Naar aanleiding van mijn vorige column over een van de aartsvaders van de hedendaagse psychologie, Alfred Adler, hebben enkele lezers mij gevraagd of Adler, die veel over macht heeft geschreven, zich ook bezighield met hoe je als mens macht verwerft over jezelf, je denken en gevoelens.
Tot mijn schande moet ik bekennen dat Adler, ook al heb ik daar niets over gemeld, dat wel degelijk heeft gedaan en zeker ook op zeer aansprekende manieren. Zoals deze: If you have the ability to love, love yourself first (Als je het vermogen hebt om lief te hebben, heb dan als eerste jezelf lief). Ofwel: de eerste en belangrijkste persoon om lief te hebben, dat ben jezelf.
Dat klinkt op het eerste gezicht wel heel erg egocentrisch. Maar toch, als je kijkt naar de adviezen voor mensen met te veel depressie of agressie die Adler daarop heeft gebaseerd, is het heel plausibel. Zoals dit advies: ‘Zeg nooit negatieve dingen over jezelf. In plaats daarvan ga op zoek naar de bronnen van je ongelukkig zijn of falen en haal daar die elementen uit waaraan je iets kunt doen. Geef jezelf en anderen dus alleen opbouwende kritiek – wat kun je een volgende keer anders doen om beter te bereiken wat je wilt?’
Onmogelijk uit te voeren en onzinnig?
De kans is groot dat je dit advies van Adler niet alleen onmogelijk uit te voeren vindt, maar ook onzinnig. Want natuurlijk zijn er ‘dingen’ aan jezelf die je negatief vindt en dus lijkt het onzin, staat het gelijk aan je kop in het zand steken, om die niet bij hun naam te noemen. Ik denk niet dat Adler dat zal tegenspreken. Ik in ieder geval niet. Maar dat is niet het punt waar het om gaat.
Natuurlijk zijn er negatieve en positieve eigenschappen en gedragingen aan jou en mij op te merken. En natuurlijk kunnen we daarmee rekensommen gaan maken. Bijvoorbeeld door onze negatieve kanten en gedragingen van onze positieve af te trekken en te kijken wat het saldo is.
Maar op basis daarvan kunnen we nooit een definitieve conclusie omtrent ons zelf trekken. Want behalve dat onze gehele persoonlijkheid altijd meer is dan de som van de delen, is het ook zo dat die delen, of in ieder geval delen van die delen, steeds weer veranderen.
Daarbij is vaak niet definitief vast te stellen wat nu een positieve eigenschap of positief gedrag is en wat niet. Is verlegenheid bijvoorbeeld een negatieve eigenschap? De ‘verlegene’ zelf denkt vaak van wel. Maar je kunt even terecht oordelen dat het positieve van een verlegen persoon juist is dat deze aan anderen vaak de ruimte geeft om zich uit te spreken en daarmee hen de gelegenheid biedt om aandachtig naar geluisterd te worden.
Oefen jezelf in omdenken
Kortom, uit ons gedrag en eigenschappen valt nooit af te leiden wat onze definitieve waarde als mens is. Waar het daarom op aan komt is jezelf te oefenen in het zoveel mogelijk ‘omdenken’ van niet-helpende in helpende gedachten. En dat komt inderdaad weer neer op zo weinig mogelijk negatieve dingen over jezelf tegen jezelf zeggen.
