Laat mij beginnen met er open over te zijn: ik heb nog nooit op Geert Wilders gestemd, ook deze keer niet. En ik zie me in de toekomst dat ook nog niet zo gauw doen.
Hoewel... gezien de uitslag van woensdag, het feit dat zoveel meer mensen dan ooit hun stem aan hem gegeven hebben én wat ik in recente interviews heb waargenomen als een toename in minzaamheid bij Wilders, maakt dat ik voor de toekomst minder zeker ben van mijn uitsluiting van hem.
Waarom ik de afgelopen jaren hem steevast heb uitgesloten in mijn denken en keuzes laat zich als volgt verklaren. Ik vond dat hij aan haatzaaien deed, een van de voor mij ergste, kwaadaardigste gedragingen die mensen ten opzichte van elkaar kunnen vertonen.
Drie ingrediënten haat
Zoals ik op deze plaats al eens heb uiteengezet, wordt in de zogenoemde psychologische triangulatie- of driehoekstheorie haat benaderd als gekenmerkt door drie componenten of ingrediënten.
Eén is het afwijzen van omgang en contact en het houden van afstand omdat de ander afkeer of walging oproept. Die afkeer of walging kan voortkomen uit bepaalde kenmerken of gedragingen van de ander. Het kan ook het gevolg zijn van propaganda waarin de ander bepaalde kenmerken of gedragingen worden toegedicht (zoals de nazi’s met Joden deden).
De tweede component van haat zijn gevoelens van (hevige) boosheid of angst. We kunnen iemand inderdaad hartstochtelijk haten, dat wil zeggen heel veel boosheid en/of heel veel angst jegens hem of haar koesteren. Nogal wat westerlingen haten moslims omdat ze bang voor hen zijn. En die angst kan aanleiding zijn tot heftige boosheid. Wij zijn niet zelden boos over het feit dat iets of iemand ons angst of vrees inboezemt.
De derde component van haat is wat wel wordt aangeduid als commitment. Dat is de bewuste beslissing iemand of groepen te verachten en die verachting hoe dan ook overeind te houden, te blijven voeden – zowel bij jezelf als bij anderen.
Angst is niet minder geworden
Ten opzichte van de moslims heeft Wilders in de afgelopen decennia mijns inziens deze driehoek van haat voortdurend beleden. Het is zijn schaduw. Het is daarmee ook datgene in hem waar nogal wat mensen, moslims vooral, bang voor zijn. Een angst die bij hen bepaald niet minder zal zijn geworden door Wilders’ eclatante stembuszege.
Saillant is daarom dat hij sindsdien verschillende malen collega-politici heeft opgeroepen, precies in die woorden, om ‘over hun eigen schaduw heen te springen’.
Onduidelijk is of dat niet alleen een oproep aan anderen is, maar ook aan hemzelf. Ik hoop het zeer. Niet alleen voor volk en vaderland, maar vooral ook voor hemzelf en voor het voorbeeld dat hij pas dan als leider kan zijn.
Er is niets, zo hebben bijna een eeuw psychoanalyse en psychologisch onderzoek blootgelegd, dat zo’n enorme, Hercules-achtige en risicovolle opgave is dan trachten over je schaduw heen te springen. Sterker: dat mislukt gegarandeerd tenzij je eerst jezelf met je eigen schaduw confronteert.
Maar dat pijnlijke proces van bewustwording gaan wij stervelingen bij voorkeur uit de weg. Ik weet waar ik het over heb. Ik hoop binnenkort Geert ook.
