend. De woorden die hij kiest en het feit dat een van zijn kinderen, naar hij aangeeft, hem gegeven zijn zwakke conditie daarbij heeft geholpen, raken me diep. Niet alleen door hun directe oprechtheid maar ook door het besef van de moeite die het hem in dit stadium gekost moet hebben net als de moed die het vroeg.
Tranen in mijn ogen
Met tranen in mijn ogen lees ik verder. Helemaal als hij het vervolgens niet uit de weg blijkt te gaan om ook stil te staan bij de getijden, het eb en vloed in mijn leven – voor zover hij daarvan op de hoogte is geweest – en hoe ik daarmee naar zijn oordeel ben omgegaan.
Een van de voor mij moeilijkst vertaalbare, maar psychologisch cruciale Engelse termen is closure – dat meestal de betekenis krijgt van iets als ‘afsluiting’, ‘afhechting’ of ‘beëindiging’. Allemaal betekenissen die wat mij betreft net niet de kern raken van wat ik voel bij closure. Dat wordt het best weergegeven met: ‘passend-oprecht afscheid of afronding’, of: ‘afscheid op een goede, afrondende manier, waardoor er geen losse eindjes meer zijn’.
Feit is dat de meesten van ons heel wat beter zijn in de commencement, in het beginnen van contacten of relaties dan in de closure, in het op een passende manier afronden of afscheid nemen daarvan. Terwijl nota bene al onze gesprekken, contacten en relaties eindig zijn en daarom goed afscheid kunnen nemen of afronden tot onze psychologische basisuitrusting zou moeten behoren. Omdat het goed is en goed voelt voor alle betrokkenen. En omdat het de waarschijnlijkheid vergroot dat gesprek, contact of relatie, waar nog mogelijk of wenselijk, een korter of langer vervolg krijgen.
‘Elk goed afscheid is de geboorte van een dierbare herinnering’
Ik voor mij heb daarom besloten me te blijven oefenen in goed afscheid nemen en geven. Daarin word ik aangespoord door een reeks recente studies onder de titel Saying Goodbye and Saying it well en door het citaat uit de mond van de beroemde excentrieke Spaanse schilder Salvador Dali, dat ik al eerder op deze plek gebruikte: „Elk goed afscheid is de geboorte van een dierbare herinnering.”
Maar eigenlijk word ik nog het meest gestimuleerd door mijn briefschrijver. Het is bovenal zijn ontroerende closure die voor mij bewijst dat goed afscheid nemen en geven een cruciale kunst en kunde is.
