Belangenverstrengeling bij het RIVM? Media zouden niet steeds als een dolle stier op elke speculatie moeten duiken die duurzame energie in een kwaad daglicht stelt | opinie
Detail van een windturbine in de Eemshaven. Foto: Jan Zeeman
Op 27 oktober schreven veel media, waaronder Dagblad van het Noorden, over belangenverstrengeling bij het RIVM. Het bleek een klassiek geval van de pot verwijt de ketel, stelt Thijs ten Brinck.
Naar aanleiding van zorgen over gezondheidseffecten bij windturbines stelde het RIVM rapporten op met een overzicht van de daarover beschikbare (internationale) wetenschap. Joris van Hoof, communicatiewetenschapper aan de Universiteit Twente (UT), ploos de onderliggende literatuur na.
Van de in totaal meer dan 100 geraadpleegde studies, kenden 12 artikelen een melding van een mogelijk belangenconflict. Bijvoorbeeld omdat de auteurs ook als adviseur werk(t)en voor overheden of partijen uit de windsector. Van Hoof verwijt het RIVM dat het deze belangenvermeldingen niet heeft overgenomen in haar overzichtsrapporten.
Een interessante vondst van de UT-onderzoeker, maar Van Hoof maakt in zijn betoog niet aannemelijk dat er daadwerkelijk sprake is geweest van belangenverstrengeling. Toch trekt hij wel de verregaande conclusie dat de ‘windenergie-industrie er zo in slaagt de aandacht af te leiden van onafhankelijk onderzoek’.
‘Conform wetenschappelijk protocol’
Gevraagd naar een reactie, herkent het RIVM dit verwijt niet. ‘De rapporten zijn conform wetenschappelijk protocol opgesteld en hebben peer review ondergaan’.
Ondanks de verklaring van het RIVM, en ondanks de dunne argumentatie van Van Hoof aangaande krap 10 procent van de onderliggende studies, voert de conclusie van Van Hoof wel de boventoon in de media. DvhN pikte zijn verwijt bijvoorbeeld op onder de kop ‘RIVM luisterde naar windturbine-lobby’.
Ook bij Radio1 mocht Van Hoof zijn verdachtmakingen delen. Ter afsluiting van dit interview kreeg de UT-onderzoeker de vraag of er in zijn eigen omgeving niet toevallig windturbines gepland waren. Ofwel, grappend door de presentator, heeft Van Hoof hier zelf geen conflicterend belang? „Nee dat speelt bij mij niet”, was zijn stellige antwoord.
Wel degelijk plannen voor windturbines
Nog diezelfde dag wist de Twentsche Courant Tubantia te melden dat er nabij Hengelo, in de woonomgeving van Van Hoof wel degelijk plannen zijn voor windturbines. In dat artikel gaf Van Hoof bovendien toe dat hij petities tekende tegen deze plannen.
Een dag later kwam, wederom via Tubantia, uit dat de UT-onderzoeker deze petities zelfs organiseerde, en dat hij met ‘Turbinealarm Twente’ actief protest voert tegen windturbines.
Pijnlijk natuurlijk, dit overduidelijke eigenbelang. En dan de media opzoeken, juist inzake een gesuggereerd (dus onbewezen) belangenconflict. Maar het kan gebeuren. Ook een communicatiewetenschapper kan ver gaan om de realisatie van duurzame energiedoelen te frustreren. Niet chic, maar geen ramp.
Was aandacht hiervoor überhaupt dringend?
Als alle redacties net als Tubantia hun werk hadden gedaan, was er niets aan de hand geweest. Dan was de impact van deze persoonlijke uitspatting beperkt gebleven. Want kun je een kop als ‘RIVM luisterde naar windturbine-lobby’ verantwoorden, als belangenverstrengeling niet aannemelijk is gemaakt? En was het überhaupt dringend om aandacht te besteden aan dit betoog?
Het is helaas niet de eerste keer dat kranten en omroepen met ronkende koppen een podium bieden aan vage speculaties die windenergie in een kwaad daglicht stellen. Deze stukken zijn dikwijls voorzien van dramatisch ingezoomde foto’s van windparken, die een sterk vertekend beeld van de werkelijkheid geven.
De weerstand tegen windparken is sterk, die weerstand via ronkende koppen bekrachtigen geeft zeker reuring. Maar het maakt ook veel kapot. Het is dodelijk voor het vertrouwen in windenergie, in het RIVM en in de overheid. Drie zaken waar we best wat zuiniger op mogen zijn.
Zou nuance ook mogelijk zijn?
Zou het ook anders kunnen? Media die niet langer als een dolle stier duiken op elke speculatie die duurzame energie in een kwaad daglicht stelt? Stoppen met telelensfoto’s bij artikelen over windparken? Nuance kortom, bij een van de belangrijkste uitdagingen van deze eeuw? Ik hoop het van harte.
Laat ik tot slot ook mijn eigen belangen kenbaar maken. Ik studeerde aan de Universiteit Twente, ik werk bij We-Boost als duurzaamheidsadviseur in bouw en infra, ik publiceer over de energietransitie op WattisDuurzaam.nl en ik ben ook in mijn vrije tijd een groot voorstander van effectief klimaatbeleid. En dus ook voorstander van de bouw van windparken.
