Welke spreuk of welk gezegde spreekt het meest tot je verbeelding? Het is een vraag die ik soms stel aan kennissen, patiënten, collega’s, familieleden en mensen die ik toevallig ontmoet. Uit nieuwsgierigheid maar zeker ook uit leergierigheid.
Wanneer ik een lijfspreuk hoor die ik nog niet ken of die ik me niet kan herinneren, voeg ik die toe aan een alsmaar langer wordende lijst van spreuken en gezegden. Hoe langer die lijst hoe meer ik me verwonder over de rijkdom aan wijsheden, inzichten, zelfinzichten, zelfinstructies en levensvragen die mensen in de loop van vele eeuwen en in de meest uiteenlopende hoeken van de aarde hebben gedacht, geformuleerd, gepraktiseerd of bediscussieerd.
Niet zelden getuigen de woorden van een eenvoud die precies daarom zo aansprekend zijn. Zoals een recente vondst: is leven een recht of een voorrecht?
Aansprekend
Prachtig woord overigens in dit verband: aansprekend. Want met spreuken spreken wij anderen, onszelf of de wereld aan op een manier die bedoeld is zelfbewustzijn te vergroten of gedrag te veranderen. Maar niet zelden ook om bestaand inzicht of zelfbewustzijn of gedrag te bekrachtigen. Reden voor mij om bij tijd en wijle delen van mijn spreukenlijst na te lezen en al doende al dan niet bevestigd te zien of te ervaren dat de ene spreuk de andere ondersteunt.
Zoals, bij uitstek, deze spreuk opgetekend uit het denken van de iconische Duitse schrijver-politicus Johann Wolfgang Goethe (1749-1832): ‘Aan alles is al eens gedacht, de kunst is alleen er opnieuw aan te denken’. Wat ik in feite doe terwijl ik een deel van de lijst nalees. Ook op dit moment met een andere spreuk, toegeschreven aan de Romeinse filosoof Epictetus (circa 55 na Christus): ‘Het zijn niet de gebeurtenissen die ons beroeren maar onze gedachten over de gebeurtenissen’.
Dat brengt mij er af en toe toe om samen met een collega of patiënt op zoek te gaan in de lijst naar daarmee mogelijk samenhangende spreuken die enig of meer dan enig inzicht geven in hoe gedachten, positief of negatief, je gevoelens of gedrag kunnen beïnvloeden of bepalen.
Wat anderen roepen
Zoals deze, voornamelijk toegeschreven aan Sigmund Freud: ‘Het is veel gemakkelijker om kritisch te zijn dan nauwkeurig’. Of deze, toegeschreven aan Alfred Adler, aanvankelijk student en later opponent van Freud: ‘De cruciale vraag is niet wat anderen over je roepen, maar wat jij daarvan aanneemt’.
Adler vertaalde dat ook in een ingrijpend gemoedsbepalende spreuk: ‘Ontmoediging door anderen is alleen ontmoediging als je jezelf daarmee ontmoedigt. En aanmoediging door anderen is alleen aanmoediging als je jezelf daarmee aanmoedigt’.
Waarmee deze spreuk een vrijwel logische basis vormt voor een andere cruciale uitspraak, weliswaar niet door Adler zo geformuleerd maar wel door die andere invloedrijke psycholoog-psychotherapeut, Albert Elllis: ‘Je belangrijkste gesprekken zijn de gesprekken met jezelf. Veroordeel jezelf niet. Anderen doen het graag voor je’.
Hoe graag, dat is vandaag de dag duidelijker dan ooit tevoren. Zo is er in de zogenaamde sociale media weinig sociaals te ontwaren. Het is voornamelijk een onophoudelijk alles en iedereen besmeurende perfecte roddelstorm, waar niemand echt sociaal is en niemand iemands vriend. Om dat in één spreuk weer te geven: ‘Een vriend is iemand die jou alleen onder vier ogen vertelt dat je niet zo oerstom asociaal moet doen’.
