Achterhoekse boeren zoeken milieuactivist Johan Vollenbroek (rechts) op om met hem in discussie te gaan. Foto: Paul Rapp
‘Beleid is een zaak van de politiek en niet van de rechter.’ Op zich een kloppende uitspraak, maar de rechter is er om te toetsen of beleid in lijn is met de wet. Dat een rechtse meerderheid van de Tweede Kamer dat wil bemoeilijken, is buitengewoon bedenkelijk.
Al twee keer in relatief korte tijd moest een rechter het Nederlandse kabinet op de vingers tikken. Urgenda spande een zaak aan over het klimaatbeleid, dat verre van toereikend was om de internationaal afgesproken doelen voor minder CO2 te halen; Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment (MOB) deed hetzelfde wegens het Programma Aanpak Stikstof (PAS), dat strijdig was met de Europese regelgeving. Beide organisaties wonnen.
Tijdens een klimaatdebat nam de Tweede Kamer deze week een motie aan van de SGP, BBB en JA21, die willen dat de rechter extra eisen kan stellen aan belangengroepen die de staat aanklagen. Het kabinet moet onderzoeken of een minimumaantal betalende leden bijvoorbeeld verplicht kan worden. Want, aldus indiener Chris Stoffer: ,,Klimaatbeleid is een zaak van de politiek en niet van de rechter.’’
Dat hij in principe gelijk heeft, weet iedereen die weleens een lesje maatschappijleer heeft gehad. Net zo goed weet iedereen dat de rechter toetst of men zich aan de regels houdt. Iedere burger moet om zo’n toets kunnen vragen, in het bijzonder waar het om milieu en klimaat gaat; in het door Nederland geratificeerde Verdrag van Aarhus (1998) staat dat recht expliciet benoemd.
Urgenda en MOB vermoedden dat de overheid regels overtrad, en ze kregen gelijk. Dat gelijk voelt Nederland nog altijd; de stikstofcrisis kwam na de rechtszaak MOB. Maar onder de SGP-motie lijkt ten onrechte de aanname te liggen dat die rechtszaak de oorzaak van de crisis vormt - in plaats van het gemodder van oud-bewindslieden die dachten met juridische trucjes de kool en de geit te sparen.
Als overheidsbeleid aantoonbaar strijdig is met de wet, moet de overheid ander beleid te maken. Het is buitengewoon bedenkelijk dat een rechtse meerderheid in de Tweede Kamer kennelijk liever de gang naar de rechter bemoeilijkt - inclusief de VVD. Overigens heeft de jongerentak van de liberalen het duidelijk beter begrepen. Op Twitter schrijft de JOVD: ‘Law and order-partijen zouden ook dit onderdeel van de rechtsstaat moeten beschermen.’
