Er verschijnen steeds meer boeken waarin meestal deftige mensende staf breken over hun voorgeslacht, dat zich in een ver verleden heeft ingelaten met zaken waarover wij tegenwoordig een negatief oordeel vellen.
Vaak gaat het over bemoeienis met het slavernijverleden, want dat is erg in de mode.
Voor zover ik weet, heeft mijn familie daar part noch deel aan gehad; we hebben er in elk geval geen zijde bij gesponnen (wat toch wel het minste is), maar wie weet wat er vroeger is voorgevallen dat binnenkort niet gedeugd blijkt te hebben? Mijn grootvader heeft het Woord Gods ijverig verbreid in het toenmalige Indië, en dat mocht vast ook niet.
Händel
Onlangs werd bekend dat Georg Friedrich Händel flink geïnvesteerd heeft in de Royal African Company, die zich bezighield met slavenhandel. Kun je nu nog wel onbevangen luisteren naar de Messiah of, nog ingewikkelder, The Arrival of the Queen of Sheba?
Heden ten dage leven er wereldwijd meer mensen in slavernij dan ooit tevoren (waar je nooit over hoort), maar de slavenhandel als specifieke schandvlek op het blazoen van witte Europeanen is inmiddels al zolang verleden tijd, dat niemand er meer persoonlijk op zou mogen wordenaangesproken. Anders is dat met recentere misdragingen die door onze ouders of grootouders begaan zijn. In Nederland komt dan al gauw de periode 40-45 in beeld, en dat heeft geleid tot een merkwaardig ministerieel besluit.
80 jaar geleden
Per 1 januari dit jaar zouden de Landelijke Oorlogsarchieven onlinekomen, waardoor iedereen vanachter zijn computer kon nagaan wie er na 1945 door de Bijzondere Rechtspleging onderzocht, veroordeeld of vrijgesproken is in verband met collaboratie en landverraad. Ik verheugde me daarop, omdat ik weleens het fijne wilde weten over het doen en laten van mijn foute oom Alexander. Op het laatste moment is die openstelling niet doorgegaan, met het oog op de privacy van nog levende personen.
Nu is het inmiddels 80 jaar geleden dat de Oorlog eindigde, en het is niet aannemelijk dat er nog veel direct betrokkenen rondlopen. Hun nabestaanden zouden niettemin voor onaangename verrassingen kunnen komen te staan.
Het geeft weliswaar geen pas iemand verantwoordelijk te stellen voor de wandaden zijner voorzaten, maar ik vind het alleszins billijk in een polemiek het slechte karakter van je tegenstrever meer reliëf te geven door te vermelden dat zijn opa bij de NSB gezeten heeft. À la guerre comme à la guerre.
Onverkwikkelijk gedoe
Onwillekeurig gingen mijn gedachten naar het onverkwikkelijke gedoe rond de toekenning in 2019 van de P.C. Hooftprijs aan de toen 100-jarige Marga Minco. Ze zou die prijs ontvangen uit handen van de juryvoorzitter, een bekende hoogleraar, wiens grootouders uitgerekend het echtpaar bleken te zijn geweest, bij wie Marga na de Bevrijding tevergeefs had aangebeld om de in bewaring gegeven familie-eigendommen terug te krijgen.
Natuurlijk hadden de meesten van ons te doen met de volstrekt onschuldige geleerde, die tot dan onkundig geweest was van deze beschamende voorgeschiedenis, maar toch was er ook sprake van besmuikt leedvermaak.
Al zal zoiets in die Archieven niet gestaan hebben, is het besluit van de minister die niet al te toegankelijk te maken in dit licht misschien wel verstandig.
